Vikan - 16.04.1992, Síða 39

tákn heilagrar þrenningar eins
og áöur er getið. Krossinn birt-
ist í ýmsum myndum en
stendur þó einatt fyrir kristin-
dóminn og stjarnan, sem áöur
táknaöi guðinn Alter, er nú full-
trúi happs og gæfuríks lífs.
Táknin úr jurtaríkinu standa
fyrir kærleika, örlæti, velvilja,
styrk, frjósemi, góöa heilsu og
uppskeru.
Erfiðast er aö teikna dýra-
myndirnar enda eru þær sjald-
séöari en hin munstrin. Hestar
og hreindýr tákna auö og vel-
gengni. Fuglar eru yfirleitt
sýndir í hvíldarstööu og hanar,
sem tákna frjósemi og full-
nægju, sitja gjarnan á priki.
Fiðrildamunstur er samnefnari
yfir myndir af skordýrum og
táknar þaö ætíö uþþrisuna.
Ýmsar sögur eru til um upp-
haf krashanka og pysanka. í
gamalli úkraínskri þjóðsögu
segir af skrímsli nokkru illu
sem hlekkjaö er við klett meö
keðju. Ár hvert sendir það út
erindreka til að telja hversu
mörg egg eru skreytt í þaö
skiptiö. Ef eggjaframleiðslan
er rýr losnar um keðjuna og
illska flæöir yfir heimsbyggð-
ina en ef siðurinn dafnar vel
heröist ólin um skrímsliö og
kærleikur kæfir hatrið í heimin-
um.
Úr kristnum siö segir sagan
aö farandsali hafi lagt frá sér
körfu meö eggjum viö vegar-
kant til aö rétta manni hjálpar-
hönd. Sá hafi verið aö rogast
meö kross og blóð hafi dropiö
af honum á eggin í körfunni og
gefið þeim fagurt munstur.
Maöurinn meö krossinn var aö
sjálfsögöu Jesús og farandsal-
inn Símon en eggin hin fyrstu
pysanka. Margir fleiri goösög-
ur eru til um fyrstu eggin en viö
látum þessar duga að sinni
með von um að súkkulaðiegg-
in bragðist vel. □
kraft aö geyma, eru tveggja
megingerða. Annars vegar eru
hin einlitu harösoönu krash-
anka en heiti þeirra er dregið
af orðinu krasha sem þýöir lit-
ur og eru þau borðuð aö lok-
inni blessun á páskadags-
morgni. Skurninni er síðan
komið fyrir undir þakskeggjum
húsa til verndar gegn veörum
og vindum eöa þá úti á akri til
aö tryggja ríkulega uppskeru.
Áður fyrr voru
eggin sérstaklega
valin undan ung-
hænum til að
stuðla að frjósemi
þeirra sem þau
fengju.
eggið var hins vegar brotið
eöa því hafði verið stolið um
nóttina þótti vísast aö hóa
saman liöi og leggjast á bæn.
Til þess aö tryggja tilætlað-
an árangur eru eggin skreytt
samkvæmt nákvæmri formúlu
eins og siður er viö trúarat-
hafnir og af þeim sökum hefur
aöferðin varðveist í farvegi
kynslóðanna. Eggjunum er
dýft í röö af litaböðum og bý-
flugnavax borið á meö sér-
stöku áhaldi á milli umferöa.
Þannig heldur hvert svæöi
þeim lit sem á því er þegar
vaxiö er borið á þaö. Byrjað er
á Ijósum lit, oftast gulum, og
haldiö áfram aö dekkri lit og
endað á svörtum. Vaxiö er
síðan hreinsaö af og eftir
stendur fagurmynstraö egg í
jafnmörgum litum og litaböðin.
Hver litur hefur ákveöna tákn-
ræna merkingu. Rautt, litur
blóös og sólarorku, er oftast
undirstööuliturinn og táknar
ást og hamingju. Hvítt táknar
aö vanda hreinleika og gult
gott heimilislíf og frjósemi.
Grænn litur vorsins stendur
fyrir endurfæðingu og vöxt og
viðgang jurtaríkisins. Úkr-
aínumenn trúa að blái liturinn
geti haft góö áhrif á heilsuna
og svartur og brúnn tákna
móöur jörö.
Áöur fyrr voru eggin sér-
staklega valin undan unghæn-
um til aö tryggja aö þau væru
blómguð því annars gátu þau
boðaö ófrjósemi. Þau voru
síöan skreytt meö mikilli leynd
inni á heimilunum á föstunni
og þess gætt aö ekki festist viö
þau illt auga ókunnugra. Nú til
dags er hjátrúin aö vissu leyti
um garö gengin og eggin fyrst
og fremst notuð til skrauts. Þá
hafa hefðbundin munstur vikiö
að ákveönu marki fyrir „frjálsri
listrænni tjáningu" og eftir-
myndum úr ýmsum áttum.
Engin tvö egg eru eins en
flest byggjast þau á þremur
klassískum munsturgeröum
sem er raðað upp á mismun-
andi hátt. Þær eru dýramunst-
ur, plöntumunstur og munstur
sem styðjast við rúmfræöi eins
og finna má f „frumstæðri“
listgerð, en notkun þeirra á
eggjunum gefur þeim nýja
merkingu. Borðar og belti,
sem ná í kringum eggiö, tákna
eilífðina vegna þess aö
munstrið hefur hvorki upphaf
né endi og þríhyrningurinn er
T Engin tvö egg eru eins en
flest byggjast þau á þremur
munsturgerðum sem raðað er
upp á mismunandi hátt.
Einlitu eggin eru kölluð
„krasha'* og eru þau snædd að
lokinni blessun á páskadags-
morgni.
Pysanka af sögninni pystaty
(að skrifa) kallast hin gerðin.
Þau egg eru miklu skrautlegri
og aldrei boröuö heldur blásin.
Þau eru notuð til verndar gegn
illum öflum áriö um kring og á
páskum skiptast ættingjar og
vinir á þeim til að minnast friö-
ar- og kærleiksboöskapar
Jesú Krists. Eggin eru lika vin-
sælar frjósemisgjafir og ef
stúlka gefur pilti egg er þaö til
marks um aö hann geti beðið
um hönd hennar. Þá eru ýms-
ar sagnir um margvíslega
gagnsemi eggjanna. Til dæm-
is tíðkaðist áöur fyrr aö setja
egg á gröf nýlátinna manna og
væri þaö óhreyft daginn eftir
haföi feröin yfir móöuna
miklu gengið aö óskum. Ef
◄ Til þess
að tryggja til-
ætlaðan
árangur eru
eggin skreytt
eftir ná-
kvæmri for-
múlu sem
varðveist
hefur kyn-
slóð fram af
kynslóð.
8. TBL.1992 VIKAN 39