Vikan - 23.05.1985, Blaðsíða 34

Freistandi verslun
Aö loknum umfangsmiklum vís-
indarannsóknum komust
amerískir læknar aö þeirri niður-
stöðu aö hófsamleg neysla kóka-
blaðá spillti ekki heilsu og ylli
ekki vímu. „Það er eins og að
drekka tíu boila af kaffi,” segja
indiánar sjálfir. Raunar hafa
margir þeirra hætt að tyggja kóka
eftir að hafa flutt af hásléttunni
niður að ströndinni við höfuð-
borgina Lima í Perú. Séu kóka-
blöðin soðin dugir soðið ágætlega
sem lyf við innantökum og
meltingartruflunum.
En það er líka hægt að spilla
heilsu og lífi með kóka-neyslu.
tekur við flóknari efnabreyting til
aö framleiða hvíta duftið, sjálft
kókaínið.
Hundruö falinna framleiðslu-
stöðva i ríkjunum við Andesfjöllin
annast framleiðsluna og þau
græða stórlega. Súlfatið sem er
útbúið í Bólivíu kostar 8000 krónur
kQóið, en fullunnið er það komið í
52.000 krónur. Frá miðstöðvunum
í Lima, Buenos Aires og Rio de
Janeiro er það sent um Panama til
Bandaríkjanna, þar sem kílóið
kostar 1 miiljón krónur og er þá
búið að bæta við þaö aukaefnum
til að drýgja það. 1 sumum
skömmtum eru aðeins 5 prósent af
hreinukókaíni.
Fíkniefnalögreglan í Perú og
„Erytroxylon coca”-jurtin er
þrautseig. Hún vex í tempruðu
loftslagi dalanna í AndesfjöUum í
Ekvador, Perú og Bólivíu. Best
þrífst þessi planta í 1200 til 1500
metra hæð yfir sjávarmáU og hún
verður 1,20 metra há. Bændur í
Bólivíu hafa byggt staUa í bröttum
fjallahlíðunum þar sem jurtin
dafnar vel. Strax á fyrsta ári fer
hún að gefa af sér dýrmæt laufin
sem innfæddir kunna vel að meta.
Líftími kóka-jurtarinnar eru
tuttugu ár og hún gefur af sér
fjórar uppskerur ár hvert.
Þess vegna er það ekkert
undrunarefni þótt ræktendur hafi
tekið fálega hugmyndum stjóm-
valda um að rækta frekar aðrar
viðkvæmari jurtir. Enn hefur ekki
verið lagt bann við ræktun kóka-
jurta, en aðeins lagt tU að
ræktunarsvæðið verði ekki
stækkað í framtíðinni. EftirUt
hlýtur á hinn bóginn að reynast
mjög erfitt þar eð það er ekki
auðvelt að nálgast Ulfær kóka-
svæðin. Tilraunir tU að takmarka
framleiösluna mæta þeirri
staðreynd að þessi afurð gefur af
sér góðan pening. Verslun með
hana er frjáls og því er stöðugur
straumur af þurrkuðum kóka-
blöðum frá hásléttunni.
Inkarnir tuggðu Ifka . . .
Kóka-jurtin hefur öldum saman
haldið veUi. Indíánamir á
hásléttunni í Perú og BóUvíu hafa
tuggið hana lengur en sagnir
herma, þeir hafa notað kóka-
blöðin tU að gleyma hungri og
harðindum Þeir bera blöðin i
Utlum skjóðum og tyggja þau tU
að verða fyrir áhrifum.
Andardrátturinn léttist og
taugakerfið dofnar þegar kóka-
blöðin eru jórtmð. Tímum og
Hngt «r að kaupa kðka-Möðin f vanjulagum varalunum. Varan liggur framml og ar sald hvarjum sam hafa vill.
heUaga og töldu að guðimir hefðu
sent þeim hana tU að þola betur
hverful náttúmöflin. Inka-prestar
notuðu kóka-blöðin tU að spá fyrir
um framtíðma og tU að vefja utan
um lík tU varðveislu. Af styttum
sem em meira en 1500 ára gamlar
má ráða af belgdum kinnum að þá
hafi kóka verið notað duglega.
Spánskir landvmningamenn og
trúboðar á 17. öld hneyksluðust
óspart á þessari galdraplöntu og
héldu að djöfullinn hefði hreiðraö
um sig í henni. En kaþólska
kirkjan aðlagaði sig fljótlega
siðum sinna nýju bama og leyfði
þeim að tyggja þau „fyrir
messu”. I nútímahátíðarhöldum
þykja kóka-blöðin ómissandi,
jafnt og alkóhól. Ef matur
hásléttubúa vænkast ekki seilist
indíáninn í pokaskjatta sinn og
framkaUar sæluvímu tU að
komast burt úr leiðindum hvers-
dagsleikans.
Aðferðin er sú að breyta kóka-
blöðunum í kókaín-duft. Það er
mjög freistandi verslun.
LeynUegar vinnslustöðvar kaupa
stöðugt stóran hluta af kóka-
framleiðslunni á hásléttunni og
breyta henni í hvítleita leðju. Lög-
regluyfirvöld á svæðmu telja að
um það bU tveir þriðju hlutar af
ársframleiðslu kóka, en hún er
milli 12.000 og 15.000 tonn, fari í
ólöglega kókaín-framleiðslu.
Smyglarar eiga auðvelt með að
flytja vaminginn yfir landamærin
tU Argentínu og ChUe, það er ekki
vinnandi vegur að halda uppi
eftirUti á þessum landamærum.
Þar með hefst hin alþjóölega
verslun með fíkniefnið. Það tekur
aðeins fjóra daga að breyta
jurtinni í kókaín súlfat. Síðan
BóUvíu reynir í samvinnu við
erlenda aðUa aö standa gegn fíkni-
efnaversluninni en gengur Ula.
Verslun með þessi fíkniefni getur
varað aUt að 20 ára fangelsi í
þessum löndum en laga-
bókstafurinn dugir ekki einn. Yfir-
maður bóUvísku fíkniefna-
lögreglunnar segist ’hafa 14 starfs^
menn og 560.000 krónur tU
ráðstöfunar, „... varla meira en
andvirði hálfs kUós af kókaíni,”
segir hann. Þótt fíkniefnasalar
séu handsamaðir em þeir yfirleitt
ekki lengur en þrjú ár í fangelsi.
TU huggunar getur lög-
reglustjórinn þess að í geymslum
lögreglunnar séu 100 kUó af
kókaíni sem á að brenna upp tU
agna. Það er afraksturinn af starfi
fíkniefnalögreglunnar undanfarin
átta ár.
Texti: Wemer Herzog (Ameuropress)
Ljósm.: Nicole Herzog-Verrey
Planta
djöfulsins
Meö því móti stUla þeir hungrið og
draga úr þreytu. Fíkniefnið
kókaín er unnið úr kóka-jurtinni,
sem á vísindamáli nefnist
„erytroxylon coca”, en hún þrífst
aðeins í hlíðum Andes-
fjaUgarðsins, við rætur
hásléttunnar.
Fjármálaumsvifin vegna kóka-
viðskiptanna em svo mikU að
fróðir menn telja þetta mikU-
vægustu útflutningsafurð Bólivíu.
Það er því skUjanlegt að vegna
kóka-viðskiptanna hafi komið tU
valdarána og ríkisstjórnaskipta-
dögum saman þrammar hjarö-
maðurinn eftir hásléttunni —
indíáninn þrælar og púlar í
námugreftri án þess að gera sér
grein fyrir að bakið er að eyði-
leggjast, og verður kísUlunga að
bráð. Viðvörunarkerfi líkamans
lætur undan hjá manni sem neytir
kóka-laufa.
Inkamir álitu kóka-jurtina
34 Vikan 21. tbl.