Vikan - 17.01.1974, Blaðsíða 23

við að halda þeim hreinum. Svo-
leiðis háttalag gefur lifinu ekKi
mikið gildi.
Arið 1930 ákvað Helga að ráðast
i byggingu fæðingarheimilis til
þess að starfskraftar ljósmæðr-
anna nýttust betur og þær fengju
betri starfsaðstöðu, ef eitthvað
gengi úrskeiðis við fæðingar.
Bygginganefnd veitti tveimur
konum byggingarleyfi á sama
fundinum, en þá var það harla fá-
titt að konur stæðu fyrir bygging-
um. Þær voru Helga Nielsdóttir
og Þórey Þorsteinsdóttir i Þor-
steinsbúð. Þóra, móðir Jóns Haf-
liðasonar, varð fyrst til þess að
bjóða Helgu aðstoð við byggingu
fæðingarheimilisins með láni að
upphæð 2000 krónur. Fram-
kvæmdir hófust sumarið 1931 á
horni Eiriksgötu og ÞorfinnSgötu.
Margir lögðu Helgu lið við bygg-
inguna og hún vann sjálf mikið
við hana. Meðal annars ók hún
mölinni ofan af Kjalarnesi og
sunnan af Álftanesi á Fordvöru-
bilnum með ,,high- and lowpedöl-
unum”. Framkvæmdirnár gengu
vonum framar hratt og fyrsta
barnið fæddist á heimilinu 25. júni
1933. Það var Anna, dóttir Guð-
rúnar Sigurðardóttur og Gisla
Gestssonar, sem voru Helgu sam-
tiða i Kaupmannahöfn. Fullbyggt
rúmaði húsið 12 sængurkonur.
Það varð brátt of litið, svo að
Helga sótti um að fá að byggja við
húsið á lóðinni númer 68 við
Þorfinnsgötu, sem nú er númer
14. Helga stóð einnig fyrir
byggingu sumardvalarheimilis
fyrir börn ógiftra mæðra, sem
þær skildu eftir á fæðingarheimil-
inu hjá henni.
— Þegar ég byggði viðbótar-
heimilið, sótti ég um sjúkrahús-
leyfi fyrir heimilið, þvi að i við-
byggingunni var ágætis skurð-
stofa og allt til alls. Sjúkra-
húsleyfi hefði létt róðurinn við að
reka heimilið, en það fékkst ekki.
1939 var svo komið, að ég skuldaði
matarreikninga fyrir árið. Aðrar
skuldir höfðu lika hrannazt upp
vegna heimilisins og ég fór þess á
ieit, að bærinn borgaði kol og
ljósakostnað, sem mig minnir að
hafi verið 1500 krónur á ári. En ég
fékk það ekki samþykkt. Ég var
orðin langþreytt á að hafa litið
annað en skuldir út úr þessu basli
minu með heimilið og ákvað að
leggja starfsemi þess niður. Ég
hafði ekki tekið mér fri i fimm ár.
Alls störfuðu sjö stúlkur hjá mér
á Fæðingarheimilinu og ég leysti
þær allar af i frium. Ég var lán-
söm að hafa starfandi hjá mér
góða ljósmóður, Pálinu Guð-
laugsdóttur, þvi að önnur hvor
okkar varð alltaf að vera til taks.
Svo fengu aðrar ljósmæður lika
að sitja yfir sængurkonum á
heimilinu, ef þær þurftu með og
vildu.
— Þó að litið væri um eiginleg
fri hjá okkur Pálinu, kom það
náttúrlega fyrir að við skruppum
i bió eða leikhús á kvöldin, en við
létum alltaf vita, hvar okkur væri
að finna, ef þyrfti að ná i okkur.
Þegar var verið að sýna ,,A
hverfanda hveli” i Gamla Bió, fór
ég að sjá mvndina og þegar aum-
ingja konan datt niður stigann i
Framhald á bls. 38
Svo vorum við náttúrlega við fæð-
ingarnar hvenær sem kallað var.
Stundum var þvi ekki mikið um
svefn. Mér fannst ágætt, ef ég gat
sofið i tvo til þrjá tlma á sólar-
hring. Ég hef alltaf notið þess,
hvað ég er svefnlétt. Ég get lesið
til klukkan fjögur og fimm á
morgnana og verið jafngóð, ef ég
sef i tvo til þrjá tima, áður en ég
fer til vinnu. Þetta hefur likakom-
iðsér mjög vel. Sumarið 1930 vor-
um við bara tvær starfandi lós-
mæður i bænum, Vilborg Jóns-
dóttir og ég. Þetta var vegna
veikinda og fjarveru hinna ljós-
mæðranna. Ég skrifaði þá Guð-
rúnu Halldórsdóttur, sem var
starfandi i Kaupmannahöfn, og
bað hana um að koma heim eins
fljótt og hún gæti. Hún brá fljótt
og vel við þeirri bón og koma
heim skömmu seinna. 1 ágúst-
mánuði þetta sumar var ég við
28 fæðingar. Suma dagana voru
fleiri en ein fæðing og einn sölar-
hringinn sat ég yfir fjórum kon-
um. Það var góð samvinna milli
min, Guðrúnar og Vilborgar,
enda veitti ekki af, þvi að við sát-
um yfir austur i Þingvallasveit
lika. Stundum var svo mikið að
gera hjá okkur, að lögreglan ók á
milli okkar til þess að vita, hver
okkar yrði fyrst tilbúin að koma
til næstu sængurkonu. Alls tók ég
á móti 229 börnum árið 1930 og
öllum i heimahúsum. Það bjarg-
aði mér, að ég var komin á bil, þvi
að áður hafði ég verið á reiðhjóli
og það tók náttúrlega lengri tima
og var erfiðara.
Ég var svo barnalegur, að
spyrja Helgu, hvort það opinbera
hefði veitt henni einhvern styrk til
bilakaupanna.
— Nei, guð minn almáttugur.
Ég keypti gamlan bil, sem Hall-
grimur Benediktsson hafði átt og
borgaði fyrir hann 2700 krónur.
Hann var af Chryslergerð. Næsti
bfll, sem ég átti var gamall Ford-
vörubill. A honum voru engir gir-
ar, heldur ,,high- óg lowpedalar”.
Þvi næst var ég á mótorhjóli
þangað til ég sá mér fært að
kaupa mér nýjan Plymouth árið
1942. Siðan hef ég átt allar mögu-
legar gerðir af bilum. Austin,
Chevrolet, Opel, Skoda og núua á
ég Peugeout.
— Fyrstu árin, sem ég var
praktiserandi hérna I Reykjavik,
fengum við ljósmæðurnar yfir-
leitt 45 krónur fyrir að taka á móti
barninu og fara til móðurinnar i
átján skipti eftir fæðingu. Áður en
sjúkrasamlagið tók til starfa varð
fólkið að greiða þetta sjálft, en
eftir það minnir mig að sjúkra-
samlagið hafi greitt 20 — 30 krón-
ur af fæðingarhjálpinni.
-— Manstu hvernig þessum
málum var háttað i Danmörku,
þegar þú varst þar við nám?
— Já, þar þurftu konurnar ekki
,að greiða sængurleguna, nema
þærlægju á einbýlisstofu. I Kaup-
mannahöfn kynntist ég annarri
starfsemi, sem vakti athygli
mina og aðdáun. Það var mæðra-
hjálpin. ógiftar mæður, sem eng-
an áttu að, voru aldrei látnar fara
af sjúkrahusinu fyrr en fulltrúi
Mæðrahjálparinnar hafði talað
við þær. Stúlkurnar fengu svo að
búa hjá Mæðrahjálpinni með
börnin sin og vinna fyrir þeim.
Meðan ég var rt Itikisspitalanum
eignaðist ein þessara stúlkna sitt
þriðja barn. Hún var verkstjóri á
saumastofu hjá Mæðrahjálpinni
og hafði öll börnin sin hjá sér.
Mér fannst þessi starfsemi öll til
llelga er enn i fullu fjöri og um
niiðján desember tok hún á móti
3464. baruinu.
einu sinni til konu, sem var að þvl
komin að fæða, og hafði þrjú börn
i rúminu hjá sér. tbúðin var ekki
nema eitt herbergi og eldhús og
maðurinn var frammi i eldhúsinu
með börnin meðan konan fæddi.
Konur hafa oft mikla matarlyst
eftir fæðingu, svo að ég spurði
konuna, hvort ég ætti ekki að hita
eitthvaðhanda henni. Hún sagðist
þá halda, að ekkert væri til af mat
á heimilinu. Ég fór þá heim til
min á Njálsgötu 1, en þar bjó ég
hjá vinafólki minu Ingibjörgu
Þorláksdóttur og Jóni Hafliða-
syni. Ingibjörg var alltaf boðin og
búin að hjálpa þeim, sem höfðu
minna en hún, þó að ekki væru
þau hjónin efnuð. Hún fékk mér
haframjöl, sem ég fór með til
sængurkonunnar og eldaði úr
graut handa henni og börnunum.
Sem betur fer er þetta nú breytt.
En mér finnst lika ömurlegt að
vita til þess, hvernig sumar konur
nú þeytast og þveitast um allt of
stórar ibúöir og eru að gefast upp
fyrfrmyndar og dáðist að henni,
en ekkert sambærilegt var til
hérna heima. Hvitabandið gaf að
visu barnmörgum fátækum fjöl-
skyldum einn til tvo potta af
m jólk á dag. þegar konurnar lágu
á sæng. Þá tiðkuðust heidur ekki
aðrar sængurgjafir en eitthvað
matarkyns, sem nágrannakon-
urnar færðu fjölskyldum, sem
hafði fjölgað hjá. Matargjafir
komu sér lika bezt, þvi að margir
höfðu varla nóg að borða. Ég kom
heim frá Kaupmannahöfn um
svipað leyti og kreppan skall yfir.
Atvinnuleysi var mikið og ég varð
að gefa vottorð til fátækrafulltrú-
anna, ef konur atvinnulausra
manna eignuðust barn, svo að
þeir fengju aukaviku i atvinnu-
bótavinnu. Oftast var það i Flóa-
áveitunni, sem var kölluð Siberia.
Við áttum lika okkar Siberiu. Að-
koman var oft slæm á heimilun-
um, þar sem ég sat yfir. Ég kom
3 . TBL. VIKAN 23