Vikan - 20.07.1967, Blaðsíða 35

sæla, sem deyja fljótt og losna
við vítiskvalirnar í logunum. En
ekkert tundurskeyti kom, og þeg-
ar menn tóku að róast lítið eitt
og kanna málið, þá var þetta
enginn kafbátur sem betur fór,
heldur trjástofn, sem maraði í
kafi. Rótarangi skagaði upp úr,
og hann hafði stýrimaðurinn tek-
ið fyrir perískóp á kafbát.
. . . f SAMA BILI
GELLUR PÍPAN . . .“
Þannig urðu sumir á þessum
stríðssiglingum, yfir sig spenntir
og mátti ekkert út af bera, til að
taugarnar færu ekki úr skorðum.
En svo voru aðrir, sem vöndust
þessu furðanlega. Ég get sagt þér
sögu til dæmis um það. Hún
gerðist um borð í öðru olíuskipi
frá Standard Oil, Flaglar hét það.
Þegar þetta skeði, vorum við, ég
og vaktfélagi minn danskur að
þjóðerrd, nýhættir á vakt og
búnir að leggja okkur. Þá heyrð-
um við sprengingu, og jafnframt
hnykktist skipið við svo hastar-
lega, að það nötraði stafna á
milli. Mér datt ekki annað í hug
en að við hefðum verið torpeder-
aðir, rauk framúr og upp á dekk,
í sama bili gellur pípan, við setj-
um á okkur björgunarbeltin og
svo er bátunum rutt út. En þá fór
að renna upp fyrir okkur að
skipinu var í engu brugðið; það
hafði ekki kviknað í því og það-
an af síður var það farið að hall-
ast. Þetta hafði þá verið djúp-
sprengja. Við vorum í skipalest
og fylgdarskipin, sem orðið höfðu
vör við kafbáta í námunda, höfðu
varpað að þeim djúpsprengjum.
Ein þeirra hafði sprungið tals-
vert nærri okkur, og af henni
stafaði hnykkurinn.
Þegar ég kom aftur niður í
lúkar, lá félagi minn Daninn hinn
rólegasti í koju og las í bók.
Hann var sá eini, sem ekki hafði
rótað sér við hnykkinn. Ég spurði
hvernig í ósköpunum stæði á
því, að hann hefði ekki farið upp
eins og aðrir. „Ég fann strax að
þetta var ekki tundurskeyti, held-
ur eitthvað annað,“ sagði hann
og leit varla upp úr bókinni.
Þetta var maður um sextugt og
búinn að sigla í báðum heims-
styrjöldunum.
BÍSSNISSMAÐURINN
OG MUBLUSMIÐURINN.
Ég sagði áðan að ég þekkti
Reykjavík lítið. Kannski ég þekki
New York betur. Þar var ég
lengi liðloðandi, eins og ég gat
um áðan. Það er nú staður sem
segir sex, maður minn, og betra
að vera fljótur að átta sig á hlut-
unum, annars getur illa farið.
Þar gildir eitt og aðeins eitt:
peningurinn. The dollar is our
best friend, segja Ameríkanarnir.
Ég get sagt þér smásögu þessu
viðvíkjandi. Efnaður íslenzkur
kaupsýslumaður kom til Nelw
York skömmu eftir stríðið. Fyrsta
daginn fór hann með frúna —
34 VIKAN 29- tbI-
hún var sem sé með honum — í
Fimmtu tröð eða Fifth Avenue,
en næsta daginn sagði hann við
hana: góða mín, nú þarf ég að
gera bissniss, þú verður því að
vera kyrr hér á hótelinu. Hann'
fór svo út, en í annarskonar við-
skipti en hann hafði látið í veðri
vaka við konuna. Hann fór sem
sé á Ritz Bar og hitti þar eina
af þokkadísum staðarins. Sem
þau höfðu litla hríð setið yfir
glasi, fer hann að spyrja hvort
ástin sé föl. Að vísu, svarar hún,
eða hversu mikið viltu borga.
Fimm dollara, svaraði hann. Nei
vinur minn, svaraði dísin, mín
ást er ekki til sölu fyrir minna
en hundrað. Á þessa verðlagn-
ingu leizt fslendingnum illa og
gekk ekki saman. Næsta kvöld
fór hann svo með konu sinni á
næturklúbb. En ekki eru þau
fyrr setzt, en dísin dýra frá kvöld-
inu áður kemur inn og sér þau
undireins. Hún veður að þeim,
bendir á frúna og segir af fyrir-
litningu við bissnissmanninn:
Þarna sérðu nú sjálfur hvað þú
færð fyrir eina skitna fimm doll-
ara hér í New York.
Ég var ekki vitni að þessu
sjálfur, en var sagt þetta af
mönnum, sem fullyrtu að rétt
væri hermt.
Þær eru margar sögurnar af
fslendingum, sem lent hafa í
álíka ævintýrum erlendis; það
er beinlínis undravert, hvað þeir
geta verið einfaldir, þegar þeir
koma út í stóra heiminn. En þeir
eru sjálfsagt ekki einir um það.
Hefurðu heyrt söguna um
mublusmiðinn, sem fór til Spán-
ar? Nú, hann fer inn á krá og
þar fer ein af landsins dætrum
að gefa sig að honum. Samræð-
urnar gengu stirt, því íslending-
urinn kunni ekki nema eitt orð
í spænsku, cerveza, sem þýðir öl
eða bjór. Hann notaði tungumála-
kunnáttuna svo langt sem hún
náði og pantaði handa henni bjór.
Þegar hún var búin úr glasinu,
fer hún að reyna að gera honum
eitthvað skiljanlegt, en hann skil-
ur ekkert. Þá teiknar hún á blað
mynd af kampavínsflösku. Hann
kaupir flöskuna og hún er drukk-
in. Því næst grípur daman aftur
tiil dráttíistarinnar og teiknar
mynd af rúmi. Og mér er sagt
að enn í dag sé maðurinn að
furða sig á því, hvernig í ósköp-
unum hún hafi getað vitað að
hann var húsgagnasmiður hér í
Reykjavík.
ÍSLENDINGAR OG
DÖNSK GAMANSEMI.
Mína fyrstu reynslu af útland-
inu fékk ég í Kaupmannahöfn,
svo sem algengast hefur verið um
íslendinga. Þar átti ég heima í
ein sex ár, það er að segja þegar
ég var í landi. Mér leið vel í
Kaupmannahöfn og kunni vel við
bæði borgina og fólkið. Það var
sérstaklega ódýrt að lifa þar á
þessum tímum, milli 1930 og 40,
miklu billegra en í Reykjavík.
íslendingar voru auðvitað margir
þarna eins og alltaf, þótt ég hitti
fáa þeirra. Óli Vilhjálmsson,
frændi minn, sem var fram-
kvæmdastjjóri skrifstofu SÍS í
borginni, var eini landinn sem
ég umgekkst eitthvað að ráði í
Höfn. Hann bauð mér oft út og
fyrir hans tilstilli kynntist ég
borginni verulega.
En þótt Kaupmannahöfn væri
þá ódýrari en mér er sagt að hún
sé nú orðin, þá var hægt að losna
við aurana þar ef maður lagði
sig fram. Einhverntíma á þessum
árum heyrði ég sagt frá íslend-
ingi, sem kom til borgarinnar
með fullar hendur fjár; hafði
farið nokkra túra á togara. Hann
kom með Gullfossi og fór beint
á National Scala, sem þá var
einn frægasti skemmtistaðurinn
þama. Eins og margir fslending-
ar sjálfsagt muna eftir, var þar
geysistór hljómsveit, sextíu—sjö-
tíu manns gæti ég trúað. Jæja,
sem íslendingurinn hefur dælt í
sig nokkrum snöpsum, vill hann
endilega fá að stjórna hljómsveit-
inni. Því var fyrst neitað, en
þegar hann bauðst til að gefa
allri hljómsveitinni umgang, var
boðinu tekið. Hann stjórnaði svo
einu lagi. Hvernig til tókst, veit
ég ekki, en þegar hann hafði
borgað reikninginn, átti hann að-
eins fáeinar krónur eftir og varð
að fara um hæl heim með Gull-
fossi. Þannig er það; menn
skemmta sér misjafnlega dýrt.
Það eru trúlega smáatvik eins
og þessi, sem valda því að sumir
Danir hafa lítið álit á fslending-
um sem fyrirhyggjumönnum um
fjármál. Þegar ég síðar var á
siglingu á Kyrrahafi, sögðu
danskir skipsfélagar minir mér
um íbúa Suðurhafseyja, að þeir
væru „fuldstændig blottet for
ökonomi, ligesom Islændingeme."
Ekki voru brandarar Dana á
kostnað okkar alltaf svona
græskulausir. Á þessum árum las
ég eitt sinn í einu Kaupmanna-
hafnarblaðinu, að á Ráðhústorg-
inu hefði gömul kona nýlega orð-
ið fyrir líkamsárás, „og selvfölge-
lig var det en Islænding, der
gjorde det.“ Þessi skreytni blaða-
mannsins vakti skiljanlega mikla
reiði meðal landa í Höfn og sendi-
herra okkar þar, Sveinn Björns-
son síðar forseti, krafðist rann-
sóknar í málinu. Hún leiddi í
ljós að árásarmaðurinn hafði alls
ekki verið fslendingur.
Það er kannski ekki nema skilj-
anlegt, að Danir hafi verið for-
dómafullir um ísland á þessum
ámm, því margir þeirra virtust
furðu fáfróðir um landið. Einn
Dani sagði til dæmis við mig,
að hann hefði heyrt að á íslandi
væru hérar stærri en í Danmörku.
Jú kannski, svaraði ég, en í Dan-
mörku eru þeir miklu fleiri.
KAUNUM HLAÐINN HÁSETI.
Það kom sitt af hverju fyrir,
meðan ég sigldi hjá Sameinaða
og færði danskinum heim drafið
í svínin. Á Nevada varð ég vitni
að jarðarför á sjó, eða sjóför
væri víst réttara að kalla það.
Einn kyndaranna hrasaði í stiga
yfir kolastíunni og datt þangað
niður, og var það allhátt fall.
Höfuðkúpan mölbrotnaði og heil-
inn skvettist útyfir kolin. Líkið
var saumað innan í segl og
danska fánanum vafið utan um,
og svo flutti skipstjórinn tölu,
eins og venja er við slík tæki-
færi, og mæltist vel. En sumir
karlanna hallmæltu honum fyrir
að hafa haldið fánanum eftir,
þegar líkinu var varpað útbyrðis;
sögðu að honum hefði gengið til
nízka. Það var vitleysa, því það
er alls ekki vani að sökkva fán-
anum með. Við vorum á leið til
Santos í Brasilíu þegar þetta
skeði. Seinna fréttum við að dag-
inn fyrir slysið hefði kona þessa
kyndara fætt honum son.
Þar var oft gaman að koma til
Brasilíu og annarra Suður-Ame-
ríkulanda, borgirnar margar fall-
egar og sömuleiðis landið í kring.
Og ekki vantar að það sé líf í
tuskunum — gjarnan einum um
of. Ég heyrði einu sinni að það
væru tuttugu þúsund skráðar
gleðikonur í einum borgarhluta
Rio de Janeiro, og tíu þúsund í
öðrum. Sjúkdómahættan var
hvergi meiri en þar. Á einni
heimferðinni með Nevada veikt-
ust tólf af áhöfninni af kynsjúk-
dómum. Einn hásetinn varð allur
kaunum hlaðinn um munninn. Ég
spurði hann hvernig hann hefði
farið að því að fá þennan fjanda
framan í sig. Jeg kunde jo ikke
lade være med at dykke, sagði
hann af ekta dönsku jafnaðar-
geði.
HJARTVEIKA VÆNDISKON-
AN.
Á skipunum frá Sameinaða
sigldi ég líka stundum á Eystra-
saltshafnir Þýzkalands og Pól-
lands, Danzig, Gdynia og fleiri.
Mér þóttu það fallegar borgir og
líkaði vel við fólkið, bæði Þjóð-
verja og Pólverja. Nú er fyrr-
nefnda borgin víst líka orðin
pólsk og heitir Gdansk. f Gdynia
kom einu sinni fyrir alvarlegur
atburður, meðan Georgia, sem ég
var þá á, lá þar. Við hliðina á
okkur í höfninni lá sænskt skip.
Þarna var nóg af kvenfólkinu
eins og víðar og til að vera ömgg-
ur um að missa ekki af viðskipt-
unum, komu þær út í skipin eins
og stefnivargur. Upphófst þá
mikill gleðskapur í sumum skip-
anna, ekki sízt því sænska. En
eftir nokkra hríð tekur einn stýri-
mannanna þar eftir því að hnupl-
að hefur verið af honum allmiklu
fé. Hann ræðst þegar á gleðikon-
una, sem hann hafði aðallega
skipt við, grípur slifsi ofan af
snaga og bregður um háls henni,
svomælandi: nú kyrki ég þig
helvítis pjásan ef þú ekki skilar
peningunum í einum grænum.
Framhald á bls. 37.
Brtu 6- _
sár,Ráx?, Irar
Vlö heyröj»kját
um
slcot
jriKJA
CHIC
29. tbi. VIKAN 35