Andvari - 01.01.1943, Síða 46

42
Jón Blöndal
ANDVARI
V.
Seytjánda grein sambandslaganna frá 1918 er svohljóðandi:
„Nú rís ágreiningur um skilning á ákvæðum sambands-
iaga þessara, sem stjórnirnar geta ekki jafnað með sér, og
skal þá skjóta málinu til gerðardóms 4 manna, og kýs æðsti
dómstóll hvors lands sinn helming þeirra hvor. Gerðardómur
þessi sker úr ágreiningnum, og ræður afl atkvæða. Ef at-
kvæði cru jöfn, skulu úrslitin falin oddamanni, sem sænska
og norska stjórnin á víxl eru beðnar að skipa.“
Sennilega ætti sænska stjórnin að skipa manninn í fyrsta
sinnið, þar sem hún er nefnd fyrst.
Samkvæmt samningi, sem gerður var á Alþingishátíðinni
27. júní 1930 við öll Norðurlandaríkin, erurn við skuldbundn-
ir til að leggja ágreiningsatriði við dönsku stjórnina undir
alþjóðadómstólinn í Haag, ef hún óskar þess. Mundi danska
stjórnin að sjálfsögðu ef til kæmi ráða því, fyrir hvorn dóm-
stólinn mál út af ágreiningi um sambandslögin færu, þar sem
íslendingar gætu ekki með neinum rökum færzt undan því
að mæta fyrir hvorum dómstólnum sem væri.
Nú vilum vér, að Danir hafa mótmælt rétti íslendinga til
þess að slíta sambandinu með einhliða ákvörðun vegna „van-
efnda“ af þeirra hálfu. Þeir segjast ekki eiga sök á heims-
styrjöldinni, og þau rök skilur almenningur í Danmörku vel.
Það er því augljóst mál, að vér eigum það á hættu, ef vér
leysum málið einhliða gegn mótmælum Dana og gegn ákvæð-
um sambandslaganna, að Danir láti gerðardóm skera úr þvi,
hvort vér höfum haft rélt til sambandsslita.
Sjá ekki allir Islendingar, sem gefa sér tóm til að Jiugsa
málið æsingalaust, hvílík fádæma hneisa það væri fvrir liið
nýstofnaða sjálfstæða islenzka lýðveldi að vera dæmt fyrir al-
þjóðadómstóli fyrir samningsrof? Mundu stjórnmálaleiðtogar
vorir verða upplitsdjarfir, þegar þeir kæmu til baka til ís-
lands með slíka vöggugjöf til hins nýstofnaða lýðveldis, eða
þegar þeir æ'ttu að taka sæti á friðarráðstefnunni, sem taka
mun ákvarðanir um framtíð íslands og annarra smáþjóða?
Ætli þeim fyndist það æskilegt vegarnesti á slika ráðstefnu?