Fréttablaðið - 09.10.2009, Qupperneq 46

22 9. október 2009 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Birgir Rafn Þráinsson
skrifar um ljósleiðara
Ljósleiðaravæðing Gagnaveitunnar er nú
áformuð til u.þ.b. 65 þús-
und heimila á þéttbýlis-
stöðum tíu sveitarfélaga. Í
lok þessa árs verður ljós-
leiðarinn kominn inn í hús
til um 30 þúsund þessara
heimila. Langflest þeirra eru í
Reykjavík. Þá er ljósleiðarinn kom-
inn til allra heimila á Seltjarnar-
nesi, á Hellu, á Hvolsvelli og fljót-
lega á Akranesi. Ljósleiðarinn er
einnig kominn til fjölda heimila í
Hveragerði og flestra heimila í nýj-
ustu hverfum Kópavogs og Garða-
bæjar.
Um ljósleiðara Gagnaveitunn-
ar býðst heimilum þjónusta frá
Vodafone, Tali og Hringiðunni.
Með bandvídd ljósleiðarans bjóð-
ast ýmsir tæknilegir möguleik-
ar sem nú þegar eru margir
hverjir orðnir að raunveruleika í
þjónustuframboði þeirra.
Heimilum býðst alvöru háhraða
internettenging, þ.e. yfir 10 og
allt upp í 100 Mbit/sek. bandvídd,
með sama hraða til og frá not-
anda, stafræn sjónvarpsmóttaka
í miklum gæðum sem ekki trufl-
ar eða truflast af internetnotkun
og margir myndlyklar sem gera
heimilinu kleift að taka á móti
fjölda sjónvarpsrása eða mynd-
strauma á sama tíma, t.d. fyrir
heimili sem eiga fleiri en eitt sjón-
varpstæki. Þá er ljósleiðarinn lang-
besti kostur til móttöku á háskerpu-
sjónvarpsefni. Notendur upplifa
raunverulegan mun á gæðum og
áreiðanleika þjónustu sem veitt er
um ljósleiðarann.
Í raun er enginn ágreiningur
meðal þeirra sem til þekkja um
tæknilega yfirburði ljósleiðar-
ans hvað háhraða gagnaflutninga
varðar. Koparlínur munu aldrei
geta uppfyllt þær þarf-
ir sem ljósleiðarinn leys-
ir, þrátt fyrir fullyrðingar
um annað. Þráðlaus tækni
á enn langt í land með að
ná afkastagetu kopar-
lína, svo ekki sé talað um
ljósleiðara.
Internettengingar um
ADSL eru nú boðnar með
allt að 16 Mbit/sek. band-
vídd til notanda og innan
við 1 Mbit/sek. frá notanda.
Gæði koparlína og fjarlægð heim-
ilis frá símstöð hafa mikil áhrif á
afköst ADSL-þjónustunnar og því
geta söluaðilar ekki tryggt afhend-
ingu á þeirri bandvídd sem við-
skiptavinum er seld. Oftar en ekki
er hámarkbandvídd í ADSL innan
við 8 Mbit/sek.
Heimili sem tengjast ljósleiðara
Gagnaveitu Reykjavíkur fá enda-
búnað sem afkastar nú 100 Mbit/
sek. bandvídd, bæði til og frá not-
anda. Þegar þörf verður á að auka
bandvíddina enn frekar þarf ein-
ungis að skipta um endabúnað,
ekkert þarf að eiga við sjálfan ljós-
leiðarann. Engin „allt að“ bandvídd
heldur raunveruleg bandvídd.
Þrátt fyrir yfirburði ljósleiðarans
hvað afköst og gæði varðar er þjón-
usta um hann mjög samkeppnisfær
í verði.
Rekstur Gagnaveitu Reykjavík-
ur gengur vel og viðskiptavinum
fjölgar mikið. Tekjur af ljósleið-
aranetinu hafa verið umtalsverðar
og vaxandi undanfarin ár. Á síðasta
ári voru þær 669 milljónir króna
og jukust um rúm 20% milli ára.
Stærstur hluti tekna er vegna notk-
unar fyrirtækja og stofnana á ljós-
leiðaranetinu, þar sem Gagnaveit-
an býr við traust viðskiptasambönd
til margra ára. Vænta má að tekjur
aukist hratt næstu árin í ljósi mik-
illar fjölgunar heimila sem tekið
hafa og taka munu ljósleiðarann í
notkun.
Á síðasta ári var rekstrarhagn-
aður fyrir afskriftir (EBITDA) 355
milljónir króna og standa tekjur
vel undir öllum útlögðum rekstrar-
gjöldum. Lán vegna framkvæmda
eru í erlendri mynt og skýrist bók-
haldslegt tap ársins alfarið af hruni
íslensku krónunnar. Það tap mun
ganga til baka eftir því sem gengi
krónunnar vonandi styrkist.
Ýmsir telja framtíðarmöguleika
Íslendinga, ekki síst í kjölfar þess
efnahagshruns sem við eigum við
að glíma, felast í atvinnusköpun
sem byggir á tæknivæddum innvið-
um. Undanfarin ár hafa rör verið
lögð í jörðu samhliða nýlögnum og
endurnýjunum. Með þessu móti er
kostnaði og raski vegna jarðvinnu
haldið í lágmarki. Á svæðum þar
sem endurnýjanir standa ekki
til er farið í sérstakar jarðvinnu-
framkvæmdir. Framkvæmdir hafa
verið boðnar út í opnum útboðum
og hefur fjöldi verktaka og þjón-
ustuaðila byggt upp þekkingu,
verkvit og reynslu þessi fyrstu ár
verkefnisins.
Í því efnahags- og atvinnuástandi
sem þjóðin býr við í dag er áfram-
haldandi uppbygging slíkra inn-
viða bæði mikilvæg og heppileg. Í
henni felst fjöldi starfa fyrir iðn-
aðarmenn, verkamenn og hönnuði
sem nú þegar kunna til verka og
hafa yfir nauðsynlegum vinnuvél-
um og tækjum að ráða. Uppbygging
ljósleiðaranets
Heildarkostnaður við ljósleiðara-
væðingu heimila ræðst af umfangi
hennar, þ.e. til hversu margra
heimila verkefnið nær. Vænta
má að heildarfjárfestingin verði í
kringum 12 milljarða á núverandi
verðlagi. Þessi stofnkostnaður við
ljósleiðaravæðinguna er vissu-
lega mikill en sú fjárfesting mun
nýtast íbúum í áratugi. Uppbygg-
ing nýrra innviða samfélagsins
á borð við ljósleiðaranetið krefst
áræðni þar sem framtíðarsýn
og þolinmæði fjármagns skipt-
ir sköpum. Uppbyggingin er vel á
veg komin og mun skila tilætlaðri
arðsemi þegar upp er staðið, það
hafa veitukerfi og grunnnet alltaf
gert. Gert er ráð fyrir áframhaldi
framkvæmdum til ársins 2014 með
tilheyrandi fjárfestingum sem
Gagnaveitan hefur alla burði til
að standa undir.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Gagnaveitu Reykjavíkur.
Ljósleiðarinn – seinni hluti
BIRGIR RAFN
ÞRÁINSSON
UMRÆÐAN
Guðlaug Kristjáns-
dóttir skrifar um há-
skólamenntaða launa-
menn
Háskólamenntaðir launamenn standa nú
frammi fyrir umtalsverðri
kjaraskerðingu í tengsl-
um við niðurskurð í opinberum
rekstri.
Við undirritun stöðugleikasátt-
mála síðastliðið sumar lögðu fulltrú-
ar launamanna ríka áherslu á að sá
gjörningur gæfi innsýn í komandi
tíð. Framlag launamanna til stöð-
ugleikasáttmála var að bíða með
kjaraleiðréttingar á meðan óvissu-
ástand ríkti í fjármálum landsins.
Slík viljayfirlýsing var háð því af
hálfu Bandalags háskólamanna
(BHM) að stöðugleiki í öðrum kjör-
um félagsmanna væri sýnilegur og
yrði að veruleika. Hvorki ríki né
sveitarfélög treystu sér til að fast-
binda mikið annað en fyrirheit sem
nú er farið að fjara undan á mörgum
sviðum. Sveitarfélög hækka gjald-
skrár, stytta opnunartíma stofn-
ana og opinberar stofnanir boða nú
launaskerðingar.
Neyðaraðgerðir eða launastefna?
Boðaðar sparnaðaraðgerðir í launa-
kostnaði snúast um að hlífa lægst
launuðu hópunum á meðan hærra
launaðir axli þyngri byrðar. BHM
tók undir þessi sjónarmið hins
opinbera við gerð stöðugleikasátt-
mála með vísan til þeirra stærða
sem þá voru til skoðunar, nefni-
lega að laun upp að 210-220 þús-
undum yrðu hækkuð ef svigrúm
leyfði. Strax þarna mátti segja
að þeir launahærri létu af hendi
rakna, enda þeim ætlað að glíma
aðstoðarlaust við minnkandi kaup-
mátt. Ríkið og flest sveitarfélög
hafa lagt fram áherslur í skerðingu
kjara þeirra hærra launuðu
sem beita skal ef nauðsyn
krefur. Ríkið setti 400 þús-
und króna heildarlaun sem
viðmið og hafa sambæri-
leg mörk verið ívið lægri
hjá sveitarfélögum. Báðir
aðilar leggja til grundvall-
ar að hærri laun skerðist
meira en þau lægri. Í öllum
tilfellum getur skerðing
aðeins náð til ráðningar-
tengdra kjara sem ekki er samið
um í kjarasamningi eða stofnana-
samningum. Í síðustu kjarasamn-
ingum ríkisins við ASÍ og BSRB
teygðu launahækkanir sig upp að
310 þúsundum. Þar með var bilið
milli skilgreindra lágra og hárra
tekna þrengt allverulega, enda ann-
ars vegar um að ræða 310 þúsund
króna grunnlaun og hins vegar 400
þúsund króna heildarlaun.
Samkvæmt viðmiðum hins opin-
bera í aðhaldsaðgerðum teljast flest-
ir háskólamenntaðir launamenn
þola skerðingar, eða í það minnsta
frystingu launa. Þetta viðhorf leið-
ir til þess að menntun, þekking og
fagmennska er gengisfelld.
BHM varar við þessari þróun og
krefst þess að stjórnvöld gæti þess
að ekki fjari undan fagmennsku og
mannauði við niðurskurð. Ummæli
Ögmundar Jónassonar, þá heilbrigð-
isráðherra, í Fréttablaðinu hinn 23.
september síðastliðinn, um að hann
hygðist við niðurskurð sérstaklega
vernda störf og kjör þeirra sem
lægri laun hefðu, vöktu undirritaða
til umhugsunar um sýn ráðamanna
á þjónustu hins opinbera, ef fag-
menntun gæti á einhverjum tíma-
punkti orðið of dýr í þeirra huga til
að standa um hana vörð.
Steingrímur J. Sigfússon fjár-
málaráðherra kallar stighækk-
andi álögur og skerðingar upp eftir
tekjustiganum réttláta og sann-
gjarna stefnu sem fylgi norrænni
fyrirmynd. Í slíkum skilgreiningum
saknar BHM umfjöllunar um
verðmæti þekkingar sem vissulega
er aðalsmerki norræns velferð-
arkerfis og ekki síður metnaðar
fyrir hönd fagmennsku í opinberri
þjónustu.
Samfélagsþjónusta?
Meðal leiða sem opinberir aðilar sjá
færar til að draga úr launakostnaði
er að minnka greiðslur fyrir yfir-
vinnu. Það er afstaða BHM að þegar
yfirvinnugreiðslur skulu skertar,
þurfi samsvarandi skerðing vinnu-
framlags að koma fram. Það sé með
öðrum orðum ekki hægt að krefja
starfsmann um vinnuframlag sem
ekki stendur til að greiða fyrir.
Í umræðu um niðurskurð og
aukna tekjuöflun hins opinbera
virðast tveir aðilar áberandi
aflögufærir, lífeyrissjóðir og
millitekjufólk.
Hafa ber í huga að skuldsetning
fólks helst oft í hendur við tekjur.
Heimili sem áður höfðu svigrúm í
fjármálum sínum og jafnvægi milli
tekna og greiðslubyrði eru nú mörg
komin á ystu nöf.
Ef sífellt verður þrengt að heim-
ilum með meðaltekjur, þannig
að ráðstöfunartekjur fólks með
framhaldsmenntun verði umtals-
vert lægri en í þeim löndum sem
næst okkur liggja, er yfirvofandi
atgervisflótti. Fólki í framhalds-
námi erlendis verður gert ókleift
að flytjast heim og þanþol háskóla-
menntaðra launamanna er ekki
takmarkalaust.
Allt frá hruninu síðastliðið
haust hafa ráðamenn hampað því
að Ísland búi yfir auðlindum sem
fleyta muni þjóðinni gegnum erf-
iðleikaskeið, þar á meðal mennt-
un og mannauði. Varla getur tal-
ist ásættanlegt að slíkar auðlindir
verði á næstu árum í auknum mæli
nýttar og ávaxtaðar fjarri Íslands
ströndum.
Höfundur er formaður Bandalags
háskólamanna.
Óvarinn hópur í niðurskurði
GUÐLAUG
KRISTJÁNSDÓTTIR