Vikan - 11.01.1979, Blaðsíða 35

hluti sem geta hjálpað fólki þegar það fær
þessar spumingar. Því miður er ekkert úrval
til af slíkum bókum á íslandi og væri mikið
þarfaverk að þýða einhverjar slíkar. En það
er vert að leggja áherslu á mikilvægi þess að
útskýra þessa hluti fyrir börnunum á sem
einfaldastan hátt og forðast flóknar
útskýringar. Hér ræður aldur barnsins
miklu. Það er t.d. hægt að segja eitthvað á
þessa leið við ca 5 ára gamalt barn:
„Þú veist að strákar og fullorðnir
karlmenn hafa ekki eins líkama og stelpur
og konur. Strákar og karlmenn hafa typpi
með poka á bak við sem er kallaður
pungur. Þegar strákar verða stórir verða til
í pungnum lítil fræ sem eru kölluð
kynfrumur.
Stelpur og konur hafa lítil göng sem em
kölluð leggöng. Þau liggja úr píkunni upp í
litið hús sem heitir móðurlíf. Þegar stelpur
verða stórar verða til lítil egg sem fara
niður í móðurlífið. Stelpur fá þá líka brjóst.
Þú veist að þér og mér þykir gaman að
taka hvort í annað og kyssa hvort annað og
faðmast. Það finnst fullorðnum líka
gaman. Þegar konu og karlmanni líkar vel
hvoru við annað, þá geta þau kysst og
faðmast og þeim finnst líka gott að typpið
fari inn í leggöngin. Það er kallað samfarir
og þannig gera þau ef þau vilja eignast
barn. Þá synda fræin frá typpinu og upp í
gegnum leggöngin og inn í móðurlífið.
Kannski hitta þau egg þar og þá verður
barn til.
Fyrst er barnið svo lítið, að það er ekki
hægt að sjá það með berum augum, en það
er inni í maganum í níu mánuði og vex og
vex og verður alvöru barn. Maginn á
mömmu verður stærri og stærri og það er
hægt að finna lifandi barn inni í honum af
því það sparkar og hreyfir sig þar inni. Eftir
níu mánuði vill barnið koma út. Það finnur
mamma og þá fer hún á sjúkrahúsið til að
hægt sé að hjálpa henni að koma barninu
út um leggöngin. Þegar barnið er komið út
fær það fyrst að drekka mjólk úr brjóstinu
á mömmu. Svona var þetta þegar við áttum
þig og svona verða öll börn til.”
Slíkar útskýringar vilja börn oft heyra
ótal sinnum. Oft kemur barnið með nýjar
spurningar í hvert skifti þegar það heyrir
útskýringuna, t.d. hvernig að maður gerir
þegar maður hefur samfarir og ekkert barn
verður til, eða hvort maður finni þegar
barnið verður til.
Börn eru málefnaleg og það er hægt að
gefa þeim málefnaleg svör, bæði við
getnaðarvörnum, þungun og fæðingu. En
það er æskilegt að hafa myndir til að sýna
barninu um leið og þau fá útskýringar. Það
auðveldar þeim að skilja.
Kyn og kynhlutverk
Samtímis því að barnið fer að spyrja
spurninga um kynferði sitt og kynferðis-
mál, byrjar það að skynja að það er
mismunur á milli kynja. Það hugsar mikið
um í hverju mismunur á líkama kvenna og
karla er fólginn. Barnið skoðar og
rannsakar eigin líkama og ber hann saman
við líkama annarra barna. Leikir þar sem
börn horfa á hvort annað, rannsaka hvort
annað, hlaupa um nakin og sýna kynfæri
sin, tilheyra þessu tímabili.
Barnið nýtur líkama síns, kemur við
hann og fróar sér stundum. Áhugi barnsins
fyrir öllu sem snertir líkamann og
starfsemi hans vekur athygli þess í mörg ár.
Barnið talar um kúk og piss og það er
mjög spennandi að horfa á mömmu eða
pabba á klósettinu. Eða að fara með öðrum
börnum á klósettið.
Á 5-6 ára aldri eykst áhugi barna fyrir
kynferði og kynhlutverki sínu. Börnin vilja
rannsaka og sjá nákvæmlega hvernig
mismunandi líkamar líta út. Það tilheyrir
gjarnan þessum aldri að vera í læknis- og
sjúkrahúsaleikjum.
Því minna sem hinir fullorðnu æsa sig
upp eða skammast yfir áköfum áhuga
barnsins á eigin kyni og kynjamismun,
þeim mun eðlilegri mun áhugi barnsins
verða fyrir líkama sínum — kyni og
kynferði.
Fullorðnir mega ekki gleyma því, að það
eru oft þeirra eigin hömlur og hleypidómar
sem valda því að þeir eiga erfitt með að
taka þessum hlutum. Það getur hinsvegar
hjálpað barninu ef hinn fullorðni getur
talað um líkamann, mismunandi
líkamshluta og kynferðismál, þegar barnið
sýnir þessu mikinn áhuga.
Brátt kemur erfitt tímabil fyrir barnið.
Það er hin ruglingslega aðlögun að
kynhlutverki. Barnið gerir sér í byrjun enga
grein fyrir að strákar og stelpur eru
mismunandi. Það er mikilvægt að greina á
milli kynjamismunar annars vegar og
mismunar á kynhlutverki hinsvegar. Hið
fyrrnefnda er mismunur á líkama stráka og
stelpna en hið síðarnefnda felur í sér
mismun á þeim væntingum sem gerðar eru
til einstaklings af því að hann ber annað-
hvort heitið strákur eða stelpa.
Kynjamismunur þarf ekki að valda því að
strákar og stelpur leiki sér að ólíkum
hlutum eða bregðist ólíkt við mismunandi
aðstæðum. Strákur á alveg eins og stelpa að
hafa leyfi til þess að gráta og vera miður
sín, sýna blíðu og vera hræddur. Og stelpur
geta haft alveg eins mikla þörf og strákar
fyrir að vera með læti, fá útrás fyrir
athafnagleði sína og slást. En af hverju eru
börn þá svona mismunandi? Af hverju
leika stelpur sér mest að dúkkum og strákar
að bílum? Það erum við sjálf sem sköpum
þennan mismun og við byrjum á því um
leið og barnið fæðist. Ekki kannski endilega
af því að við viljum hafa þetta svona en af
þvi að okkur var kennt þetta sjálfum. Frá
því að við litum dagsins Ijós vorum við sjálf
alin upp í því, að stelpur eigi að vera litlar,
sætar, feimnar, mega ekki gráta og ekki
hafa sig allt of mikið í frammi. Strákar eiga
að vera sterkir og harðir af sér. Þeir eiga
ekki að sýna tilfinningar og bera harm sinn
í hljóði. Það þarf meira en eina kynslóð
til að breyta þessu uppeldismynstri og það
er langt í land þangað til einhver breyting
verður. Farið bara inn í næstu leikfanga-
búð og sjáið hvernig dótinu er skift eftir
kynjum og farið og spyrjið um barnaföt,..
var það handa strák eða stelpu...?
2.tbl. Vlkan 35