Vikan - 12.11.1987, Page 35

Meðferð bregst
Ef lyfið heíur aukaverkanir,
einkennin hverfa ekki, gifsið
meiðir þig eða eitthvað álíka
hendir þig, skaltu hafa samband
við lækninn þinn. Læknislistin
er ekki hrein raungrein. Engir
tveir sjúklingar eru eins. Það,
sem einum reynist gott, getur
öðrum reynst gagnslítið eða
þaðan af verra. Hver lækningar-
aðferð miðast við meðalsjúkl-
inginn og þú ert kannski enginn
meðalmaður í vissu tilliti. Lækn-
um verða líka á mistök. Gruni
þig slíkt skaltu hafa samband við
hann, en mundu að hann er
mannlegur og aðgát skal höfð í
nærveru sálar. Sé ráðist á mann,
snýst hann oft öndverður við,
ekki satt? Byrjaðu ekki á því að
klaga hann. Fáðu heldur leið-
réttingu frá honum.
Nokkrir punktar
úr rannsóknum á
sambandi sjúklings
og læknis
• Langflestir sjúklingar vilja
gjarnan ræða persónulegar að-
stæður í víðu samhengi.
• Þunglyndi fer ótrúlega oft
fram hjá heimilislækni í viðtali.
• Það fer einna mest í taug-
arnar á sjúklingum ef þeir þurfa
að bíða lengi á biðstofum lækna.
• Nálægt helmingur sjúkl-
inga hefur engin tilfinnanleg
teikn um sjúkdóm þegar læknir-
inn skoðar. Margir koma ein-
faldlega til að tala við einhvern
sem þeir treysta og getur veitt
þeim huggun.
• Flestir þeirra sem leita til
læknis vegna fjölskyldu- og sam-
búðarerfiðleika vilja halda
sambandi við heimilislækninn í
gegn um meðferðina fremur en
að fara alfarið til sérfræðinga.
• Læknar geta haft veruleg
áhrif til breytinga á lífsstíl
sjúklinga sinna.
• Læknar ættu að hafa fjöl-
skyldu sjúklings með í viðtölum
þegar banvænn eða örkumlandi
sjúkdómur er annars vegar.
• Sjúkrahússlæknar gefa oft-
ar en heimilislæknar ófúllnægj-
andi upplýsingar um sjúkdóma.
• Sjúklingar kvarta yfirleitt
um að þeir fái of litlar upplýs-
ingar, sjaldan hið gagnstæða.
• Sjúklingar gleyma iðulega
því sem sagt er við þá á lækna-
stofú.
• Þriðjungur sjúklinga fer al-
gerlega að læknisráði, þriðjung-
urinn gerir það að hluta og
þriðjungur gerir það alls ekki.
Gikli hreyf inqar fyrir
líkamlegt heílbrigði
Kristín Erna Guðmundsdóttir
sjúkra- og íþróttaþjálfari hjá
Sjálfsbjörg, flutti fyrir nokkru er-
indi um gildi hreyfingar fyrir lík-
amlegt heilbrigði, á almennum
fræðslufundi hjá Manneldisfé-
lagi íslands. Úrdráttur úr erind-
inu, eftir Dóru S. Gunnarsdóttur
birtist í fféttabréfi Manneldis-
félagsins, sem kemur út þessa
dagana. Vikan hefúr fengið leyfi
Kristínar og Dóru til birtingar
úrdráttarins.
Bein:
Líkaminn er samsettur úr yfir
200 beinum, sem eru sett sam-
an í liðamótum. Hreyfing er
mikilvæg fýrir liðamót.
í liðamótum er liðbrjósk, hart
og þjált. Við þjálfún eykst nær-
ingartilfærslan til liðbrjósksins,
sem helst sterkt og liðurinn
heldur liðleika sínum. Liðbrjósk
í kyrrsetufólki mýkist (fúnar)
mun fýrr en hjá fólki sem er í
góðri þjálfún.
Skynjarar á hreyfingum eru í
sjálfum liðnum. Við kyrrsetu
detta skynjarar út og við bregð-
umst seint við. Við þjálfún vekj-
um við skynjara upp og árangur-
inn verður sá að við bregðumst
fljótar við. Við skyndilega aukn-
ingu í þjálfun er hætta á álags-
einkennum, það er því mikil-
vægt að fara varlega af stað.
Vöðvar:
Vöðvar framkvæma hreyfingu
við samdrátt vöðvafruma. Við
þjálfun eykst átaksstyrkur í
vöðvanum, ítaugun eykst, þ.e.
vöðvabúntum sem fýlgja hverri
ítaugunareiningu fækkar, mýkt
líkamans verður meiri og þétt-
leiki háræðanetsins eykst.
Hjartað:
Auðvelt er að hafa áhrif á
hjartavöðva. Við finnum fljótt
fýrir því þegar hjartavöðvinn fer
að slappast.
Við þjálfún stækkar hjarta-
vöðvinn, háræðanet þéttist,
hann styrkist og verður úthalds-
betri, slagmagn hjartans eykst
við þjálfún, þ.e.a.s. hjarta í þjálf-
uðum manni getur dælt sama
magni af blóði í mun færri slög-
um en hjarta í óþjálfúðum
manni. Hjartsláttur hjá óþjálfuð-
um eykst við litla áreynslu.
Blóðrásakerfi:
Æðaveggir eru úr sléttum
vöðvum. Það eru skiptar
skoðanir um það hvort hægt sé
að hafa áhrif á slétta vöðva við
þjálfún. Kristín álítur að það sé
hægt að hafa áhrif á slétta vöðva
í æðaveggjunum. Við þjálfún
kemst hreyfing á æðaveggina.
Lungu:
Við notum lítinn hluta af
lungunum dags daglega. Við
hreyfingar sem krefjast aukins
súrefnismagns eru lungun í
þjálfun. Þjálfún á stórum vöðva-
hópum krefst aukins súrefnis og
notkunar á stærri hluta lungans.
Það er gott fyrir hjarta og lungu
að þjálfa stóra vöðvahópa og
auka álag það mikið, að það
krefst aukins súrefnis og hjart-
sláttar.
Almennt um gildi hreyflng-
ar fýrir líkamlegt heilbrigði:
Stoðvefjakerfi líkamans er
gert fýrir hreyfingu. Það er
viðurkennd staðreynd að börn
þurfi að hreyfa sig. Hvenær
hættum við að þurfa að hreyfa
okkur? Aldrei. Líkaminn þarfú-
ast hreyfingar allt lífið.
Það er mikilvægt að vera í
góðri þjálfun um tvítugt. Líkam-
inn á auðveldara með að ná upp
góðri líkamlegri þjálfún ef
vaxtahormón eru til staðar í lík-
amanum, en um tvítugt eru þau
oftast uppurin.
Það er mikilvægt að halda sér
liðugum til að viðhalda líkam-
legu heilbrigði. Við stirðnun
færist álag á viðkvæma staði,
sem gefa sig við mikla aukningu
á álagi.
Besta aðferð til að losna við
streitu er líkamleg hreyfing. Við
streitu safhast adrenalín upp í
blóði. Besta hvíld eftir vinnu
sem veldur mikilli streitu er
líkamleg hreyfing. Streituefúin í
blóðinu eyðast við hreyfingu.
Þjálfun (líkamleg hreyfing) er
vinna, sem líkaminn þarfnast til
að viðhalda líkamlegu heilbrigði
og er því afar mikilvæg.
VIKAN 35