Vikan - 25.02.1965, Side 17

Sumarauki f Suðurlöndum - 5. grein
Efftip Gísla Sigurðsson
Einhversstaðar í vitund flestra manna, leynist hugmyndin um Para-
dísareyjuna, hvar sólin alltaf skín á gullin aldin og slétt, blátt haf,
en hinir útvöldu njóta augnablikanna undir pálmatrjánum. Sumir hafa
lesið um þessháttar sælustaði í ævintýrum eða frásögnum af Suðurhafs-
eyjum — og Capri.
Á ferjunni milli Sorrento og Capri var ég að reyna að rifja upp
fyrir mér, hvað ég vissi um þessa frægu eyju og áfangastað ferða-
manna ( Miðjarðarhafinu. Það er býsna lítið. Að vísu hafði ég lesið
um rómversku keisarana, sem flúðu þangað frá glaumnum í Róm til
þess að geta haldið veizlur í friði. Og ég vissi, að eyjan var há og
brött og lítil um sig.
Sjórinn var auðvitað spegilsléttur og blár á þessum sólbjarta sunnu-
dagsmorgni og þegar Sorrentoskaganum sleppti, var því líkast sem
ferjan marraði í blámanum; blátt í bak og fyrir, blátt í efra og neðra.
Við létum fara vel um okkur á dekkinu og sólin bakaði bláhvíta kyn-
stofninn frá íslandi, sem skar sig úr þessu eirbrúna fólki. En það aftr-
aði mönnum ekki frá því að hneppa frá sér skyrtunni og halla sér
afturábak í sætinu. Ferðin hafði gengið vel; allt hafði staðið eins og
stafur á bók, sem ferðaskrifstofan hafði skipulagt og nú var ekki
annað en elta fararstjórann. Þvílíkt áhyggjuleysi og afslöppun. Það var
mannmargt á ferjunni, troðfullt væri kannski réttara að segja. Við höfð-
um talað um að koma saman hjá útgöngudyrunum svo sem tíu mínútum
fyrir brottför til þess að tryggt væri að við næðum í báta út í Blá-
helli. En fleiri voru á þessari skoðun en við; á miðri leið þustu flest-
allir farþegar upp til þess að taka þátt í kapphlaupinu um dyrnar. Svo
við létum þátttökuna í keppninni eiga sig og sátum sem fastast. Amerísk
kona, sem virtist gallhörð í því að ná til dyranna, hvað sem það kostaði,
varð að klofa yfir fæturna á mér og ferðafélaga mínum þar sem við
sátum. Hún baðst auðvitað afsökunar, en við spurðum hana rétt sísona
í leiðinni, hvort hún ætlaði ekki að verða samferða skipinu öllu lengur
eða hvort skipið væri nokkuð að sökkva. Nú jæja, ekki það; hvort
það mætti þá ekki bjóða henni að taka það rólega í þessu fallega
sólskini: Easy does it, ekki satt? Þá sá hún, að hugmyndin var ekki
galin og hætti með öllu að alboga sig áfram í mannþrönginni.
Allt í einu var eyja fyrir stafni, sæbrött og gulgráir klettarnir mynduðu
milda og þekkilega andstæðu við blámann: Capri, sem sumir hafa jafn-
vel kallað fegursta stað á jörðu og lofsungið ( kvæðum.Mikið var nú haust-
ið blítt og samt komið þó nokkuð framyfir réttir. Það gekk að óskum að
komast út úr ferjunni; ég vona bara að konan hafi ekki misst af bátnum
yfir í Bláhelli.
Capri er rúmir 6 km á lengd og liðlega kílómeter á breidd. Það er (
rauninni ótrúlegt að öll sú fegurð rúmist á ekki stærra flatarmáli. Langt
er síðan menn komust að raun um það, að á Capri er sjórinn tærari,
gróðurinn grænni og hellarnir rómantískari en annarsstaðar. Þetta vissi
meðal annarra Augustus keisari og flúði þangað úr sollinum í Róm
29 árum fyrir fæðingu Krists. Þá var hann orðinn leiður á að leika mildan
keisara árum saman og gefa mönnum upp sakir, þegar aðrir hefðu
drepið þá. Hann sá, að þessi viðleitni var einskis metin, enda líklega
ekki tímabær. Svo hann var orðinn dálítið geðillur og þreyttur á völd-
unum.
En miklu fremur var þó eftirmaður hans í keisaraembættinu, Tíberíus,
sem stuðlaði að frægð Capri. Hann var enn geðverri nöldurseggur og
dauðleiður á spillingunni í Róm. Það virtist ekki hafa nein teljandi á-
hrif á stjórn ríkisins, þótt hann yfirgæfi keisarahallirnar og hyrfi til
eyjunnar fögru. Þar lifði hann að miklu leyti í friði og ró í ellefu ár
og byggði tólf hallir víðsvegar um eyjuna yfir ástkonur sínar. Og samt
var hann alltaf fúll öðru hvoru, enda ekkert Kklegra en allt þetta
kvenfólk hafi verið honum ofraun. Þarna hélt Tíberíus drykkjuveizlur
og orgíur ( höllum sínum eða jafnvel í hellunum og lét henda þeim
framaf björgum, sem voru leiðinlegir ( partíum.
Svo hélt sólin eftir að skína á rústir þess sem var, en fiskimenn
gerðu paradísina að sinni og höfðu að auki búsílag af hlunnindum
gróðurs og moldar. Það fara fáar sögur af Capri framá öldina sem
leið.
Þá urðu þýzkir ferðamenn til þess að endurlífga frægð Capri og
eyjan varð hinn eini rétti áfangastaður og endamark í suðurgöngum
þeirra. Þá voru þar tvö frumstæð þorp; annað samnefnt eyjunni, hitt
hét og heitir enn. Anacapri. Það er hátt uppi og handan við allmikla
hamra. Þar á milli hafði lengi verið kritur og hreppapólitík. Capri-
búar höfðu samband við land, keyptu góss af sjófarendum líkt og þegar
afar okkar og langafar skiptu á biskví og votaling við franska duggu-
sjómenn undan ströndum íslands. En uppi á Anacapri bjuggu þeir meira
að sínu og lifðu í leir og steinkofum, sem voru hreint ekki ósvipaðir
þeim húsum uT sama efni, sem enn er búið ( austur í Arabalöndum.
Það var jafnvel töluð sín málízkan ( hvoru plássinu og allt var þetta
harla rómantískt í augum aðkomumanna. Rómantíska stefnan var búin
að tröllríða Evrópu og Capri var aldeilis staður, þar sem maður gat
horfið aftur til náttúrunnar og þeirra lifnaðarhátta, sem guð hafði gert
ráð fyrir á jörðinni. Árið 1828 fannst Bláhellir fyrir einhverja tilviljun;
náttúrufyrirbrigði án hliðstæðu í veröldinni og þá var ekki að sökum
að spyrja: Paradísin, sem menn héldu að væri einkum og sér í lagi
austur í Polinesíu eða einhversstaðar á sunnanverðu Kyrrahafi, var þá
við túnfótinn, þegar allt kom til alls.
Ég hygg, að það sé tímabært þegar hér er komið sögu, ag geta um
þátt Svíans Axels Munthe fyrir þetta eyland. Capri var orðin fræg fyrir
rómantíska fegurð og fágæta hella, þegar hann fæddist norður í
Svíþjóð um líkt leyti og Danir veittu íslendingum verzlunarfrelsi. Hann
var fágætlega gáfaður maður, mannvinur og dýravinur. Hann lagði
stund á læknisfræði með þeim árangri, að hann var kornungur að
aldri orðinn tízkulæknir í París og Róm. Allir vita, að tízkulæknar raka
saman peningum og Axel Munthe var engin undantekning. En það var
honum ekkert endanlegt mark. Hann gekk fram eins og hetja, þegar
mannskæður kólerufaraldur geysaði í Napolí og ekki varð hann rík-
ur af þv(. En hann varð einskonar þjóðsagnapersóna eða jafnvel þjóð-
hetja þarna suðurfrá.
Þegar Axel Munthe kom fyrst til Capri, varð hann gagntekinn af
fegurð staðarins og keypti allstóra spildu lands uppi á Anacapri, þar
sem fyrir voru akrar fátækra bænda og rústir. Munthe var orðinn auð-
ugur maður og byggði sér veglegt hús á landspildu sinni, sem stendur
enn í dag og heitir Villa San Michele. Með óþrotlegri elju hóf hann
að bjarga fornminjum á Capri og hvar sem hann fór. Sumu af því
sem hann barg, kom hann á smekklegan hátt fyrir í húsi sínu. Hann
bjó þar í 30 ár, síðast nærri blindur, en dó í Svíþjóð 92 ára, Hann
ánafnaði San Michele til sænska ríkisins og hver sem vitjar Capri,
getur fengið að ganga um stofur og herbergi þessa stórmerka manns.
Inngangseyrir rennur að hluta til fátæks fólks á Capri samkvæmt fyrir-
mælum Munthes. Mér er sérstaklega minnisstætt eitt Medúsahöfuð á
stalli, sem Munthe fann, þegar hann rýndi ( k(ki niður í hafið af kletta-
höfðanum. Það var þar á allmiklu dýpi. Hann sá, að sumir þeir far-
fuglar, sem leita til Norðurlanda að sumrinu, höfðu viðkomu á Capri
og virtust hvda sig þar. En fugladráp var iðkað sem sport. Þessvegna
keypti hann upp stórar lendur og friðlýsti fuglabjörg. Samt verður
hans líklega lengst minnzt fyrir bókina um San Michele, sem þýdd
hefur verið á hvert einasta mál, sem yfirhöfuð er hægt að þýða á og
selst enn í stórum upplögum eftir 35 ár.
Samtals hafa verið skrifaðar 600 bækur um Capri svo það er í raun-
inni alls ekki á það málæði bætandi. Og þó eru þar ekki meðtaldar
þær bækur, sem rithöfunar ýmsir hafa látið gerast þar, eftir að eyjan
komst í tízku. Viktoría Svíadrottning fetaði í fótspor landa síns og eign-
aðist sumarhöll og allir vita nú hvað gerist, þegar ein kýrin pissar.
Umberto var þó réttilega kóngur yfir plássinu og slóst í félagsskapinn
með fjölmenna hirð. Þá var röðin komin að skáldum og listamönnum:
Hver um annan þveran þyrptust þeir til Capri á fund listagyðjunnar,
sem allir voru sammála um, að væri búsett þar og heimilisföst. Þessi
leit að listrænni hvatningu á Capri náði hámarki á árunum eftir fyrri
heimsstyrjöldina. Somerset Maugham skrifaði sögu um bankaritara,
sem fórnaði öllu til þess að geta setzt að á Capri. Normann Douglas
eigraði þar um stíga og skrifaði Sunnanvinda; bók, sem öll fjallar um
Capri. Það sama gerði D. H. Lawrence og tónskáidið Debussy kompón-
eraði eina gullfagra serínöðu til heiðurs eyjunni. Á þessum tímum var
landslagsmálverkið hámark allrar myndrænnar túlkunar og þeim mun
rómantískara, þv( betra. Málarar flykktust til Capri. Þá var röðin kom-
in að ensku yfirstéttunum, sem spurðu ágæti eyjunnar og brátt fylltu
jaktir þeirra höfnina.
Þá fór listamönnunum að leiðast þófið.
Þeir skildu aristókratíið eftir í villum sínum, sem jafnan voru tvær
á mann: Ein sneri ( suðurátt fyrir vetrarnotkun, en önnur sneri f norður-
átt og var ( brúki á sumrum. Nú þegar búið var að gera garðinn
frægan og allir héldu að það væri fínt og harla gott að láta sjá sig
á Capri, þá voru þessir dutlungafullu listamenn búnir að taka saman
pjönkur sína fyrir fullt og allt og byrjaðir að lofa og prtsa aðra
staði.
Þetta var allt fyrir siðari heimsstyrjöldina.
Capri var einskonar dúkkuhreppur, þar sem allt dafnaði vel og
fátæktin var mestan part úr sögunni. Allt var svo lítið og viðráðan-
legt: Litlum húsum var dreift um allt og yndislegir, litlir garðar um-
kringdu mann allsstaðar og frjósemin var slík, að vandlátar jurtir
uxu út úr bergveggjunum. Ferðamannaferjurnar frá Sorrento og
Framhald á bls. 39.
VIKAN 8. tbl.