Vikan - 23.05.1985, Blaðsíða 17

Vísindi fyrir almenning
r
Nýfætt bam er engan veginn
óskrifaö blað. Þaö hefur þegar
nokkra lífsreynslu. Hún hefur búið
þaö undir lífiö utan móöurkviðar
og aö hluta tU ákveður þessi
reynsla viðbrögð bamsins viö
fyrstu kynnum af veröldinni.
Aö minnsta kosti eitt skilningar-
vitanna — heymin — er trúlega
virkt síðustu mánuði meðgöng-
unnar. Bamið héyrir alls konar
hljóð úr umhverfinu og safnar
þeim í minnið í heilanum. Þegar
fyrir fæðingu lærir bamið að
þekkja rödd móöurinnar. Og ekki
nóg meö það. Það getur líka lært
að skemmta sér yfir ævihtýrum
sem móðirin les upphátt!!
Það ér bandaríski sálfræðingur-
inn Anthony DéCaspér og sam-
starfsmenn hans við háskólann í
Greensboro í Norður-Karólínu-
fylki sem hafá fært sönnur á að
ófædd böm hlusti og læri ýmislegt
áður en þau fæðast. Þettá hófst á

•ftír Harry Bökstadt. Einkaréttur VIKAN
Wmmi
b ; .’!
§jfj|
wm
Nýburinn er ekkióskrifað blað!
því að þau gátu sýnt fram á að
ungböm þekktu rödd móður sinn-
ar svo til strax eftir fæðingu og
vildu heldur heyra hana en aðrar
raddir.
Þessi uppgötvun var gerð með
nýrri og snjallri aðferð. Hún nýtir
sér atferli sem ungböm em ötul
við frá upphafi. Fái þau snuð
byrja þau að sjúga. Þetta em
ósjálfráð og meðfædd viðbrögð.
En þetta er ekki vélræn
óbreytanleg athöfn. Þau geta
nefnilega sogið ýmist stutt eða
lengi, hratt eða hægt eða sogið
hratt og hægt á víxl. DeCasper
fékk þá hugmynd að athuga hvað
böm vildu helst heyra í tengslum
við þessa sogtækni.
Sett em heymartól á bamið.
Þau era tengd segulbandi sem er
aftur í beinu sambandi við snuð í
munni bamsins. Tvær tegundir
hljóða em á bandinu og með því að
breyta sogtakti sínum getur
bamið ráðið því hvað heyrist í
tóiunum. I fyrstu tilraun sinni, en
frá henni er sagt í tímaritinu
.Jíature” árið 1980, lét DeCasper
tíu mæður lesa ævintýri inn á
segulband strax eftir fæðinguna.
Eftir eitt dægur fengu bömin tæki-
færi til þess að velja hvort þau
vildu heldur heyra móður sína
lesa ævintýrið eða einhverja
ókunnuga konu. Þau völdu með
sogaðferðinni.
ÖIl sýndu bömin ótviræða
tilhneigingu til þess að velja rödd
móðurinnar.
I nýlegu tölublaöi af tímaritinu
„Science” er sagt frá hvað
vísindamenn hafa tekið sér fyrir
hendur síðan til þess að kanna
hæfileika ófæddra bama til þess
að skynja og greina hljóð frá
umhverfinu. DeCasper leitaði
meðal annars svara við þeirri
spumingu hvort ungböm vUdu
heldur heyra rödd móður sinnar
vegna þess að þau hefðu heyrt
hana bókstaflega á fyrsta augna-
bliki ævi sinnar. Ef það væri
raunin mundu þau velja hvaða
rödd sem væri ef þau heyrðu hana
á þessu fyrsta augnabliki utan
móðurkviðar.
Sex feður, sem viðstaddir vom
fæðingu dætra sinna, vom hvattir
til þess að tala eins mikið við
nýfæddar dætur sínar og þeir
mögulega gætu. Sálfræðingamir
gerðu svo tilraun þegar stúlk-
umar vom tveggja daga. Þá höfðu
fimm þeirra heyrt rödd föður síns
í fjóra tíma en hin sjötta í 10 tíma.
Við tilraun með segulbandi og
túttu gátu stúlkumar valið á milli
raddar föðurins og annarrar
karlraddar. I ljós kom að þær
hlustuðu jafnmikið á rödd föðurins
og hina röddina. Ástin til föðurins
tók ekki að dafna fyrr en eftir
nokkrarvikur.
Það var greinilega eitthvað
sérstakt við móðurróminn. Svo
leit út sem bamið bæri kennsl á
hann þegar við fæðingu. Vitað er
að heymin þroskast svo snemma
að fóstrið getur hennar vegna
farið að heyra þegar á sjötta
mánuði. Og þótt hljóðbylgjur
berist ekki til fóstursins í lofti
heldur í vökva er enginn vafi á að
fóstrið getur numið þær. Það sem
baraið heyrir em hin ýmsu
líkamshljóð móðurinnar, hjart-
sláttur til dæmis. DeCasper færði
sönnur á að það var þægilegt hljóð
bömum með sogprófinu. Tólf
ungböm vildu heldur hlusta á
hjartslátt móður sinnar en rödd
föður síns.
Rödd móöurinnar er greiniiega
annað mikilvægt hljóð sem fóstur
lærir að þekkja úr umhverfi sinu.
Þessi staðreynd gaf DeCasper þá
hugmynd að kannski væri hægt að
„kenna” fóstrum með því að láta
þau hlusta kerfisbundið á eitthvað
fleira en rödd móðurinnar.
Ásamt Melanie Spence hefur
hann nú framkvæmt tilraun með
þetta. Sextán óléttar konur tóku til
við að lesa upphátt vísur úr
bókinni „Kötturinn með höttinn”,
tvisvar á dag seinustu sex vikur
meðgöngutímans. Þegar bömin
fæddust höfðu þau heyrt þetta
samtals í fimm klukkustundir. Þá
var tímabært að framkvæma
prófun. Nýburamir fengu
heymartól og túttu eins og vera
bar og gátu svo valið hvort þeir
vildu heldur hlusta á mömmu lesa
„Köttinn meö höttinn” eða annað
ævintýri eftir sama höfund. Það
var líka rímað eins og kötturinn.
Það var morgunljóst að ungbömin
vildu heldur köttinn! Þau höfðu
lært að meta það áður en þau
fæddust!
En getur hljóð sem á uppruna
sinn utan kropps móðurinnar
einnig náð inn tÚ fóstursins? Það
er afar sennilegt. Af tilraunum
með sauðfé og geitur vita menn að
þetta þekkist meðal annarra
spendýra.
Breskir dýrafræðingar við há-
skólann í Cambridge (Sally
Armitage og félagar) komu fyrir
hljóðnemum í legi áa sem vom
með lambi og gátu staðfest að
hljóð sem var að styrkleika 65
desíbel náði inn til legsins. Þetta
er um það bil sami styrkur og er
frá samtali í 1 metra fjarlægö.
Þótt aðstæöur séu vissulega frá-
bmgðnar hjá mönnum er ekki
óviturlegt að álykta sem svo að
mannsfóstur geti einnig numið
hljóð sem koma að utan. Hver veit
hvað hægt er að kenna bami áður
en það fæðist?
Að læra að meta dægurtónlist
eða tólftónamúsík, Bach eða Karl
Jularbo. Og verðandi faðir getur
kannski tryggt sér vinsamlegt
viðmót bams síns með því að tala
styrkri röddu einu sinni á dag í um
það bil eins metra fjariægð frá
verðandi bamsmóður sinni,
seinustu sex vikumar áður en hún
verðurléttari!
21. tbl. Vikan 17