Fálkinn - 18.12.1942, Blaðsíða 50

44
JÓLABLAÐ FÁLKANS 1942
Hver samdi Ieikinn, og hvert er efni hans?
Francois Marie Arouel (Voltaire)
Þessi iigæti leikritahöfundur er
fæstum kunnur undir sínu rjetta
nafni, sem stendur yfir þessum lín-
um, en öll veröldin kannast við
iiann undir nafninu Voltaire, en
það nafn tók liann sjer eftir ;ið
Ædipe, fyrsta leikrit lians, liafði
verið sýnt og vakið fögnuð, árið
1718. Hann Var borgarasonur og var
uppalinn á Jesúítaskóla. Frá barn-
æsku virðist hann hafa verið gagn-
tekinn af efasemdum og uppreisn
gegn umburðarl^ysinu. Hann gerði
sjer ekkert far um að dylja þessa
lyndiseinkunn sína, enda var hann
tvívegis settur í Bastille-fangelsið,
og síðar var hann oftar en einu
sinni gerður útlægur úr Frakklandi.
Eitt sinn flýði liann til Englands
og komst þá í kynni við ýmsa enska
höfunda þeirra tíma. Hann var þá
svo frægur orðinn af ritum sínum
—• utan Frakklands — að hann stóð
i brjefaskriftum við ýms. stórmenni
samtíðarinnar, þ. á. m. Katrinu
iniklu Rússadrotningu; Nokkur ár
dvaldi hann í Berlín, samkvæml
heimboði Friðriks mikla Prússa-
konungs. Þá var það sem hann hafði
Lessing, sem siðar varð fremsti leik-
ritahöfundur Þjóðverja, til þess að
þýða bækur fyrir sig.
Voltaire var nálægt 19 ára jiegar
hann samdi fyrsta leik sinn, Ædipc.
Leikurinn var sýndur 5 árum síðar
og varð það til þess, að Voltaire
hlaut eitt mesta tignarsætið meðal
franskra leikritaskálda. Voltaire var
þeirri náðargáfu gæddui, að geta
lýst með hárbeittum orSuin barátt-
unni rnilli skyldunnar við ætljörð-
inn og ástarinnar, í leiknum lirnlns,
milli ástarinnar og trúrækninnar, i
Za'ire, milli ástarinnar og sonar-
legrar ldýðni, í Tancrede. Haun
varð fyrslur leikritahöfunda til þess
að sækja 'yrkisefni til fjarlægra
landa, svo sem til Kína oð Suður-
Ameríku.
Voltaire saindi alls um tólf leik-
rit. Þau bera það með sjer, að hon-
um var geðfeldara að semja harm-
söguleik en beita gamanseminni, og
var hann þó maður meinfyndinn.
Á yngri árum var Voltaire ai'ar
hrifinn af Shakespeare, en þegar
frægð hans sjálfs sem leikritah'u'-
undar var farin að aukast, virðist
liann hafa hugsað sem svo, að hann
gæti upphafið sjálfan sig á því að
lítillækka Shakespeare. Voltaire vant-
aði í rauninni þann skilning og
samúð, sem mikill leikritahöfundur
þar að búa yfir, en honum var lagið
að koma viðburðunum vel fyrir á
leiksviðinu og lesa samtið sinni
textann. En ekki er það leikritum
Voltaire að þakka, að hann varð
lieimsfrægur mður, heldur liinu, að
hann var forsvarsmaður skoðana-
frelsisins á sinni tíð. Þar urðu á-
hrif hans stórkostleg.
Af lelkjum Voltaires eru Za'ire og
Merópe taldir bestir. Hjer segir fiá
innihaldi hins fyrnefnda.
ZAIRE.
(Leikurinn (/erist i Jeriisalem á
krossferðartímunum og var
sýndur í fyrasta sinni ÍS. ágúst
1732).
Zara og Nerestan voru kristnir
þrælar, og ólust upp í höll Osnians
Tyrkjasoldáns. Var Zara barn að
aldri þegar hún koin í höllina. Eigi
voru aðrar sannanir fyrir því að
hún væri kristiii en sú, að hún var
með útflúrað krossmark. Þessvegna
hafði reynst auðvelt að láta liana
taka Múhameðstrú. En Nerestan hjclt
trygð við trú sína, þó að hann væri
ungur drengur þegar hann var
hneplur i þrældóm. Tveimur árum
áður en leikurinn hefst hefir hann
fengið leyfi soldánsins til þess að
fara til Frakklands, til þess að fá
lausnargjald fyrir sig og fjelaga
sina, að viðlögðu drengskaparheiti
um að koma aftur.
Skömmu eftir að hann fer verður
Zara ástfangin af Osman, sem er
ugnur maður og fríður. Og þegar
hún sjer að ásl hennar er endur-
goldin og soldáninn vill gera hana
að einkakonu sinni og drotningu,
verður lnin afar glöð. Er brúðkaups-
dagurin ákveðinn, en þann dag kem-
ur Nerestan aftur frá Jerúsalem.
Hann hafði aðeins fengið lausnar-
gjald fyrir tíu kristna menn, en er
fús til þess að ganga i þrældóm aft-
ur, ef Zara verði ein af þeim tiu.
sem fái að fara heim. Iín þó að
soldáninn bregðist svo vel við, að
hann lætur hundrað þræla lausa
fyrir gjaldið, þar á meðal Nerestan,
þá verður liann mjög vonsvikinn, er
hann heyrir, að Zara ætlar að gift-
ast soldáninum. Honum mislíkar
einnig, að soldáninn vill ekki sleppa
úr haldi öklungnum Lusignan, sem
er afkoinandi fornra konunga í Jerú-
salem.
En Zara talar svo vel máli. gamla
mannsins, að liann er látinn laus og
'fer í hina frjálsu sveit Nerestans.
En gamli maðurinn tekur eflir
krossinum, sem liún ber og þekkir
að hún er dóttir lians. Og af örum
á líkama Nerestans þekkir hann
einnig að hann er sonur lians.
Þeir verða skelfingu lostnir við
tilhugsunin um, að Zara eigi að
giftast soldáninum og láta hana lofa
sjer þvi, að hún taki kristna skírn
þá sama daginn, í viðurvist Neresl-
ans. Þeir láta luina lika vinna eið
að því að halda þessu leyndu þang-
að til þeir sjeu farnir.
H.F. SJÓKLÆÐAGERÐ ÍSLANDS
FramlEÍðir
neðantaldan uarning:
filmEnn gul Dlíuklæði íyrir karlmenn,
suartar nlíukápur fyrir karla ng drEngi,
uinnuuEttlinga, blá ng rauð fif, - rykfrakka ýmis-
kunar fyrir karla ng konur,
H.F. SJÓKLÆÐAGERÐ ÍSLANDS
Reykjauík Símar: 40S5 & 2053
notiö hina íramúrskapandi goðu
CASTMOL
biíreiðaolíu
Fæst uið „BP“-bEnsíngEyma vora,
Olíuverzlun tslands h.f.
[EinkaumhDÖsmEnn fyrir C. C. UJakefield & Ca., Lid.]