Fréttablaðið - 06.11.2009, Blaðsíða 24

24 6. nóvember 2009 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Í
vikunni var í þriðja sinn umræða á Alþingi um breyt-
ingar á kosningafyrirkomulagi: dómsmálaráðherrann
mælti fyrir frumvörpum um bætt lýðræði í kosningum
til sveitar stjórna og Alþingis. Kjósendur raði frambjóð-
endum þess lista sem þeir hyggist kjósa. Umræðan er
komin í gang í þriðja sinn á rétt sex mánuðum og enn geta
sumir þingmenn ekki gert upp hug sinn. Það eru aum gagnrök
að verði af séu prófkjörsmál sjálfstæðismanna á Seltjarnarnesi
í uppnámi.
Íhaldsmenn allra flokka ætla sér að kæfa þetta frumvarp.
Borgarahreyfingin, Þráinn Bertelsson og Framsókn hafa
lýst stuðningi við það. Stalínistarnar í Vinstri grænum horfa
með hryllingi til þess að kjósendur þeirra geti sett Árna Þór
niður fyrir Álfheiði eða Kolbrúnu upp fyrir Lilju Móses.
Uppskipunar nefnd ráði ekki listanum heldur kjósendur. Eins
og oft áður er Samfylkingin hulduljós: þar, eins og í Sjálfstæðis-
flokknum eru menn svo eigingjarnir og sjálfhverfir að þeir
hugsa mest um eigin stól, því næst um valdstjórn flokksins
og síðast til umbjóðenda sinna – það gæti hent að niðurröðun
kjósenda riðlaði svo hugmyndum ráðandi afla í flokkunum að
menn sætu bara uppi með nýtt landslag. Það má ekki gerast,
hugsa kontrólfríkin.
Vitaskuld er ég lýðræðissinni og allt það, sagði einn þing-
manna Sjálfstæðisflokksins. Svo eyddi hann löngu máli í
að finna þessu fyrirkomulagi, sem er reyndar þrautreynt á
Írlandi, allt til foráttu. Tónn þeirra sjálfstæðismanna var
allur á einn veg. Þeir vilja ekki breytingar, hvorki í bráð né
lengd, Þeir vilja fara sér hægt, fara með gát, sem var reynd-
ar í hrópandi mótsögn við það sem Birgir Ármannsson sagði:
sjálfstæðis menn hefðu ekki tekið efnislega afstöðu í málinu,
enda væri það stjórnarfrumvarp. En hik er efnisleg afstaða.
Frumvörpin eru málamiðlun: þau gera ekki ráð fyrir að hægt
sé að kjósa þversum á kjörseðlinum, einn maður geti krossað
við Þráin, Illuga og Steinunni Valdísi í þessari röð. Lengra vilja
menn ekki hætta sér í trausti sínu á lýðræði og kjósendum.
Enda hvað þýddi það? Jú, flokkakerfið yrði að laga sig að nýjum
aðstæðum, forkólfar í hverju kjördæmi söfnuðu sér fylgi, og ef
stigið yrði lengra og landið gert að einu kjördæmi og lýðræðis-
hallinn sem er á fjölmennustu byggðum landsins leiðréttur og
við stæðum öll jöfn, sætum við uppi með sterka þingmenn með
skýr stefnumál. Guð forði okkur frá því.
Lýðræði er alltaf tilraun. Hver kosning er tilraun og við sem
gerum þessa tilraun erum sjaldnast ánægð með árangurinn
þegar upp er staðið. Ef farið yrði alla leið, sem er hægt og
fullkomlega lýðræðislegt séð frá sjónarhóli kjósenda, mætti
ganga öllu lengra. Og því vilja sitjandi þingmenn forða í lengstu
lög.
Skrýtið − einu sinni kallaði Sjálfstæðisflokkurinn sig, Fram-
sókn og krata „lýðræðisflokkana“. Og nú þegar flokknum gefst
tækifæri til að losa sig við mein prófkjöranna, þá er sett í
bakkgír og bremsur, menn sitja stífir í sætinu og hrópa: nei,
nei, ó, ó, við höfum ekki lengur neina stjórn!
Miklir eru menn í ást sinni á lýðræðinu.
Þingmenn hikandi:
Brýn réttarbót
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR
UMRÆÐAN
Sigrún Elsa Smáradóttir skrifar um
Orkuveitu Reykjavíkur
Undanfarið ár hafa framkvæmdir Orkuveitunnar að miklu leyti verið
fjármagnaðar með innlendum yfirdráttar-
lánum. Vegna þessa hefur fjármagns-
kostnaður fyrirtækisins hækkað verulega.
Aðrir þættir hafa einnig orðið til að veikja
fjárhagsstöðu fyrirtækisins. Skemmst er
að minnast þess að OR seldi skúffufyrirtækinu
Magma Energy Sweden bréf í HS Orku með
minnst 5 milljarða tapi. Snemma á árinu var tekin
sú pólitíska ákvörðun að greiða verktökum 800
milljónir umfram samninga og nú krefst borgar-
stjóri 2 milljarða í arðgreiðslur af taprekstri
fyrirtækisins. En til samanburðar var allur launa-
kostnaður OR 4,8 milljarðar á árinu 2008. Þessar
misráðnu pólitísku ákvarðanir hafa allar skaðað
fjárhagsstöðu OR og aukið líkur á almennum
gjaldskrárhækkunum.
OR semur nú við Norðurál um verulega hækkun
á raforkuverði til fyrirhugaðs álvers í Helguvík.
Hækkunin kemur til vegna þess að kostnaður við
Hverahlíðarvirkjun var vanmetinn, fjármagns-
kostnaður hefur aukist og kostnaðarsamar tafir
hafa orðið einkum vegna erfiðleika við
fjármögnun verkefnisins.
Loks glittir í að lán frá Evrópska fjár-
festingabankanum skili sér til OR, en
þakka má bréfaskriftum fjármálaráð-
herra til bankans, lausn Icesave-deilunnar
og endurskoðun AGS fyrir að lánið er nú
loks að skila sér. Þrátt fyrir þessi gleðitíð-
indi er langt í land með að Hverahlíðar-
virkjun og raunar líka Hellisheiðarvirkjun
séu fullfjármagnaðar en fyrr verður ekki
haldið áfram með Hverahlíðarvirkjun auk
þess sem ganga þarf frá bindandi orkusölusamn-
ingum áður en lengra er haldið.
Ég sé mig tilneydda til að fara yfir þessi við-
kvæmu mál hér þar sem ósvífin framganga stjórnar-
formanns OR hefur leitt umræðuna á villigötur.
Seinkun á virkjunarframkvæmdum OR, óvissa
um hvort hægt verði að taka á móti fimm aflvél-
um frá Mitsubishi, aukinn kostnaður OR vegna
þessa, fyrirliggjandi hækkun á orkuverði og
óvissa um álver í Helguvík hefur ekkert með
umhverfismat á suðvesturlínu eða aðrar ákvarð-
anir ríkistjórnarinnar að gera. Tilraunir stjórnar-
formanns OR til að halda öðru fram er ómaklegur
blekkingaleikur.
Höfundur er borgarfulltrúi og stjórnarmaður í OR.
Blekkingarleikur stjórnarformanns
SIGRÚN ELSA
SMÁRADÓTTIR
Hlutir á Íslandi eru ekki verðlagðir í krónum. Þeir
eru verðlagðir í veseni. Flestir
Íslendingar fá laun greidd í krón-
um en verðtilfinningin byggist á
veseni. Krónurnar eru tölurnar
sem við sjáum í heimabankanum
og á pósaafrifunum. Krónurnar
þykir okkur ekkert sérlega vænt
um. Vesenið á sér ýmis birtingar-
form, eitt er tími, annað eru
gömlu kringlóttu málmskífurn-
ar með sjávarfanginu. Þannig
er það rangt að það kosti bara
280 krónur að fara í strætó og
80 krónur á tímann að leggja við
stöðumæli niðri í bæ. Í hugum
flestra kostar hvort tveggja ein-
faldlega heilmikið vesen.
Samgöngumáti hinna týndu barna
„Já, misstirðu prófið?“ var kunn-
ingi undirritaðs spurður um
daginn þegar hann upplýsti um
að hann tæki strætó í vinnuna.
Ímynd strætisvagna er enn sú
að þeir séu samgöngumáti fyrir
undirmálsfólk og þá sem geta
ekki komist ferða á bíl. Valkost-
ur fyrir fólk án valkosta. Af
þessum ástæðum eru þær oft
skipulagðar eins og félagsþjón-
usta: menn forðast fargjalda-
hækkanir í lengstu lög og skera
frekar niður leiðir og ferðatíðni
þeirra. En verð í krónum er ekki
stóra vandamálið við strætó,
enda er strætó mun ódýrari val-
kostur jafnvel þótt menn eigi bíl-
inn samt. Vandamálið er í hugum
fólks oftast tengt hinum gjald-
miðlinum: Að taka strætó er ein-
faldlega vesen.
Bara klink
Greiðsluformið er eflaust einn
stærsti þröskuldur í aðgengi að
þjónustu Strætó, en strætisvagn-
ar virðast vera seinasti staður
á landinu þar sem hefðbundin
greiðslukort eru óvelkomin.
Þessu ætti að kippa í lag hið
snarasta og til dæmis setja upp
posa til reynslu á fjölförnustu
leiðunum. En það eru jafnvel til
enn einfaldari lausnir. Auðveld-
asta leiðin væri til dæmis að
fjölga útsölustöðum strætómiða.
Í dag er hægt að kaupa strætó-
miða á tíu stöðum í Reykjavík.
Til samanburðar eru sölustaðir
Lottó um 150 talsins. Að sjálf-
sögðu á að vera hægt að kaupa
strætómiða í hverri sjoppu, á
hverri bensínstöð og í hverjum
stórmarkaði; helst í stykkjatali.
Til hvers að hafa strætóstoppi-
stöð fyrir utan BSÍ ef erlendu
ferðamennirnir þurfa samt
fyrst að tölta upp á Hlemm til að
kaupa miða? Það er fáránlegt.
Mér er sagt að ástæða fyrir
þessari lélegu dreifingu strætó-
miða sé sú að Strætó vilji ekki
selja þá í umboðssölu. Eigandi
söluturns þarf því fyrst að kaupa
nokkur spjöld af strætómiðum
og síðan vonast til að þeir selj-
ist. Flestar aðrar vörur í sölu-
turnum eru seldar í umboðssölu
þannig að birginn fær ekki greitt
fyrr en varan selst. Fljótt á litið
verður ekki séð hvað Strætó
getur tapað á því að reyna að
dreifa vöru sinni til væntanlegra
kaupenda með nákvæmlega
sama hætti og allir aðrir.
Fá börn og fáir unglingar
taka strætó. Flestum krökk-
um er skutlað, enda eru strætó-
samgöngur oft ekki raunhæfur
valkostur þegar hverfisvagn-
inn er farinn að ganga á klukku-
tíma fresti. Eitt af því sem þarf
að gera sem fyrst er að bjóða
upp á tímabilskort fyrir börn
og unglinga. Slíkur valkostur
mundi spara foreldrum heilmik-
ið vesen. Barnafargjöldin fyrir
börn eru auðvitað hræódýr í
krónum talið: ein ferð fyrir 10
ára kostar 38 krónur ef keypt er
afsláttarspjald, en það að kaupa
reglulega ný farmiðaspjöld og
fylgjast hvernig á þau gangi, það
er vesen. Ef foreldri gæti keypt
tímabilskort fyrir barnið fyrir
6 mánuði í senn væri það heild-
stæð lausn á ferðavanda barns-
ins. Það mundi sparar krónur
en það sem er mikilvægara: það
mundi spara þeim vesen.
Einfaldar lausnir
Þegar kemur að almennings-
samgöngum hefur því miður
oft reynst auðveldara að finna
milljónirnar heldur en þúsund-
kallana. Margar þeirra aðgerða
sem farið hefur verið í hafa
þannig reynst mjög dýrar en
skilað litlu sem engu. Þannig var
fyrir nokkrum árum hundruðum
milljónum eytt í rafrænt korta-
kerfi sem reyndist því miður
handónýtt. Áður en lagt verður
af stað í fleiri framtíðarævintýri
er ekki úr vegi að prófa lausnir
sem kosta lítið sem ekkert en
hafa reynst vel í öðrum löndum.
Sala strætómiða í öllum sölu-
turnum og útgáfa tímabilskorta
fyrir börn eru dæmi um slíkar
lausnir.
Tvö hundruð vesen
PAWEL BARTOSZEK
Í DAG | Almennings-
samgöngur
Pólitíkin
Sumir stjórnmálamenn eru þeim
eiginleikum búnir að geta haldið sig
óralangt frá kjarna allra mála sem
skipta máli. Björk Vilhelmsdóttir
hefur aflað sér upplýsinga um mæt-
ingu Sigmundar Davíðs Gunnlaugs-
sonar á fundi hjá borgarapparatinu.
Hún er slök og það vissi Björk. Þess
vegna spurði hún. Björk spyr hins
vegar ekki um verk Sigmundar Dav-
íðs í borgarapparatinu. Það gæti
bent til þess að henni finnist þau
til fyrirmyndar. Guðlaugur Þór
Þórðarson hefur lagt spurn-
ingu fyrir samgönguráðherra
í þinginu. Hún hljóðar svo:
„Hefur ráðherra kannað hvort
hér á landi séu uppfylltir Evrópu-
staðlar um malbik?“ Þessi
fyrirspurn er malbik.
Getur
Árni Mathiesen er flottur. „Ég get
alveg beðist afsökunar á mínum
þætti en hann felst líklega helst í því
að hafa ekki gengið harðar fram í
því að reka ríkissjóð með afgangi og
helst hafa hann meiri,“ segir hann í
Viðskiptablaðinu í gær. Gott og vel.
Ekki er hægt að krefja menn um að
telja sig bera aðra ábyrgð en þeim
sjálfum finnst. En úr því að þetta
er mat Árna þá væri ágætt af
honum að biðjast afsök-
unar. Það er nefnilega
eitt að geta og annað
að gera.
Góðar kveðjur
Gunnari Svavars-
syni hefur
verið falin formennska í verkefnis-
stjórn vegna nýbyggingar Landspítal-
ans. Í því felst að sjá um samskipti við
þá sem fjármagna verkið og að hafa
umsjón með samningum við hönnuði.
Gunnar var formaður fjárlaga-
nefndar Alþingis síðasta vetur þegar
fjárlög þessa árs voru samin og
samþykkt. Hallinn á þeim stefnir í að
verða 182 milljarðar króna. Gunnar
er í bæjarstjórn Hafnarfjarðar. Var
reyndar lengi forseti hennar. Tap
Hafnarfjarðar á síðasta ári nam
rúmum fjórum milljörðum.
Skuldir bæjarins, reiknaðar á
hvern íbúa, eru rúmlega 1,3
milljónir króna. Landsmeðaltalið
er 770 þúsund. Það er von-
andi að Gunnari gangi vel
með Landspítalann.
bjorn@frettabladid.is