Fálkinn - 18.12.1942, Blaðsíða 28

Ansgar og Auðbert siyla norður Rín á skipum Haralds klakks, konungs í Suðurjótlandi.
v’.íCK"
JÓLABLAÐ FÁLKANS 1942
ÞEGAR
KRISTNI KOM A NORÐURLOND
‘P'FTIR 58 ár lialda Islending-
ar hátíðlega. þúsund ára
minningu kristninnar i landinu.
Þúsund ár var kristin trú á leið-
inni hingað, en hátt á annað
lmndrað ár liðu frá fyrsta
kristniboðinu á norðurlöndum
þangað til kristni var viðurkend
að lögum. — Sje tekið tillit til
dvalar Papa hjer á landi áður
en norskt landnám hófst, má
segja að Island sje elsta al-
kristna landið á norðurlöndum.
0,g líklega hefir verið meira af
kristnum mönnum hlutfallslega
lijer á landi, en í Danmörku,
Noregi og Svíþjóð á landnáms-
öld J— vegna liinnar vestrænu
þjóðblöndunar. — —
En það er talið upphaf kristn-
innar á norðurlöndum, að árið
826 kom Ansgar munkur ])ang-
að og hoðaði kristni í Dan-
mörku. I þá daga var engin
saga skrifuð þar í landi, og
Iieimilda um þennan athurð
verður ekki leitað á rúnastein-
unum, sem geyma einustu skrá-
settar menjar þeirra daga. Hins-
vegar geyma heimildir utan
norðurlanda nokkrar upplýsing-
ar um þetta kristniboö, þó af
skornum skamti sje. En samt
er liægt að notast við þær til
þess að gera sjer grein fyrir
upphafi þeirra atburða er ollu
byltingu í menningarlífi og lífs-
skoðunum hinna norrænu þjóða.
Þremur árum áður en Ansgar
kom til Danmerkur hafði verið
þar á ferð franski munkurinn
Ebbo frá Reims, í þeim erind-
um að boða kristni og var hann
jafnvel kallaður sendiboði páfa.
En Ebbo fanst líkast og hann
væri kominn í ljónabúr, er hann
kom í land hinna ófáguðu vík-
inga, og hvarf hann þegar á
burt aftur. En þessi ferð varð
þó til þess, að kristnir menn í
Þýskalandi og Frakklandi gerðu
sjer ljóst, að norður þar lifðu
heiðnir menn, sem þyrfti að
kristna. Og þegar suðurjóski
konungurinn Haraldur klakkur
leitaði liðstyrks hjá Lúðvík
fróma, þýskum keisara, í Ingel-
heim við Mainz, setti hann hon-
um þann kost, að láta skírast,
ef hjálpin vrði veitt. Haraldur
gekk að þessu og var skírður
ásamt konu sinni, syni og þeim
400 hermönnum, er voru með
honum í förinni. En líklega
hefir Lúðvík frómi haft grun
um, að þeir Danirnir mundu
ekki reynast staðfastir i trúnni
til frambúðar og þessvegna
sendi hann norður með konungi
presta tvo. Annar þeirra hjet
Auðbert og var tiginn maður.
Hinn var Ansgar munkur úr
klaustrinu Nýja Korvey.
fæddur árið 801 í Picardie i
Frakklandi. Foreldrar hans
voru vel ættuð og guðhrædd,
og Ansgar (nafn lians er einnig
skx-ifað: Anscharius og Ansker,
senx þýðir spjót guðs) gerðist á
unga’ aldri munkur í liinu
lieiðna landi Saxa. Það klaust-
ur lijet „Nýja Coi’bie“ en nafn-
ið breyttist bráðlega í Nýja Kor-
vey. Ansgar varð brátt nafn-
kunnur maður fyrir guðrækni,
og þó að alment væri álitið, að
trúboðsför norður í heiðingja-
löndin væi-i lifshættuleg þá var
Ansgar þegar reiðubúinn til að
halda af stað. Lúðvík keisari
liafði gefið Hai’aldi klakk tvö
skip góð, til viðbótar þeim, senx
hann hafði fyrir, svo að það
hefir verið álitlegur floti, sem
sigldi norður Rín 826. Ansgar
og Auðbert voru klefanautar
Hai’alds konungs á leiðinni
norður og ljet konungur sjer
lxugarhaldið unx þá, er hermenn
lians beittu þá ofbeldi, og kynt-
ist þeim vel á leiðinni. Þegar
þeir komu úr Rínarósum sigldu
þeir norður með ströndum Hol-
lands og Fríslantls og stigu í
land í Suður-Jótlandi; reistxi
þeir þar krossmark og hófu
þegar að hoða trú.
Víkingarnir fóru viða og kynt-
ust mörgum þjóðum, svo að
líklegt er, að kristin trú liafi
ekki vei-ið þeim ókunn að öllu.
En lieima fyrir liafði kristni
ahlrei verið boðuð, að undan-
teknu því Iitla sem Ebbo gei’ði
i hinni stuttu ferð sinni. Txxng-
an lxefir aldi’ei bakað Ansgar
og Auðbert tilfinnanleg vand-
ræði, því að um þessar nxundir
var svipuð tunga töluð í Dan-
ixxörku, Norður-Þýskalandi og
meðfram Rín. En hitt var erfið-
ara að vekja áhuga heiðinna
manna fyrir átrúixaði, sem var
svo gerólíkur -átrúnaði þeirra
sjálfra. En munkarnir gengu að
trúboðsstax’finu nxeð eldnxóði og
vix’ðist liklegt, að sumir áheyr-
endur þeirra liafi tekið tx'ú og
látið sldi’ast þegar i stað. I
Heiðai’bæ, seixx nú heitir Sljes-
vík, bvgðu þeir fyrstu kirkjuna
úr trje — og í liexxni voru
fyi’stu guðsþjónusturnar haldn-
ar innanhúss í Danmörku. En
ekki var látið hjer við sitja;
krossinn var reistur og prjed-
að undir berunx hinini víðsveg-
ar, og í fjögur ár dvaldi Axxsgar
í Dannxöi’ku. En Auðbert lxafði
liorfið heinx i Korveyarklaustur
vegna veikinda eftir tvö ár og
dó þar nokkru síðai’. Mörgum
ei’fiðleikunx -.varð Ansgar að
nxæta þessi fjögur ár, ekki sísl
vegna þess, að Hai'aldur klakk-
ur fór franx nxeð miklu offorsi
gegn heiðnum mönnum, og bitn-
aði reiði þeirra eigi síður á
Axxsgar en konungi. Loks var
Haraldi konungi steypt af stóli,
en Ansgar hafði unnið sjer svo
mikið fylgi nxeð nxanngæsku
sinni og mildi, að lionum var
levft að hoða trú sína án allr-
ar áreitni. Og árið 830 taldi hann
starfi sínu. svo vel á veg komið,
að hann sá sjer fært að vei’ða
við beiðni Bjönis Svíakonungs
um að koma þangað og flvtja
Svium gleðiboðskapinn. Hann
fór þangað árið 830 með Vitm-
ar nxunki; á leiðinni var lxann
að vísu rændur og rúinn inn
að skyrtunni af víkingum, en
konxst þó leiðar sinnar lifandi.
Eftir mánaðalanga ferð komust
trúboðarnir tveir til Bjarkö í
Máleren og Ixittu Björn konung
i bænum Birka. Björn var
konungur Svealands og leyfði
þeim að prjedika; er talið að
Ansgar og Vitmar liafi dvalið
þar hálft annað ár. Tímatalið
er nokkuð á reiki, en svo virð-
ist, sem Ansgar hafi komið aft-
ur á fund Lúðvíks fróma árið
831 með rúnabrjef frá Birni
konungi og að keisai'inn liafi
látið sjer vel líka aðgerðir Ansg-
Helgiskrin Ansgars í St. Ansgarskirkju i Kaupmannahöfn. Skrínið er
prýtt 170 gimsteinum, og geymir brot úr höfuðskel Ansgars og köggul.
Svo er talið, að Ansgar sje