Vikan - 14.09.1967, Blaðsíða 40

Fyrir nýtízku lampa
OSRAM kertaperur
Fyrir sérlega hátíðlega lýsingu
OSRAM kristalkertaperur
A
OSRAM
OSRAM
í skip Rússanna, sem svo sigldi
til heimalandsins.
Verðmætasti gripur kirkjunn-
ar, silfurýsan, var flutt til
Moskvu og hengd upp í einni
kirkjunni þar, og mátti sjá hana
þar lengi síðan.
Frásagan af síðustu viðureign
Rússa og Þúfunesbræðra er höfð
eftir rússneskum sjómanni, sera
síðar kynntist Norðmanni einum
í öðru fiskiþorpi á Finnmörk. —
Faðir þessa Rússa hafði verið
meðal þeirra átján, er lét lífið í
hinztu vörn þess bróðurins, er
lengur stóð uppi.
Meðan mennirnir hafa.
Framhald af bls. 11
fékk gömul systkini frá Vagn-
stöðum í Hornafirði, Skarphéðinn.
Gíslason og Valgerði systur hans,,
sem komin eru um sjötugt, til að
syngja næstum alla sálmana inn
á segulband, á þann hátt, sem
þau höfðu numið í æsku. Þegar
þau voru yngri, hafði verið vani.
á bæ þeirra að syngja Passíu-
sálmana á föstunni; það lagðist
ekki niður á Vagnstöðum fyrr
en 1927—28. Bæði systkinin eru
ákaflega lagviss og hafa gott.
minni. Þau systkinin sungu sam-
an fjörutíu og sjö sálma, en einn
söng Valgerður ásamt Þorsteini
Guðmundssyni, sem lengi var
hreppstjóri á Reynivöllum í Suð-
ursveit. Söngur þeirra er með
mörgum blæbrigðum, sem efa-
laust hafa tíðkazt við söng sálm-
anna um aldaraðir, en engin leið
er að sýna með nótum. Hér er
rannsóknarefni fyrir tónfræð-
inga.
Annars var þetta ekki í fyrsta
sinn, sem þessi aldagömlu sálma-
lög höfðu verið hljóðrituð eftir
systkinunum frá Vagnsstöðum.
Þegar við Thorkild Knudsen frá
Dansk Folkemindesamling vor-
um í söfnunarferð um Austfirði
síðla sumars 1964, sungu þau
Skarphéðinn Gíslason og Val-
gerður og Þórunn Gísladætur um
þrjátíu Passíusálmalög fyrir okk-
ur, en þá voru sungin þrjú vers
undir hverju lagi. Hins vegar var
engu versi sleppt núna úr sálm-
unum, sem voru sungnir.
— Hvað viltu frekar segja um
rímnalagasöfnunina?
— Þar er um óhemju mikið
efni að ræða, og ég get ekki sagt
annað en söfnun þeirra sé rétt á
byrjunarstigi, þótt búið sé að
safna miklu. Á því sviði hefur
Kvæðamannafélagið Iðunn unnið
gífurlegt starf. Eitt af því, sem
órannsakað er varðandi rímna-
lög, er sambandið milli lags og
texta. Það er til dæmis algengt,
að sama rímnalagið sé notað við
fleiri en einn bragarhátt, en
breytt eftir þörfum. Ég gæti líka
trúað, að fágætt væri, að nokkr-
ir tveir menn kvæðu sama
rímnalagið nákvæmlega eins.
Annars væri fróðlegt að sjá,
hvaða samband er á milli rímna-
laga og annarra íslenzkra þjóð-
laga.
— Hefurðu orðið var við mörg
svipuð einkenni á islenzkum
rímnalögum og erlendum þjóð-
lögum?
— í lögunum við færeysku
danskvæðin, sem dansað er eftir
enn þann dag í dag, er sumt, sem
minnir á rímnalögin, svo sem
eðilegt má kalla. Og ég hef líka
hlustað á írsk, slóvakísk og jafn-
vel mongólsk þjóðlög, þar sem
ég hef heyrt sitthvað, sem minnt
hefur mig á rímnalögin okkar.
En þetta er auðvitað efni fyrir
tónfræðinga. En rímnalögin hafa
þá sérstöðu gagnvart mörgum
öðrum þjóðlögum, að þau eru
kveðin við ritaða texta. Öðru
máli gegnir um lögin við hetju-
kvæðin, sem mikið er af í aust-
anverðri Evrópu og Mið-Asíu.
í Júgóslavíu er til dæmis mjög
mikið af hetjukvæðum, og aðal-
efni þeirra er baráttan gegn
Tyrkjanum, svo sem eðlilegt má
kalla. En þessi kvæði eru orðin
til meðal fólks, sem hvorki kunni
að lesa né skrifa, og því var það,
að hver söngvari, sem flutti
kvæðin, orti þau að einhverju
leyti upp um leið.
— En svo við víkjum aftur
að þjóðsögunum. Verða þær líka
til í þessari nýtízkulegu borgar-
menningu okkar?
— Já, það vantar ekki, að
þær lifni þar, og það eru auðvitað
fyrst og fremst sögur af því tagi,
sem ég gat um áðan, sögur um
menn og atburði, skrýtlur og
svo framvegis. Hér er um að
ræða mjög merkilegt rannsókn-
arefni, því að vitaskuld skiptir
ekki litlu máli að vita, hvers
konar andlegir straumar hrærast
meðal almennings í þessari há-
nýtízkulegu þéttbýlismenningu
nútímans, sem er í svo geysiörri
þróun. f Bandaríkjunum hefur
verið safnað miklu af þéttbýlis-
þjóðsögum, og sama er að segja
um Bretland, Bæheim og fleiri
svæði. Hér er um næsta auðugan
garð að gresja. Margt af þessu
eru dæmigerðar nútíinasögur, en
svo eru líka aðrar, sem eru mót-
aðar af eldri sögum, einskonar
sambland þess gamla og nýja.
— Þú hlýtur að vera búinn að
koma þér upp heilmiklu safni.
Hvar hefurðu húsnæði fyrir það?
— Jú, þetta er orðið allnokk-
urt safn og fer hraðvaxandi. Það
er geymt í Þjóðminjasafninu.
En gleymdu ekki, að geta þess,
að fjölmargir aðilar hafa sýnt
þessu starfi mínu ómetanlegan
stuðning og velvilja.
— Ég hef heyrt erlenda kunn-
áttumenn um tónlist halda því
fram, að íslendingar væru flest-
um þjóðum auðugri af þjóðiögum,
burtséð frá rímnalögum, þótt þau
virðist vera á vitorði furðu fárra.
Hefurðu safnað einhverju af
þeim?
— Viðfangsefnið er svo ó-
hemju víðtækt, að óhugsandi hef-
ur verið fyrir mig að helga mig
öllum greinum þess. En ég hef
hljóðritað þau, hvar sem ég hef
heyrt þau.
Á Austurlandi er mikið um ný-
leg lög. Austfirðingar voru nefni-
lega heimsborgarar á nítjándu
öld. Þá höfðu þeir beint samband
við England og Noreg. Þeir lögðu
niður rímnakveðskap fyrstir ís-
lendinga og fóru þess í stað að
semja annars konar lög. Þarna
komu fram ágæt tónskáld, eins
og Ingi T. Lárusson, en þar að
auki spratt upp talsvert af al-
þýðulögum, sem enginn veit um
höfunda að.
— Hvers konar áhrifa gætir í
í þeim lögum?
— Það er verkefni fyrir tón-
fræðinga að kanna það, en ég
geri ráð fyrir, að þau séu mest í
stíl við einhvers konar danska og
þýzka rómantík.
— Hvað hefurðu sérstaklega
fyrir stafni þessa dagana?
— Upp á síðkastið hef ég sér-
staklega unnið að rannsóknum í
Kópavogi, í samráði við bæjar-
stjórnina þar. Bæjarstjórnin
veitti styrk til að rannsaka hitt
og þetta þjóðfræðilegs eðlis í
sambandi við þéttbýlismyndun-
ina þarna. Þetta þyrfti að gera
víðar.
— Þú ert, sem sagt, ekkert
smeykur um, að þjóðsagan og
ævintýrið deyi út á atómöld-
inni okkar með allri hennar ný-
tækni?
— Nei, síður en svo. Meðan
mennirnir halda áfram að tala,
er engin hætta á öðru en sögur
haldi áfram að verða til.
dþ.
Tígristönn
Framhald af bls. 15
syn krefur, til þess að vernda fólk-
ið gegn kúgurum þess.
— Og er þessi her raunverulega
til? Ekki aðeins sem hugmynd, held-
ur í formi manna og óhalda?
Es-Sabah Solon setti ó sig stút.
— Ég held ekki, að það sé rétti
tíminn til að gefa fullt svar við
þessari spurningu. Til þess þyrfti
ég viðurkenningu róðuneytis míns,
ég er viss um, að það væri ó
móti hverri þeirri uppljóstrun, sem
gæti hindrað óætlanir okkar og taf-
ið fyrir komandi frelsi og lýðræði
( okkar litla landi.
— Þakka yður fyrir, herra Solon.
Myndavélin beindist að andliti
40 VIKAN 37-tbl-