Vaka - 01.01.1927, Blaðsíða 31

Í'Vaka]
LÖG OG LANOSLÝÐUR.
2»
valdið héí'ir verið harla tómlátt um ílesta þá hluti, er
lengt gætu lögin við landslýðinn, og sérstaklega hefir
lagasetningu vorri verið hagað svo um alllangt skeið,
að öllum almenningi er það nær ókleift að fylgjást með
henni eða fá nægilegt yfirlit yfir gildandi lög. Til skýr-
ingar þessu verður í stuttu máli að segja sögu íslenzkr-
ar lagasetningar síðustu aldirnar.
1281 var sainþykkt lögbók fyrir þjóðina, Jónsbók er
svo var nefnd. Bók þessi hafði að geyina nálega allan
hinn veraldlega rétt landsins. Jónshók átti vel við lands-
hagi vora og var að mörgu leyti ágæt lögbók á sínum
tíma og lengur, enda lifði þjóðin við hana í meira en 400
ár. Má af inörgu marka það, að Jónsbók var mönnum
handgengnari en flestar hækur aðrar. Hún var til í fjölda
handrita um allt land. Jafnvel í útkjáikasveitum voru
menn, sem höfðu atvinnu af því að skrifa lögbækur. í
lögbókarhandriti einu, rituðu vestur á Snæfjallaströnd
1532, getur ritarinn þess, að það sé 18. löghókin er hann
ritar. Það var meira að segja algengt, að hörnum var
kennt að lesa á lögbókina. Hún var stafrofskver þeirra
lima manna. Og hún var meira. Ungir menn lærðu hana
utan að, eins og kverið seinna. Uin þetta geta menn
lcsið nánara í riti Páls E. ólasonar: Menn og mentir IN'.
bls. 15—1(5, og er þetta ekki ófróðlegt til samanhiirðar
því sem síðar varð. Það er og vottur þess, hve hand-
gengnir menn voru bókinni, að þegar frá leið og sum at-
riði hennar urðu torskilin, þá risu upp miklar bókmennt-
ir um hana, skýringar við hana, og að menn af ýmsum
stéttuin, bændur, prestár, sýslumenn og lögmenn, tóku
þátt í þeim ritum. Jónsbók var í góðu gengi allt fram
á 18. öld, en þá tók vegur hennar að þverra. Voru það
erlend áhrif, er því réðu. Kristján konungur fimmti var
athaínamaður um löggjöf. Hann setti bæði Dönum og
Norðmönnum nýjar lögbækur. 1(588 bauð hanu að sam-
in skyhli lögbók handa íslandi. Þessi lögbók var þó
aldrei sett, en málið var á döfinni alla 18. öldina og mörg