Andvari - 01.01.1943, Blaðsíða 78

74
Gísli Sveinssoii
ANDVARI
Stjórnskipunarlög þau, sem nefndin leggur til, að Alþingi
samþykki, eru svo sem ráð var fyrir gert bein afleiðing þeirra
ákvarðana, sein teknar voru með þingsályktunum 17. mai
1941, þeim er áður getur, sem sé: Skilnaðurinn framkvæmdur
með stjórnskipulegri breytingu frá konungdæmi til lýðveldis,
er afgreiða má með eins þings samþykkt, samkv. ákvæðum
stjórnarskrárbreytingarinnar frá 15. des. 1942, sem gerð var
einmitt með þetta fyrir augum. En á eftir skal fram fara alls-
herjar atkvæðagreiðsla meðal kjósenda í landinu um þessa
lýðveldisstjórnarskrá, — jafnframt því sem þingsályktunar-
tillaga nefndarinnar, sem lýsir niðurfelling sambandslaga-
samningsins frá 1918 og ákvarðar um rétt danskra ríkis-
borgara hér á landi til bráðabirgða, yrði borin undir þjóðar-
atkvæði. Til fullnaðar hvors tveggja er ekki krafizt annars
en einfalds meiri hluta, og er það beinlínis tekið fram um
stjórnarskrána (81. gr. frumv., sbr. nýnefnda stjórnarskrár-
breyt. frá 15. des. 1942). Mun ekki laust við, að um þetta ríki
nokkur misskilningur meðal manna, sem eima mun eftir af
ákvæðum 18. gr. sbl. (um hinn sérstaka meiri hluta), sem
ekki viðurkennast lengur í gildi, og þarf því eigi eftir þeim að
að fara í þessu né öðru. — Nánari reglur um atkvæðagreiðsl-
una er Alþingi bært um að setja eða heimila ríkisstjórninni
að gera.
Eins og alþjóð veit, var svo ráð fyrir gert um vorið dg fram
á sumar 1942 af flokkum þeim, er stóðu að kjördæmamálinu,
sem þá var kosið um, að lýðveldisstjórnarskrá yrði sett á því
ári. Af þessu varð þó ekki, sökum óvæntra hindrana, en það
bættist upp með því tvennu, að Alþingi afgreiddi áðurgreint
stj órnskipunarlagaákvæði um skjótari maðferð þessarar
breytingar en ella var heimilt samkvæmt stjórnarskrá (enda
auðsætt, að nauðsyn gæti til þess borið, eins og nú er ástatt),
og að umræður þær, sem fóru fram á sumrinu um sldlnað-
arviðhorfið milli íslenzkra stjórnarvalda og erlendra, eða af
liálfu ríkisstjórnar íslands og Alþingis annars vegar og aðal-
lega stjórnar Bandaríkja Norður-Ameríku hins vegar, sem
áður hafði gefið samningsloforð um frelsi landsins, leiddu til