Vikan - 15.07.1971, Blaðsíða 8

Læknarnir gera skurðaögerð við birtu frá Ijóskastara af gömlum bil
— Þarna er bærinn, sagði
ílugmaðurinn, sem heitir David
Allen. — Þetta er Kilima
Mbogo.
Fyrir neðan okkur sáum við
þurra og skrælnaða jörðina.
Átta regnlausir mánuðir höfðu
sett sinn svip á landið. Á brún-
gulri grassléttunni voru nokkur
sebradýr á hlaupum og lengra
í burtu sáum við antilopur og
gasellur.
Fyrir tuttugu mínútum höfð-
um við lagt upp frá flugvellin-
um í Nairobi í gljáandi og
splunkunýrri Cessnavél. Fyrir
utan okkur tvo og flugmanninn,
Karl Rutscher læknir, skurð-
stofuhjúkrunarkona hans og
tveir bandarískir læknar, sem
voru að kynna sér heilbrigðis-
þjónustu á þessum slóðum.
„East African Flying Doctors
Service“ eru heilsuverndarsam-
tök í Austur-Afríku. Þau hafa
til umráða sjö flugvélar til að
senda með lækna og hjúkrunar-
fólk til afskekktra staða í Ken-
ya og Tanzaníu. Flying Doctors
Service hefir aðalbækistöðvar
sínar í Nairobi og þaðan er haft
beint talsamband við 70 sjúkra-
skýli og sjúkrahús.
Flugmaðurinn lækkar flugið
og flýgur rétt yfir kofaþökin.
Lendingarbrautin er eins og
rautt strik í útjaðri bæjarins.
Reyndar er þessi lendingar-
braut aðeins ruðningur í gegn-
um lággróðurinn, sem þorpsbú-
ar reyna að halda sléttum og
hindra að lággróður og maura-
þúfur eyðileggi lendingarskil-
yrði. David Allen lendir ekki
fyrr en hann er búinn að fljúga
yfir brautina í nokkurra metra
hæð. — Það skeður oft af börn-
in hlaupa út á brautina þegar
við erum að lenda, segir Davi.d
— Stundum eru líka sebradýr
og gíraffar að spóka sig þar. Þá
er um að gera að vera snar í
snúningum!
Brautin er mjög stutt, um það
bil 1.000 metrar. En þetta svæði
er um 2.000 metrum yfir sjáv-
armáli svo loftið er mjög þunnt.
En David nær því að hemla í
tæka tíð og lendir alveg út á
brautarenda.
Áður en hann er búinn að
stöðva hreyflána er fólkið kom-
ið úr öllum áttum til að bjóða
okkur velkomin. Börnin eru í
stuttum buxum og skyrtugörm-
um. Nokkrar konurnar eru með
börnin bundin á bakið.
Handan við kofana má sjá
rautt rykský. Það er Jonathan
Beacon læknir, sem er kominn
til að sækja okkur á gömlum
handmáluðum bílgarmi. Það er
hann sem rekur sjúkraskýli í
þorpinu í samráði við nokkrar
írskar nunnur.
Sjúkraskýlið er ákaflega
frumstætt. Jonathan læknir
hafði beðið læknaþjónustuna í
Nairobi um aðstoð til að gera
þrjá uppskurði, sem hann réði
ekki við einn.
Þurrkurinn er hræðilegur. Ef
einhver hreyfing er, þá er allt
sveipað rauðum rykmekki.
— Uppsprettan er þornuð.
Það hefur ekki verið nein upp-
skera, segir Jonathan. — Hér er
allt skrœlnað og visið. Þessa
viku hafa fimmtán manneskjur
dáið úr sulti eða næringar-
skorti. Ef regnið lœtur standa
á sér mikið lengur, þá er hér
álgert neyðarástand.
Skurðáhöldin, tvær stórar
ferðatöskur, voru sett inn í bíl-
inn og Jonathan ekur af stað
með starfsbræður sína. Við bíð-
um á lendingarbrautinni.
Þorpsbúar þyrpast að til að
skoða flugvélina og síðast kem-
ur sjálfur höfðinginn.
Hann er feitur maður með
stórt prik í hendinni. Hann
romsar einhver ósköp á swahili-
máli og sveiflar prikinu. Fólk-
ið dreyfir sér.
Flugmaðurinn ætlar að fljúga
nokkra hringi yfir borpinu svo
ljósmyndarinn geti tekið mynd-
ir. Við spyrjum höfðingjann
hvort hann vilji vera með og
hvort hann hafi flogið áður.
Jú, hann segist hafa flogið og
við látum í ljós hrifningu okkar.
Hann klifrar upp stigann og
hverfur inn í vélina, sem tek-
ur af stað með miklum dyn og
flýgur nokkra hringi í tíu mín-
útur.
Höfðinginn fær stórkostlegar
móttökur, þegar hann stígur
aftur út úr vélinni. Móðir hans
kemur og faðmar hann að sér
og þorpsbúar hrópa af gleði.
David segir okkur að hann
hafi viðurkennt, þegar hann
kom upp í flugvélina, að hann
hafi aldrei komið upp í flugvél
áður. En hann stóð sig eins og
hetja, greip ekki einu sinni í
handföngin.
Nú var bíll læknisins lrominn
aftur til að sækja okkur og við
heyrum höfðingjann segja frá
flugferð sinni meðan við stígum
upp í bílinn.
Jonathan hafði undirbúið allt
undir uppskurðinn á sjúkra-
skýlinu. Fyrsti sjúklingurinn
var átján ára stúlka, sem var
með æxli við þindina.
— Þetta getur verið krabba-
mein, segir Rutcher læknir. —
Við verðum að opna hana.
Áhöldin eru tekin fram og
Rutscher vill fá ljós í loftið.
— Það er ekki til, segir Jona-
than, — en við verðum ein-
hvernveginn að bjarga því.
Hann gengur út að gömlum bíl
'af mjög. óljósri árgerð, sem
stendur fyrir utan sjúkraskýlið
Hann skrúfar af honum kast-
ljós, sem hann tengir við raf-
geymi bílsins með tíu metra
snúru. Svo er lampinn dreginn
gegnum opinn gluggann. Öðr-
um ameríska lækninum er
fengið það hlutverk að halda á
ljósinu.
— Þetta tekur líkiega hálf-
tíma, segir Rutscher. honum til
huggunar.
En rafgeymirinn er lélegur
svo að hinn Ameríkaninn,
augnlæknirinn fær það hlut-
verk að stíga á bensínið.
David flugmaður er látinn
stíga sogdælu, til að halda loft-
inu í skurðstofunni þurru og
hreinu.
Það er hljótt í stofunni með-
an á skurðaðgerðinni stendur.
Rutscher gefur snöggar fyrir-
skipanir við og við.
— Það er ekki til, svarar
Jonathan, eða þá: — Það er bú-
ið.
Eftir rúman hálftíma var að-
gerðinni lokið. Æxlið var á
stærð við appelsínu og stúlk-
unni leið vel. Síðan voru tvær
aðrar aðgerðr og svo gátum við
snúið til Nairobi aftur.
Jonathan sýndi starfsbræðr-
um sínum lítið barna, sem kom-
ið hafði verið með á sjiikraskýl-
ið fyrir nokkrum dögum. Þetta
var þriggja mánaða drengur.
— Móðvr hans kom með
hann. Hún hafði fyrst farið með
hann til töfralœknisins. Það er
siður hér að fólkið leitar fyrst
til töfralæknanna og fœr eitt-
hvert sull og jurtasmyrsl. Þegar
það hjálpar ekki, leitar það til
okkar.
Drengurinn kom of seint.
Þegar við komum inn á sjúkra-
stofuna var drengurinn dáinn.
Töfralyfin hafa oft þau áhrif
að blóðprósentan lækkar, jafn-
vel niður í 20—30 prósent. Þessi
lyf hafa oftast slæm óhrif og
vaida oft dauða.
Rutscher læknir er líka að-
stoðarflugmaður. Hann er ný-
búinn að fá flugmannsréttindi
og notar öll tækifæri til að æfa
sig. Margir læknarnir hjá Fly-
ing Doctors Servce eru líka
flugmenn og sumir fljúga einir,
án þess að hafa flugmenn með.
Það eru þrjúhundruð lend-
ingarbrautir fyrir læknaþjón-
ustuna í Kenya og Tanzaníu. Á
þessu svæði eru siúklingar í
þúsundatali, sem aldrei kæm-
ust undir læknishendur, ef þessi
þiónusta væri ekki fyrir hendi.
Heilzugæzla, læknishjálp og
bólusetningar eru ókeypis. Þessi
starfsemi er öll kostuð af hjálp-
arstofnunum í Evrópu og Ame-
ríku. Vélin, sem við flugum
með er önnur af tveim flugvél-
um sem sænska Lutherstofnun-
in hefur í förum þarna.
Við erum nœstum komin til
Ntíirobi þegar kallað er frá
radioþjónustunni að vélin eigi
að táka eldsneyti og hraða sér
svo til Garba Tula til að sœkja
veiðimann, sem hafði orðið fyr-
ir voðaskoti og koma með hann
til sjúkrahússins í Nairobi.
Lœknaskorturinn í Austur-
Afríku er hrœðilegur. í Kenya
er einn læknir á hverja 10.000
íbúa, en í Tanzaníu aðeins einn
lœknir á hverja 25.000 ibúa, svo
það er augljóst hvernig ástandið
er.
Hinir fljúgandi læknar í
Austur-Afríku hafa mörgum og
ólíkum störfum að gegna. Sama
daginn geta þeir þurft að sinna
fjölda manns, sem er að svelta
í hel og að bjarga lífi lúksus-
túrista, sem hafa orðið fyrir
voðaskoti eða öðrum slysum.
En þetta er spennandi starf.
Hættan er liðin hjá. Læknunum hefur tekizt
að bjarga lífi ungu stúlkunnar á síðustu
stundu. En iitli drengurinn sem
hafði fengið töfralyfið dó. Vélin
tók af stað, þegar skurðaðgerðinni var
lokið, en á leiðinni kom neyðarkall, veiði-
maður hafði orðið fyrir voðaskoti.
Aðstæður til skurðaðgerða voru frumstæðar,
Eina birtan var frá Ijóskastara af
gömlum bil, sem haldið var yfir
sjúklingnum. Augnlæknir frá New York
passar bensíngjöfina í bílgarminum. Það er
nóg að gera, stúlkurnar á útvarps-
stöðinni sjá um það, senda flugvélarnar
í allar áttir.
8 VIKAN 28. TBL
28. TBL. VIKAN 9