Vikan - 20.07.1967, Side 41

Ofsastorinar báru mörg spœnsku skipanna, sem flutíu gull og
gersemar áleiðis heiin frá Ameríku, upp að ströndum Fiórída,
og þar brotnuðu þau í spón. Talsverðum hluta fjársjóðanna,
sem þau fluttu hefur verið bjargað — en milljarðar eru þó
enn í flökunum á hafsbotni!
MILLJARDAR A HAFS
RRTNI
Þeir, sem að fólgnum fjársjóS-
um leita nú á dögum, kafa við
strendur Flórída. í sjónum úti
fyrir frægustu baðströnd Amer-
íku, milli Kerinedyhöfða norður-
frá og Key West í suðri og allt
til Bahamaeyja í austri, liggja
firnamiklir fjársjóðir á botni.
Sagnfræðingar telja líklegt. að
þar séu fólgin verðmæti er svara
myndu til fimmtíu milljarða ís-
lenzkra króna.
Þessir aurar urðu hafinu að
bráð ásamt skipum spænsku kon-
kistadóranna, sem þarna sukku.
Á sextándu og seyljándu öld rupl-
uðu Spánverjar Asteka, Inka og
fleiri sterkefnaðar þjóðir í nýja
heiminum. Ógnarmiklar birgðir
af glóandi gulli glampandi silfri
og glitrandi gimsteinum söfnuð-
ust þá saman í hafnarbæjunum
við Karíbahaf. Og einu sinni á ári
komu spænsku galleónin við í
þessum höfnum.
Þaðan sigldu þau, hlaðin dýr-
indum til Havanna, en frá þeirri
borg lá leiðin svo til heimalands-
ins. Venjulega var farið yfir Atl-
antshafið í tveimur skipalestum
í fylgd herskipa, því enginn hörg-
ull var á sjóræningjum á þeim ár-
um. Engu að síður komust mörg
skipanna ekki nema hálfa leið
eða varla það. Heilir flotar fórust
í fellibyljum, sem rak þá upp á
rifin utan við strönd Florida.
Björgunarleiðangrar frá Spáni
náðu upp talverðum hluta hinna
lýndu farma. Sjóræningjar náðu
einnig nokkrum slatta, enkum úr
skipum sem sukku á grunnum og
tærum sjó.
En milljónir á milljónir ofan
eru enn í djúpinu. Þegar fúi ryð
og sjávargangur höfðu leyst
skipsskrokkana upp, sukku fjár-
sjóðirnir niður í botnlagið og
voru taidir glataðir að eilífu.
En á síðustu árum — eftir 1960
-— hafa miklar upphæðir veiðzt úr
djúpinu. Ný kynslóð fjársjóðleit-
enda hefur erfiðað með árangri,
sem fer fram úr djörfustu draum-
um. Þeir ganga til verks ^f mik-
illi nákvæmni, skoða vandlega
gamlar heimildir spænskar, sjó-
ferðasögur, skipsbækur, bréf og
skráða vitnisburði um sjóslys —
til að fá fram eins nákvæmar
staðarákvarðanir og framast er
unnt. Síðan hefja þeir sjálfa leit-
ina með hinum næmu leitartækj-
um og fullkomnum köfunarút-
búnaði nútímans. Það sem finnst
fá sérfræðingar lil skoðunar.
Sögunnar mesti fjársjóðsfund-
ur átti sér stað 1964 og finnand-
inn var Real Eight Company, en
helzti forystumaður þess fyrir-
tækis er Rip Wagner, fimmlíu
og níu ára að aldri. Hann og
hans menn hafa sótt á botninn
milljónavirði af gullpeniingum,
silfurmunum, gimsteinum og ó-
metanlega listmuni, sem voru
farmur flota þess, að Juan Eesta-
ban Ubiila, aðmíráll, stýrði úr
höfn árið 1715. Sá floti varð haf-
inu að bráð sem fleiri. Aðeins eitt
skip af ellefu alls komst af. Hin
lömdu holskeflurnar sundur við
rifin úti fyrir Fiórída. Þar hirti
Ægir karlinn verðmæti upp á
níu hundruð milljónir króna og
um þúsund spænsk mannslíf í
kaupbæti.
Eitt skipanna fórst svo nærri
ströndinni, að hægt var að vaða
út að því á fjöru. Þarna hafa bað-
gestir synt og sullað án þess að
hafa hugmynd um, að í leðjunni
undir þeim voru milljónir faldar.
Wagner og menn hans hafa
fengið leyfi Flórídafylkis til að
kanna álta skipanna og bjarga
þeim verðmætum, sem finnanleg
kunna að vera um borð. Ríkið á-
skilur sér þó fjórða hlutann af
verðgildi þess, sem bjargast. Tal-
ið er að björgunaraðgerðirnar
standi yfir í mörg ár, áður en þær
verða til lykta leiddar og menn
vita með vissu, hversu mikið dýr-
mæti þarna er að finna.
Einnig má nefna, að fjórir á-
hugafroskmenn hafa náð upp eitt-
hvað fjörutíu til fimmtíu millj-
ónum í silfurmynt utan við bæ-
inn Freeport á Grand Bahama.
Og Art McKee, gamalreyndur
fjársjóðaþefari í Flórída, hefur
fundið mörg þeirra nítján skipa,
sem voru í flota er fórst úti fyrir
Key West 1733. Sá floti flutti
varning að verðmæti um þrjú
þúsund milljónir króna, þar á
meðal heila ársframleiðslu frá
spænsku myntsláttunni í Mexíkó-
borg. En ekki hefur McKee fundið
mjög mikið af því. Sjórinn utan
við Key West er kristaltær, og
líklega hefur Spánverjum tekizt
að dorga upp mestan hluta hins
dýrmæta farms.
— Þeir fiskuðu upp um fimm
hundruð milljóna virði 1734 segir
McKee, og þeir komu á staðinn
árlega næstu tuttugu og sjö árin.
Þeir hafa áreiðanlega fengið ó-
makið ríkulega launað hverju
sinni — annars hefðu þeir varla
nennt þessu.
■—Tuttugu og átta skipa floti
hvarf 1622 milli Flórída og Ba-
hamaeyja, heldur McKee áfram,
— og líklega er ekki hægt að
finna hann. Þarna vaxa kórallar
svo ört, að skipin eru áreiðanlega
fyrir löngu horfin undir rifin.
Á sveitabænum Hallby í Aust-
ur-Gautlandi eru kýrnar allt í
einu orðnar sjónvarpsstjörnur,
þar eð bóndinn, Lars Orre, hef-
ur fundið upp á því að nota sjón-
varpið til að fylgjast með því, er
í fjósinu gerist.
Þetta fyrirkomulag hefur kost-
að mikla fjárfúlgu, en Orre bóndi
telur það borga sig. Hann á
hvorki meira né minna en tvö
hundruð tuttugu og fjóra naut-
gripi, og á hverju hausti bera hjá
honum áttatíu kýr. Með því að
sjónvarpa frá fjósinu inn í bæinn
sparar hann sér því að þurfa
stöðugt að standa yfir kúnum.
Það er enginn vandi að ná sjón-
varpsmynd úr fjósinu á venju-
legt sjónvarpstæki það þarf
ekki annað en skipta um rás, þá
er komið beint frá dagskrá ríkis-
sjónvarpsins inn í f jósið. „Nú höf-
um við möguleika til að bregðast
við fljótt ef einhverri kúnni geng-
ur illa að bera,“ segir Orre bóndi
„Og geti maður með sjónvarps-
ins hjálp bjargað nokkrum kálf-
um á hverju ári þá verður þetta
fyrirkomulag ekki lengi að borga
sig.