Vikan - 01.07.1971, Blaðsíða 44

KLIPPIÐ HÉR
Röntunarseðill
Vinsamlegast sendið mér sniðiS, sem ég krossa framan við, ( þv( númeri, sem
ég tilgreini. Greiðsla fylgir með í ávísun/póstávfsun/frímerkjum (strikið yfir
það sem ekki á við).
..... Nr. 16 (9305) Stærðin skal vera nr. ..
Nafn
Heimili
Víkan - Simplleity
----------------------------KLIPPIÐ HÉR
ist hafa álitið slíkt hið sama,
ranglega þó. Hann hefur greini-
lega ruglazt á nýjum málflutn-
ingi per se og leyfi til að höfða
nýtt mál og því sagði hann
eftirfarandi:
Tryggingarfélagið áfrýjaði
til fjármálaráðuneytisins og
Mansfield lávarður var þar yf-
irdómari. Hann viðurkenndi,
að lögbækur styddu eigendur
Zongs, en hélt því samt fram,
að „æðri lög ættu að ráða í
þessu máli.“ Hann dæmdi í vil
fyrir tryggingarfélagið.
Því hélt Mannix því ótví-
rætt fram með röngu, að „Þetta
var fyrsta málið, sem enskur
dómstóll dæmdi svo um, að
ekki væri hægt að fara með
þræla eins og hvern annan
varning." Það er að vísu ekki
unnt að neita þeirri staðhæf-
ingu Averils Mackenzie-Grie-
ve, að engin skýrsla hafi verið
gefin um síðari málaferlin,
vegna þess að þau hefðu senni-
lega verið dæmd samkvæmt
staðreyndum og því ekki kom-
ið fram neinn nýr lagabókstaf-
ur, en hitt ber þó að hafa í
huga, að bæði Stuart og Mann-
ix gáfu út bækur sínar meðan
kynþáttaólgan var sem mest
og höfðu því tilhneigingu hvor
fyrir sig til að óska hins bezta
um liðna tíð.
Granville Sharp, sem hafði
hafið málflutninginn í Somer-
set-málinu 1782 áleit, að hann
hefði náð í annað couse celé-
bre með Zong-málinu, þegar
Mansfield úrskurðaði, að ný
réttarhöld skyldu hafin. Sharp
kom nú helzt til seint til að
skipta sér af Zong-málinu. í
dagbók hans er hægt að lesa,
að hann hafi ekki vitað neitt
um það mál, fyrr en réttar-
höldunum var lokið í marz
1783. Fátækur svertingi, Gus-
tavus Vasa benti honum á
þetta, en annars má lesa um
fjölbreytilegan æviferil og
langferðir mannsins í sjálfs-
ævisögu hans, sem var fyrst
gefin út 1789. Vasa eða Olau-
dah Equiano, svo að Ibo-nafn
hans sé notað, fæddist í landi
því, sem nú er nefnt Bíafra og
þrælakaupmenn náðu honum,
þegar hann var tíu ára gamall.
Hann var gáfaður og læs og
keypti sér frelsi 1766, þegar
hann var tuttugu og eins árs
að aldri. Hann barðist fyrir
frelsi svertingja og það var því
ekki að undra, þótt hann leit-
aði stuðnings hjá Sharp til að
hefna morða kynbræðra sinna.
Það væri hlálegt að halda
því fram, að Sharp hafi ekki
verið mjög snortinn af frásögn
Vasa, sérstaklega ekki eftir að
hann hafði kynnt sér alla mála-
vexti. Sharp gat aldrei séð
neina ástæðu til þess að drepa
saklausan mann af fúsum
vilja. Honum fannst ekki jafn-
grimmdarlegt að myrða marga
menn af slysni eins og að
myrða fáeina eða jafnvel einn
sakleysingja. Morð hlaut að
stoða til eyðileggingar eilífs
lífs ekki aðeins fyrir þá, sem
frömdu það, heldur og fyrir þá
„sem stuðla að því og óska eft-
ir því“. Þegar Lee hafði hald-
ið því fram, að þrælar væru
eign, gleymdi hann að grand-
skoða lögin um eignir. Því mið-
ur hafði hann á réttu að standa
löglega séð og það var þjóðar-
hneyksli. En hér var einnig um
það að ræða, að lífverum var
varpað fyrir borð og það var
einmitt á því, sem Sharp
hamraði: „ . . . þeir eru samt
menn . . . þeir lifa sem mann-
verur og réttur þeirra sem
manna, nei. bræðra, verður
ekki fyrir borð borinn.“ Sharp
höfðaði til „æðri dómstóla", en
þau orð hans urðu fleyg í
Bandaríkjunum, þegar hann
sagði: „Að telja sig eiga ann-
an mann . . . er aftar takmark-
að . . . vegna þess, að við hljót-
um að hugsa til þess (ef við
erum ekki dýrslegir sjálfir),
að þeir eru menn.“ Því var líf
veiku svertingjanna, þótt þeir
væru þrælar, meira virði en
sú eign, sem þrælasalarnir gátu
krafizt fyrir þá. Þannig var
ekki hægt að telja það farm,
sem hent var fyrir borð á Zong.
Þar var greinilega um að ræða
afbrot gegn Guði og mönnum.
Þetta, sem hér fer á undan
er lítilsháttar úrdráttur úr
bréfi Sharps. sem hann skrif-
aði siglingarmálaráðuneytinu
brezka á þeim forsendum, að
hann hefði rétt til að „spyrj-
ast fyrir um öll þau morð, sem
framin eru á brezkum skipum,
sem siglingamálaráðuneytið á
að hafa umsjá með“. Sharp
lagði fram lýsingar og skýrsl-
ur vitundarvotta um aðferð-
irnar á Zong og óskaði þess,
að morðingjarnir yrðu sak-
sóttir lögum samkvæmt, ef
ástæða þætti til. Þetta bréf var
skrifað í júlí 1783, en allt frá
20. marz hafði Sharp unnið að
þessu máli, eða daginn eftir að
hann ræddi fyrst við Vasa.
Hann hafði einnig rætt við
fræðimanninn dr. Thomas Be-
ver um málarekstur á hendur
þrælamorðingjum. Innan fárra
daga hafði hann fengið lög-
fræðinga til að takast á hend-
ur málsókn í siglingamálaráðu-
neytinu fyrir eigin kostnað.
Gentleman's Magazine hrósaði
honum fyrir „sanna föður-
landsást, sannan kristilegan
vilja“. Samt er hvergi hægt að
lesa í réttarskýrslum morð-
kæru eða réttarsókn fyrir slíkt
i sambandi við Zong, og allt
bendir því til þess að allar til-
raunir Sharps í þessa átt hafi
verið gjörsamlega tilgangs-
lausar.
Einfaldasta útskýringin er
sú, að svertingjar voru ekki
taldar mannverur lagalega og
að áliti flestra Englendinga ár-
in 1780—1790. Svo má einnig
líta á það, að sökudólgurinn
Luke Collingwood lézt árið
sem Zong-málið vakti fyrst at-
hygli, nefnilega 1783. Það vill
svo til að sama ár neyddist
ekkja hans, Sarah, til að lög-
sækja fyrrverandi vinnuveit-
endur hans um 300 punda laun,
sem hún hélt fram, að
Luke hefði ekki fengið greidd.
Við vitum afar fátt um Coll-
ingwood. Því var fleygt árið
1783 að hann hefði verið kom-
inn í ónáð, þegar hann ákvað
að henda föngunum fyrir borð.
Ef tekið er tillit til þessara
gróusagna, mætti minna á það,
að George Gregory skrifaði ár-
ið 1788, meðan þræladeilurn-
ar stóðu sem hæst, að „mjög
illa hefði verið farið með þenn-
an ógæfusama mann“. Dr.
Gregory þekkti Collingwood
vel og neitaði því, að „hann
væri ómannúðlegur“. Eftir því
sem Gregory sagði var hann
betur menntaður og mannúð-
legri en flestir þrælasalar;
frjálslyndur, vingjarnlegur og
elskulegur maður. En hann var
„ undir áhrifum þessara órétt-
látu kyndómaforréttinda, sem
marka alla, sem hafa með
þessa verzlun að gera. Þeir
álíta svertingja óæðri verur,
sem leyfilegt sé að koma fram
við eins og dýr.“ Gregory áleit,
að enginn skipstjóri á þessari
siglingarleið hefði breytt öðru-
vísi en Collingwood.
Gregory var aðeins einn
hinna mörgu sem voru dregn-
ir fyrir dómstól vegna við-
bjóðs þrælatökunnar á Zong.
Granville Sharp á raunveru-
lega skilið meirihluta þess
hróss og almennrar athygli,
sem beindist að þrælunum. í
bréfi til hertogans af Port-
landi, sem þá var forsætisráð-
herra, sendi Sharp, hinn
óþreytandi, afrit af bréfi því,
sem hann hafði áður sent sigl-
ingamálaráðuneytinu og bent
þeim á, hvílík nauðsyn væri að
afnema þrælasölu í Vestur-
Indíum með tilliti til þeirra
44 VIKAN 26. TBL