Vikan - 03.06.1982, Blaðsíða 15

Viðtal Vikunnar
Eiginkonan
pældi
ibókum
Eiginkona hans, Ramona, sem áöur
fyrr skrifaöi sjónvarpsþætti, aöstoöaöi
bónda sinn mjög viö undirbúnings-
starfið.
„Hún las og geröi athugasemdir viö
125 knattspyrnubækur þó slíka kvöl sé
varla hægt aö leggja á nokkurn
mann,” segir hann og hlær.
En úr þessum bókum fékk hann
miklar upplýsingar, safnaöi meira en
nokkru sinni fyrr. — Hjátrú, brandar-
ar, verndargripir, minjagripir. Alls
konar smáatriöi sem áhugaverö eru í
knattspyrnunni.
Hann fylgdist náiö meö brögöum og
illvirkjum á völlunum. Svið og reglur
lágu opin fyrir honum. Skýringar hans
á brotum í knattspyrnunni eru mjög
áhugaverðar fyrir dómara sem
þekkja jafnvel ekki öll brot og brögö
leikmanna. Auövitað hafa leikmenn
líka lært eitt og annað af lestrinum.
En hvers vegna kaUar hann þetta
þjóöflokk?
„Vegna þess aö einn þýöingarmesti
þátturinn í upphafi knattspyrnunnar
var sambandið viö iönaöarfólk. Ef at-
hugaður er frami atvinnu-knattspyrnu
feUur hann mjög saman við þróun
borganna. I iðnaöarhverfum borganna
hvarf samstaöa ættanna. Fólk týnist í
hringiðu borgarhfsins.
Þetta var fólk sem átti heima í Utlum
þorpum áöur en þaö flutti tU borganna.
Ættartengslin eru sterk í þorpunum.
TU þess aö hljóta hin góöu laun,
sem voru í boöi í verksmiöjunum, varö
fólkið aö sætta sig viö gráan sálarlaus-
an hversdagsleikann. Þar voru ekki
grænir vellir þorpanna en knatt-
spyrnuveUirnir minntu á grænu svæöin
í þorpunum.
Þetta fólk þurfti á brennidepU aö
halda til aö fá útrás. Knattspyrnulið
borgarinnar varö sá brennidepiU.
Knattspyrnumennimir voru eins og
veiðimenn þjóöflokkanna, sem fóru aö
heiman í hverri viku til aö afla fanga
fyrir ættflokkinn. Áöur fyrr var þaö til
matar. Nú er þaö tákn. Skoruð mörk
upphefja tapaða stööu frá þorpunum.
Halda viö stolti þjóðflokksins.
Eg get aðeins skýrt spennuna í knatt-
spyrnuleik á tuttugustu öldinni sem
eins konar ættarsamkomu. Eg skrifaöi
bókina meö því hugarfari aö ég væri
mannfræðingur aö heimsækja frum-
byggja. Hugmyndin var aö gefa ókunn-
ugum hlutlausa frásögn af knattspyrn-
unni.”
Bókin var prentuö og gefin út haustiö
1981. Tileinkuð syni hans, Jason. Án
áhuga hans á knattspyrnunni hefði
Desmond Morris sennilega aldrei kom-
ist í kynni við knattspyrnuleik. Bókin
hefur vakiö mikla umræðu. Sjónarmiö
hans eru ekki alltaf hin sömu og for-
ráöamanna knattspyrnunnar.
Desmond Morris er haröorður og
gagnorður um óeirðir þær sem stööugt
eiga sér staö milli fylgismanna liö-
anna. Þaöer erfitt mál. Hann segir:
Vita ekki hvað
er að gerast
„Knattspyrnan er útbreiddasta
íþrótt heims. Flestir áhorfendur sækja
knattspyrnuleiki. Leikjum er sjón-
varpaö um allan heim, oftar og meira
en frá nokkurri annarri íþrótt. Þaö
þýöir aö hún er á stærstu leiksviði.
Flestar myndavélarnar beinast aö
henni. Þess vegna eru knattspyrnu-
vellirnir tilvalinn staöur fyrir árásar-
gjama einstaklinga sem vilja fá útrás
fyrir og sýna árásarhneigð sína.
Vegna þess sækja ýmsar bullur
knattspyrnuvelli. Drekka sig fullar,
abbast upp á fólk. Fá útrás sem ekkert
kemur knattspyrnunni viö eöa því sem
er að gerast niöri á völlunum. Vand-
ræöin eru aö um leiö og ólætin byrja
verða þau aö trúarathöfn. . . þessir
skarfar og bullur ráöast á fólk vegna
þess aö þaö er ekki sami litur á treflum
þess. Þaö heldur meö ööru félagi en
þeir — hefur aöra trú. Þaö þarf ekki
nema einn eöa tvo. Áhorfendur eru á
mótiþeim. Þaövitaþeir.”
En hvernig vill Desmond Morris
koma í veg fyrir óeirðir á áhorfenda-
svæöunum?
„Fyrst er,” segir hann, „að flest þaö
sem reynt hefur veriö er beinlínis
hlægilegt. F'orráöamenn knattspyrn-
unnar hafa ekki kynnt sér hvernig
þetta ber aö. Þeir lesa blööin. Heyra
sjónvarpsmennina segja frá. En þeir
eru ekki til staðar til aö sjá hvaö skeö-
ur. Þeir veröa aö komast aö því hverjir
standa fyrir ólátunum. Gera síðan ráö-
stafanir til að þessir menn komist ekki
inn á vellina.
Svar lögreglunnar viö ólátunum er
aö standa í stööugt þéttari fylkingum
andspænis unga fólkinu. Aö mínu áliti
mikil mistök. Slíkt skapar spennu, er
ögrun.
Þaö er ekki hægt aö skilja þetta
nema hafa staðið meöal unga fólksins
og séö þegar lögreglan skipar sér í raö-
ir og ygglir sig. Eg komst sjálfur í
árásarhug þegar lögreglumenn yggldu
sig framan í mig þar sem ég stóö
meðal hinna ungu. Hvers vegna horfa
þeir svona á mig? — Og ég komst í
árásarhug. Aö mínu mati eiga lög-
reglumennirnir aö láta fara sem
minnst fyrir sér. Þeir veröa aö vera til
staðar — en ekki eins og hindrun eða til
aö skapa gremju.
I nokkrum löndum, sem ég tilgreini
ekki, virðast lögreglumennirnir vera
árásarseggirnir. Allt of fljótir til aö
ráöast inn á áhorfendasvæðin og berja
þá sem fyrir veröa, meö kylfum.
Aðeins ein iausn
Það er aðeins ein lausn. Ftannsóknir
minar hafa leitt í ljós aö fyrir ólátun-
um standa aöeins fáeinir ruddar og
þeir gera venjulegum áhorfendum
gramt í geöi þegar þeir birtast og hefja
lætin. Lögreglumennirnir veröa aö
vera í felum. Þaö þarf aö hafa unga
lögreglumenn meöal áhorfenda til aö
finna vandræöamennina. Eins og er
sleppa þeir áöur en lögreglan nær til
þeirra. Aöeins smákallarnir nást.”
Vegna óláta, sem eiga sér staö í göt-
unum aö og frá knattspyrnuvöllunum,
bendir Desmond Morris á fyrirmynd
Oxford IJnited á síðustu árum til aö
koma í veg fyrir þaö vandamál.
„F'ólk veröur yfirleitt ekki fyrir
þannig árásum nema þegar þaö ferö-
ast meö liðum sínum eins og á Eng-
landi. Þaö kemur til óþekkts staöar,
finnst þaö vera í hættu. Er þaö eflaust.
Síöan kemur til átaka milli tveggja
flokka.
Þaö er hægt aö leysa þetta vandamál
meö því aö reyna aö hjálpa þessu fólki
— ekki aö gera þaö aö djöflum. I
Oxford hefur fólk verið hvatt til þess aö
stofna eigiö feröafélag. Þaö stjórnar
því sjálft. Enginn til aö skipa því hvaö
geraá.
I því eru eitt þúsund seigir strákar.
Þeir lentu venjulega í einhverjum lát-
um þegar þeir feröuöust á útileikina.
Nú hafa þeir sitt eigiö félag. Vandræö-
in eru úrsögunni.”
Hvort hugmyndir Desmond Morris
ná fram aö ganga á eftir aö koma í ljós.
Vissulega veröa þær ræddar.
Sístarfandi
fræðimaður
Þessi sístarfandi fræöimaöur er enn
aö velta fyrir sér nýjum sviöum til
rannsóknar. Þeim sem þekkja feril
hans kemur þaö ekki á óvart. Segja má
aö starfsferill hans spanni fimm sviö
síðan hann lauk námi í Oxford-háskóla
sem doktor í dýrafræöi.
„Eg haföi komist aö ýmsu skemmti-
legu um dýrin í fræðigreiii minni.
Vmsu sem ég vildi miöla til hinna
mörgu.”
Hann réöst til Granada sjónvarps-
stöövarinnar 1956 og stjómaöi sjón-
varpshóp sem tók myndir af dýrum í
dýragarðinum í Lundúnum. Hætti eftir
þrjú ár.
„Fannst þetta ekki skemmtilegt svo
ég bara fór. Haföi þó enga vinnu aö
hverfa að.”
En hann var heppinn. Var skipaöur
forstöðumaður spendýradeildar dýra-
garös Lundúna. I átta ár skrifaði hann
bækur um dýr, sem reis hæst í The
Naked Ape (Naktiapinn).
„Móttökurnar sem bókin fékk geröu
þaö aö verkum aö ég gat hætt þar og
fariö á brott. Eg var meö fjölskyldu
mína í fimm ár í Miðjarðarhafslönd-
um, Kýpur og Möltu. Þar fæddist
Jason.”
Og bækurnar uröu fleiri.
Ariö 1973 hvarf hann aftur til Oxford-
háskólans. Stundaöi mannfræöirann-
sóknir, skrifaði bækur og stjórnaöi
nýjum sjónvarpsþáttum. Inn á milli
tókst honum þó aö starfa í eitt ár sem
forstööumaöur listasafns í Lundúnum.
Oghvaösvo?
Bók um fornleifafræöi, bronsöld! —
Nokkuö langt frá heimi knattspyrn-
unnar.
„Síöustu 10 árin hef ég stööugt unnið
meira aö fornfræðirannsóknum,” seg-
ir hann. „Áhugi minn beinist aö mann-
legri fagurfræði. Hvaö veldur því aö
við verðum spenntari fyrir einu sviöi
en ööru?”
Vísindaleg sjálfsögun hans er mikil.
Allt veröur aö vera sem best úr garöi
gert. Hann skrifar og endurskrifar
bækur sínar alveg fram í prentun.
Nú vinnur hann aö sjónvarpsþáttum,
The Human Race. En hvaö svo? —
Hann er ekki ákveðinn. Mörg tilboö
freista hans. Hann er á sextugsaldri og
lítur raunhæft til áranna, sem fram-
undan eru, vitandi aö fjöldi þeirra er
takmarkaöur.
„Ég veit aö tölfræöilega séð á ég
mörg ár eftir til að gera þaö sem mig
langar til að gera. Verö að vera viss
um aö ég endi ekki á því sem annaö
fólk vill aö ég geri. Svo gæti fariö ef
maöur er ekki varkár. Eg hef alltaf
reynt aö hafa gaman af því sem ég hef
starfaö aö. Þykja vænt um starfiö! Ef
ég vinn aö einhverju, sem mér þykir
ekki vænt um og veit aö ég geri þaö
illa.þá hætti ég.”
En hvaö um það. Eitt er víst og þaö
er aö Desmond Morris á eftir aö skrifa
fleiri bækur. Stjórna fleiri sjónvarps-
þáttum um menn og dýr. Langt frá
sviði knattspyrnunnar? — Ef til vill,
og þóef tilvillekki. m
22. tbl. Vlkan 1S