Fréttablaðið - 06.11.2009, Blaðsíða 28

28 6. nóvember 2009 FÖSTUDAGUR
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Fréttablaðið og Vísir hvetja lesendur
til að senda línu og leggja orð í
belg um málefni líðandi stundar.
Greinar og bréf skulu vera stutt
og gagnorð. Tekið er á móti efni
á netfanginu greinar@frettabladid.
is eða á vefsíðu Vísis, þar sem
finna má nánari leiðbeiningar.
Ritstjórn ákveður hvort efni birtist í
Fréttablaðinu eða Vísi eða í báðum
miðlunum að hluta eða í heild.
Áskilinn er réttur til leiðréttinga og
til að stytta efni.
UMRÆÐAN
Svandís Svavarsdóttir skrifar
um utanvegaakstur
Aldrei áður hafa jafn margir erlendir ferðamenn sótt landið
okkar heim og á liðnu sumri auk
þess sem Íslendingar voru óvenju
duglegir að ferðast um eigið land.
Landið og fegurð þess er ein helsta
auðlind okkar sem ber að umgang-
ast með virðingu. Hafa ber í huga
að meginástæða komu erlendra
ferðamanna til Íslands er íslensk
náttúra og sérstaða hennar.
Óbyggðir Íslands eru eitt af
örfáum svæðum í Evrópu þar sem
er að finna lítt snortin náttúru-
leg víðerni. Slík svæði eru sérstök
upplifun fyrir gesti frá þéttbýlli
löndum. Hins vegar steðjar nú vá
að íslenskri náttúru vegna aksturs
utan vega. Akstur utan vega skapar
lýti á landinu og sums staðar getur
hann valdið sárum sem tekur ára-
tugi að gróa, jafnvel aldir. Gróður
á hálendinu og raunar víðar er
hægvaxta og hjólför á grónu landi
geta gefið roföflum lausan
tauminn í viðbót við sýni-
leg ör. Jafnvel á lítt grónu
landi geta hjólför eftir
utanvegaakstur gjörbreytt
ásýnd landsins.
Kortleggjum vegi
Umhverfisráðuneytið
vinnur gegn utanvega-
akstri á margvíslegan
hátt. Ein leiðin er að kort-
leggja alla þekkta vegi á
hálendinu með það fyrir augum
að geta síðan skorið úr um hverjir
verði auðkenndir sem leyfilegir og
hverjum skuli loka. Kortlagningin
hefur farið fram í góðri samvinnu
Landmælinga Íslands og Ferða-
klúbbsins 4x4. Nú er að störfum
nefnd með fulltrúum ráðuneytis-
ins, sveitarfélaga, Vegagerðarinn-
ar og Umhverfisstofnunar, sem
vinnur að því að gera kort fyrir
hvert sveitarfélag þar sem þeir
slóðar verða merktir sem ekki
stendur til að loka. Þessi kort verða
birt til upplýsingar og umræðu,
svo áhuga- og hagsmunasamtök
og allur almenningur geti
komið að athugasemdum
áður en þau verða lögfest
með reglugerð.
Það mun taka nokkur
misseri að gera kort fyrir
öll sveitarfélög landsins
sem eiga land á hálend-
inu. Þegar það hefur verið
gert ætti að vera til áreið-
anlegur gagnagrunnur
fyrir ferðamenn, lög-
gæslu og landverði til að
eyða efa um hvar akstur er lög-
legur. Einnig verður hægt að
loka vegum sem lenda utan korta-
grunnsins. Gildi verkefnisins felst
þó ekki síst í opinni umræðu og
bættum skilningi allra helstu aðila
á hvar umferð er heimil utan hins
formlega vegakerfis og hvar ekki.
Árétta ber að þessi vinna breytir
auðvitað í engu að utanvegaakstur
er jafn óheimill og fyrr, hér er ein-
göngu verið að eyða vafa þar sem
hann er uppi og auðvelda túlk-
un laganna. Skýrari reglur og
bætt túlkun lagabókstafsins eru
af hinu góða, en fræðsla og skiln-
ingur á mikilvægi náttúruverndar
eru þó til lengri tíma litið líklega
enn mikilvægari í baráttunni gegn
akstri utan vega.
Umhverfisvitund og ábyrgðartil-
finning
Sprenging hefur orðið í skráningu
á torfærufarartækjum á Íslandi
á síðustu árum. Flestir öku-
menn fjórhjóla og torfæruvél-
hjóla eru löghlýðnir og vilja ekki
valda skemmdum, eins og gild-
ir um ökumenn bíla. Allt of mörg
dæmi eru þó um ólöglega umferð
og skemmdir af völdum torfæru-
tækja. Landverðir og Landgræðsla
ríkisins telja að utanvega akstur
vélhjóla sé orðinn alvarlegasti
vandinn af því tagi víða á landinu.
Sumir virðast telja að þessi tæki
hafi eða eigi að fá annan og meiri
rétt til umferðar í óbyggðum en
bílar. Það er misskilningur. Tor-
færuökumenn geta nýtt sér sama
vegakerfi og jeppamenn, vilji þeir
nota ökutæki sín til að ferðast um
landið. Torfærutæki hafa ekki
rétt til aksturs utan vega frekar
en aðrir. Mörg sveitarfélög bjóða
upp á sérútbúin svæði fyrir tor-
færutæki þar sem heimilt er að
spóla í sandi og möl og gert ráð
fyrir fyrir aðstöðu til slíks. Von-
andi verður þróunin meðal eig-
enda torfærufarartækja svipuð
og meðal jeppamanna og annarra
ferðamanna, þannig að umhverfis-
vitundin og ábyrgðartilfinningin
vaxi og tilvikum utanvegaaksturs
af völdum tví- og fjórhjóla fækki.
Slíkt er affarasælla en hert refsi-
ákvæði, en ef þróunin heldur
áfram í þá veru að tækjunum
fjölgi og skemmdum líka er ljóst
að grípa þarf til slíkra úrræða.
Landið er okkar dýrmætasta
auðlind. Góð umgengni um það
er skylda okkar og tilgangslaus
skemmdarverk á landinu óþolandi.
Ég hyggst herða róðurinn í baráttu
gegn akstri utan vega og vil vinna
að því máli með öllum ábyrgum
samtökum og einstaklingum, sama
hvaða fararskjóta þeir kjósa sér til
að ferðast um landið.
Höfundur er umhverfisráðherra.
Átak gegn akstri utan vega
UMRÆÐAN
Hope Knútsson skrifar
um borgaralegar ferm-
ingar
Árið 1988 datt mér í hug að efna til
borgara legrar ferming-
ar á Íslandi. Ég þekkti til
slíkra ferminga í öðrum
löndum sem voru óháðar trú og
börnin mín sem voru að nálg-
ast fermingaraldur höfðu áhuga
á slíku vegna þess að við erum
ekki kristin. Ég skrifaði grein í
dagblöðin og sagði að börnin mín
myndu verða fyrstu Íslending-
arnir til að fermast borgaralega
og spurði hvort fleiri vildu vera
með. Síminn byrjaði að hringja og
hefur ekki stoppað síðan. Það sem
ég ætlaði að gera einu sinni hefur
orðið að ævistarfi. Fimmtán aðrar
fjölskyldur höfðu samband við
mig fyrsta árið og við bjuggum til
nefnd sem setti saman ferming-
arnámskeið. Við tókum til fyrir-
myndar skipulag Norðmanna,
sem hafa staðið að borgaralegum
fermingum síðan 1951. Við höfum
verið að þróa námskeiðið síðan.
Borgaraleg ferming er val-
kostur fyrir þá sem t.d. eru ekki
reiðubúnir að strengja trúar-
heit eða fyrir þá sem af öðrum
ástæðum vilja ekki taka þátt í
hefðbundinni kirkjulegri ferm-
ingu. Tilgangur borgaralegrar
fermingar er að efla heilbrigð
og farsæl viðhorf ung-
menna til lífsins. Þátttak-
endur rækta meðal ann-
ars með sér jákvæðni og
ábyrgðar kennd gagnvart
sjálfum sér og samborg-
urum sínum.
Fjallað er meðal ann-
ars um siðfræði, gagn-
rýna hugsun, að taka erf-
iðar ákvarðanir, mannleg
samskipti, mismunandi
lífsskoðanir og lífsstíl, tilfinn-
ingar, skaðsemi vímuefna, sjálfs-
myndina og samskipti kynjanna,
hamingjuna, tilgang lífsins,
fordóma og fjölmenningu, að
vera unglingur í auglýsinga- og
neyslusamfélagi, umhverfismál,
lífs ferlið, sorg og áföll. Þátttak-
endur fá mörg tækifæri til þess
að mynda sér skoðanir á hinum
ýmsu málum og taka þátt í rök-
ræðum. Að námskeiðinu loknu fer
fram falleg og virðuleg athöfn og
taka þau fermingarbörn sem vilja
virkan þátt í henni með ýmsum
hætti s.s. tónlistarflutningi,
dansi, ljóðalestri og ávörpum.
Einnig koma gestir sem flytja
ávörp. Í lok athafnar fá þátttak-
endur viður kenningarskjal til
staðfestingar þess að hafa tekið
þátt í námskeiðinu.
Í haust fórum við af stað
í tuttugasta og annað skipt-
ið. Frá upphafi hafa rúmlega
1.200 íslensk börn verið fermd
borgara lega og um 16.000 gestir
hafa verið viðstaddir útskriftar-
athafnirnar. Við höfum verið með
börn alls staðar að af landinu og
haldið sérstakt helgarnámskeið
fyrir landsbyggðarfólk. Nú þegar
hafa 138 fjölskyldur skráð börnin
sín í BF í haust og er það met-
þátttaka. Undanfarin fjögur ár
hafa ríflega 100 unglingar verið
í hverjum árgangi og höfum við
haft tvær athafnir á hverju vori.
Siðmennt verður í vetur með
sex námskeiðshópa, fimm í
Reykjavík og einn á Akureyri
fyrir ungmenni sem búa á Norður-
og Austur landi. Einnig erum við
yfirleitt með nokkur fermingar-
börn í fjarnámi sem búa erlendis.
Nýjung er að fermingarathafnir
verða einnig haldnar á Akureyri
og Fljótsdalshéraði.
Alls konar unglingar velja að
fermast borgaralega. Sumir til-
heyra trúfélögum, aðrir ekki,
sumir eiga við fötlun að stríða og
aðrir ekki, sumir eru af erlendum
uppruna og sumir hafa ekki náð
fullkomnum tökum á íslensku,
sumir eru bráðgerir og eiga mjög
auðvelt með nám og sumir eiga
erfitt með nám. Tekið er á móti
hverjum og einum eins og hann
er og er fjölbreytt mannlíf álit-
inn mikill kostur. Trúarbrögð,
kyn, uppruni, aldur, fötlun o.s.frv.
skipta engu máli. Við eigum það
öll sameiginlegt að vera mann-
eskjur hvernig sem við erum og
borgaraleg ferming er fyrir alla.
Sumir hafa spurt okkur af
hverju orðið ferming er notað.
Íslenska orðið „ferming“ er
dregið af latneska orðinu „con-
firmare” sem þýðir meðal ann-
ars „að styðja“ eða „að styrkjast“.
Ungmenni sem fermast borgara-
lega eru að styrkja þá ákvörðun
sína að vera ábyrgir borgarar í
lýðræðislegu samfélagi.
Árið 1990 var lífsskoðunar-
félagið Siðmennt stofnað í kring-
um borgaralega fermingu, en
frá maí 2008 hefur félagið boðið
upp á alhliða athafnarstjórnun
við allar tímamótaathafnir fjöl-
skyldna (nafngjöf, giftingu og
útför) á veraldlegan eða húman-
ískan máta, stýrt af faglærðum
athafnarstjórum félagsins.
Höfundur er formaður
Siðmenntar.
Fermingarfrelsi í 22 ár
SVANDÍS
SVAVARSDÓTTIR
HOPE KNÚTSSON
UMRÆÐAN
Guðjón Sigurðsson
skrifar um mannauð
Nú er tækifærið til að breyta rétt. Ekki
króna til og ekkert annað
að gera en finna nýjar leið-
ir. Þær gömlu leiddu okkur
á slóðir sem gera lítið fyrir
okkur.
„Góðan daginn! Við munum gera
okkar besta til að útvega þér atvinnu
eða aðra virkni í stað atvinnunnar
sem þú misstir.“ Væri ekki frábært
að fá svona viðbrögð þegar maður
skráir sig á „Atvinnubótaskrifstofu
Íslands“? Í dag stundum við söfn-
un fólks á bætur hvort sem þær
eru vegna svokallaðrar örorku eða
atvinnumissis. Tökum bara vel á
móti þeim en gerum lítið sem ekkert
til að koma þessu sama fólki í virkni
sem er öllum svo mikilvæg.
Virk velferð er okkur öllum nauð-
synleg. Það versta sem hægt er að
gera manneskju er að gera viðkom-
andi óvirkan þegn í þjóðfélaginu.
Það eru ótal leiðir til að gera við-
komandi óvirkan, gagnslausan eða
hvað sem viðkomandi kýs að kalla
ástandið. Ein mest notaða aðferð-
in er að setja manneskju á stofnun
í stað þess að sinna henni heima hjá
sér. En stofnun getur alveg verið í
heimahúsi viðkomandi eins og það
sem við yfirleitt köllum stofnun. Það
fer eftir þjónustunni. Sé henni ekki
stýrt af notandanum heldur veitt
af hentugleika kerfisins þá skiptir
engu hvar maður býr,
við erum stofnanavædd.
Afstofnanavæðum Ísland
sem allra fyrst.
Að eiga rétt á bótum felur
í sér skyldur. Enginn á að
geta neitað tilboði um virkni
á meðan viðkomandi þigg-
ur bætur. Hvort sem það er
atvinna, námskeið eða hvað
annað sem kemur viðkom-
andi á lappir að morgni. Það
er ekki verið að hugsa um hag ein-
staklingsins með því að leyfa við-
komandi að liggja í volæði heima
hjá sér. Virkjum mannauðinn, þar
er gífurleg orka óbeisluð.
Hvernig á svo að útvega virkni
fyrir fólk? 1. Fyrirtæki og stofn-
anir verði beðin um verkefni sem
ekki yrðu unnin ef ekki fengist fólk
af atvinnubótum. 2. Sérfræðingar á
atvinnubótum væru fengnir til að
halda námskeið fyrir aðra. 3. Góð-
gerðarfélög nýtt til hugmyndasmíða
og fólk fengið til að vinna verkefni
fyrir þau félög sem þurfa. 4. Átak
í aðgengismálum um allt land. 5.
Þjálfun til nýrra starfa og svo fram-
vegis.
Efnum til hugmyndasamkeppni
á meðal ungmenna í skólum lands-
ins. Þar er á ferðinni fólkið sem erfa
skal land og mun örugglega standa
sig betur en við sem klúðruðum
málum.
Hugsum út úr boxinu, að minnsta
kosti stofnanaboxinu.
Lifið heil.
Höfundur er formaður MND-
félagsins á Íslandi.
Atvinnubætur
GUÐJÓN
SIGURÐSSON
Mjóddinni • Höfða • Firði • Akureyri • Selfossi
Gleraugnaverslunin þín
Styrkleikinn í vinnuglerjunum er sniðinn
sérstaklega að því sem er næst þér.
Þú þreytist síður í augunum.
Margskipt gler fyrir
margvísleg tilefni
Kauptu marg-
skipt gleraugu í
Augastað og þú
færð sérhönnuð
vinnugler
í kaupbæti.
Þér líður betur í augunum við
tölvuna, lesturinn eða prjónaskapinn.
Komdu í Augastað og við leiðum þér
kostina fyrir sjónir.
Tilboðið gildir til
20. nóvember 2009.
PI
PA
R
\
TB
W
A
•
SÍ
A
•
91
38
4