Vikan - 08.06.1961, Side 11

onar, III. og síðasti hlnti
JRINN TOK ÞA
Vilhjálmur
15 SAMAN
S. Vilhjálmsson skráði
Og svo var lagt af stað eftir „renn-
unni" undir stjórn Nielsens og í
blindbyl. Gekk ferðin vel um „renn-
una“ og er allt Þótti öruggt, kvaddi
Nielsen skipstjórann, Einar Stefáns-
son með þessum orðum: „Gættu vel
að því' að halda skipinu nógu djúpt.
Haltu því frá ófriðarsvæðinu eins og
þú getur?"
Ferðin út gekk vel. Við komum til
Bergen og biðum þar í tvo sólar-
hringa ‘til þess að geta farið innan
skers til Kaupmannahafnar. Margir
farþeganna tóku Það ráð að fara af
skipinu í Bergen, taka þar lest og
fara með henni til Hafnar og er mér
nær að halda að flestir hafi gert það.
Hins vegar urðu þeir sem veikir voru
eða eitthvað lasnir, og þeir, sem voru
með veikt fólk eftir i skipinu. Hannes
Hafstein var meðal þeirra, sem fóru
með skipinu alla leið.
Og loks komum við til Kaupmanna-
hafnar. Þar var skipið strax tekið
til viðgerðar og blöskraði öllum þegar
þeir sáu botninn og undruðust yfir
því að við skildum hafa komist á skip-
inu alla leið frá íslandi svo illa var
hann kominn. Við höfðum lika orðið
varir við það á leiðinni út að skipið
var lekt, enda staðið við pumpurnar
og sífellt verið að mæla sjóinn í því.
Kændir matvælum og tóbaki.
Viðgerðin stóð í tvo mánuði tæpa,
en siðan var aftur lagt af stað heim.
Hannes Hafstein, dóttir hans, Geir
Thorsteinsson og hin blinda systir
hans, voru einnig með heim. Hvorki
Hannes né hin blinda stúlka höfðu
fengið nokkra bót meina sinna. Og
enn fékk ég minn fyrri starfa að
þjóna skáldinu á morgnana. — Hann-
es var alltaf í góðu skapi við mig,
en hann var mikið sjúkur og gat sig
lítið hreyft. Hann þakkaði mér alltaf
er ég hafði hellt á glasið hans. Oft
varð ég var við það, að hann vildi
að skammturinn væri stærri, en ég
hafði mín fyrirmæli. Ég fann og inn
á það, að Hannes var vonlítill þegar
hann fór út, en enn vonminni var
hann á heimleiðinni.
Við vorum ekki langt á leið komnir
heim þegar þýzkur kafbátur stöðv-
aði okkur i Kattegat. Þýzkur liðs-
foringi, ásamt sjóliðum, komu um
borð og rannsökuðu þeir allt neðan
og ofan þilja. Með okkur var Pétur
Brynjólfsson, ljósmyndari. Hann var
drukkinn og kjaftfor við hinn þýzka
liðsforingja og lét hann Því taka Pét-
ur og yfirheyra. Pétur lét sig ekki
og talaði eins og hann væri alvopnað
stórveldi og ekki bætti Það úr skák,
að hann talaði þýzku reiprennandi.
Leit svo út um sinn, að vegna fram-
komu hans yrði farið með okkur til
Þýzkalands — og ef það yrði gert,
gátum við átt á hættu að við yrðum
kyrrsettir. En betur fór en áhorfðist,
því að liðsforinginn mun hafa komizt
að raun um að um marklaust og
valdalaust drykkjuraus væri að ræða,
og Þjóðverjarnir fóru frá borði og
tilkynntu að við mættum halda leiðar
okkar. Þá létti yfir öllum, því að illa
hafði litið út. Hins vegar verð ég að
geta þess, að í raun og veru komu
kafbátsmenn fram eins og sjóræn-
ingjar, því að þeir tóku úr skipinu það
sem þeim sýndist, en eingöngu var
það matvara og tóbak, enda svarf þá
skorturinn að Þjóðverjum og þeir að
komast á heljarþröm eftir langvar-
andi styrjöld — og ekki mun ástandið
á sjónum hafa verið betra en heima
í Þýzkalandi. — Þegar Þjóðverjarn-
ir höfðu yfirgefið skipið settum við
á fulla ferð og tókum kóssinn norð-
ur fyrir ísland til þess að komast
sem fyrst út úr ófriðarsvæðinu.
Þegar heim kom, tók ég þá ákvörð-
un að fara af Sterling og reyna að
komst á togara.
Pestin setur svip á Reykjavík.
Ég sá, sem var, að ef ég ætlaði að
rétta úr kútnum, þá yrði ég að hafa
meiri tekjur en ég gat haft af far-
mennskunni og nú áttum við barn i
vændum. Það var þvi hugur í mér.
Ekki skildi standa á mér að reyna
að láta konu minni og barni liða vel.
Ég bar fyrst niður hjá Alliance og
vildi komast á Jón forseta, en hann
sat fastur, innfrosinn, inni í sundum.
Og ekki var hægt að losa hann eins
og stóð. Ég beið enn nokkra daga, en
réðist þá á Snorra goða. Skipstjóri
var þá Páll Matthíasson. Stundum
sigldum við út með aflann. E’inu sinni
fórum við fjóra túra á saltfiskveiðar
og stóðu þeir allir samtals í tuttugu
og átta daga — og fylltum við skipið
i hverjum túr. Um þetta leyti var
mjög hart i búi hjá fólki. Atvinnu-
leysið var geigvænlegt, en reynt var
að draga úr hörmungunum með því
að efna til svokallaðrar dýrtíðar-
vinnu. Allt var á sömu bókina lært.
Skal ég til dæmis geta þess, að auk
dýrtíðarinnar og atvinnuleysisins
reyndist sumt af þeirri erlendri vöru,
sem keypt var til landsins, varla not-
hæf. Minnist ég þess til dæmis, að
kolin reyndust full af sandi og mold,
svo að varla var hægt að kynda upp
með þeim, hvorki á sjó né landi. Mjög
bætti úr þegar frönsk skip komu
hingað með kol handa skipunum svo
að þau gætu farið á síldveiðar þetta
sumar.
Um haustið seinni hluta október-
mánaðar stóð svo á, að við vorum
albúnir að leggja af stað i söluferð
til Englands. En þá kom fréttin um
það, að þýzkur kafbátur hefði skotið
togarann Njörð í kaf við Irland. Allir
mennirnir höfðu bjargast eftir
tveggja sólarhringa hrakninga á haf-
inu og höfðu Þeir komizt i brezkan
togara. Þegar þessi frétt barst, ákvað
Páll Matthíasson að sigla ekki með
skipinu, og bar hann það fyrir sig,
að kona hans aftæki það með öllu.
Veit ég og að það var rétt. Það varð
þvi úr að Bergur Pálsson stýrimaður
sigldi skipinu út. Við vorum ellefu
á útsiglingunni. Ferðin gekk vel og
við seldum aflann. Átta af skipsbrots-
mönnunum af Nirði höfðu beðið eftir
okkur og tókum við þá með heim.
Þeir voru allir, að einum undantekn-
um, orðnir veikir þá þegar af spönsku
veikinni. Nokkrir, okkar skipverjanna
á Jóni, veiktust á leiðinni heim og
einn dó.
Viö komum hingað til Reykjavikur
Framhald á næstu síðu.
Bjarni Brandsson.
Með þessari grein lýkur greinaflokki Vilhj. S. Vilhjálms-
sonar: Veraldarsaga Bjarna Brandssonar. Hér segir frá
því, er togararnir voru seldir úr höndum sjómanna,
árið 1917, þegar spanska veikin geysaði í Reykjavík,
árið 1918, Halaveðrinu mikla 1925, þegar 68 menn týndu
lífi, og loks slysinu, þegar Jón forseti strandaði við
Stafnes árið 1926, en þá fórust fimmtán menn, en tíu
var bjargað og var Bjarni Brandsson einn sá fyrsti,
sem komst á land.