Vikan - 05.03.1994, Blaðsíða 72

SUÐRÆNT FOLK
amma dó þegar mamma var
15 ára. Bræðurnir voru sjö
og mamma átti að þjóna
þeim öllum. Hún var þrællinn
á heimilinu. Tveir af bræðr-
unum voru í lögreglusveit
sem Franco stofnaði, þjóð-
varðliðasveit eða Guardia ci-
vil, þannig að umræðuefnið
á heimilinu var ekki hlut-
laust. Pabbi var öðruvísi.
Hann barðist reyndar í stríð-
inu með Franco vegna þess
að hann var í hernum á
svæði sem flokkur Francos
stjórnaði þegar stríðið skall
á. Hann var aldrei Franco-
sinni heldur var hrifinn af
kommúnisma. Hann var
reynslumeiri en mamma;
hann vann úti og sá meira
hvernig kerfi Francos virk-
aði. Mamma var alltaf
heima, fékk peninga frá hon-
um og reyndi að spara eins
mikið og hún gat.“
NÁMSÁRIN
Jesús segist ekki eiga góðar
minningar úr skólanum sem
hann sótti sem barn. „Þetta
var lélegt skólakerfi. Ég fór í
einkaskóla sem prestar ráku
en það þótti slæmt að senda
börn í ríkisskóla vegna þess
að ríkið borgaði kennurunum
léleg laun. Fólk ímyndaði sér
að verstu kennararnir væru í
ríkisreknu skólunum. Ég
held að ástæðan hafi verið
sú að prestarnir hafi verið
búnir að skapa sér betri
ímynd en í kennslunni lögðu
þeir mikla áherslu á siðfræði.
Prestar, eins og hermenn,
nota mjög sérstaka aðferð í
kennslu og ég man eftir
setningu sem var á þá leið
að „maður læri með því að
blæða". Menntaskólinn, sem
ég fór í, var ríkisrekinn og
var miklu frjálsari. Þegar ég
var í einkaskólanum var
aldrei talað um pólitík en eftir
að ég skipti um skóla snerist
dæmið við. Þetta var á síð-
ustu árum Francos og þá var
mikið um að vera; skóla-
krakkar voru alltaf í mót-
mælagöngum og á þessum
tíma var áberandi hvað and-
rúmsloftið var pólitískt. Allir
höfðu sínar skoðanir og
þetta var mjög skemmtilegt
tímabil. Þegar ókunnugir
hittust var fyrst spurt að
nafni og næsta spurning var:
„í hvaða flokki ert þú?“ Allir
unglingarnir voru vinstri-
menn en krakkar eru yfirleitt
á móti foreldrum, fullorðnum,
skólanum og kennurunum
og að sjálfsögðu vorum við
öll á móti Franco. Við börð-
umst mikið og ég held að
það hafi haft sitt að segja því
áður en Franco dó árið 1975
fengum við ýmsu breytt. Við
fengum meira frjálsræði í
skólanum og til að mynda
fengum við því framgengt að
trúfræði og stjórnmálafræði,
sem fólst í heilaþvotti á
stefnu fasismans, voru gerð-
ar að valgreinum. Eftir
menntaskólann hóf ég nám í
líffræði en hætti því fljótlega.
Á Spáni er ekki hægt að fá
námslán heldur tekur fólk
venjulegt bankalán. Margir
fá styrk en tekið er mið af
tekjum fjölskyldunnar. Ég
fékk aldrei styrk þrátt fyrir að
pabbi hafi aldrei verið tekju-
hár og ég tel að maður þurfi
að vera mjög fátækur til að
hljóta styrk. Mjög fáir fá lán
og flestir eiga fjölskyldur
sem styðja þá.“
UNNIÐ MEÐ NÁMI
Hér á landi er algengt að
unglingar vinni margvísleg
störf með námi. Hvort starfið
komi niður á náminu hjá öll-
um skal ósagt látið en víst er
að vinna með námi telst ekki
til „þjóðaríþrótta“ íslendinga.
Miðjarðarhafsbúinn Jesús
þekkir málið af eigin raun.
„Ég vann frá því ég byrjaði í
menntaskóla 16 ára gamall
og var í skemmtilegu starfi.
Ég vann sem aðstoðarmað-
ur málara sem málaði fjölda-
framleiddar olíumyndir. Ég
gerði grunninn að myndun-
um, málarinn kláraði þær,
setti punktinn yfir i-ið og
stundum leyfði hann mér að
leggja lokahönd á þær. Ég
lærði mikið hjá honum en sá
þetta ekki fyrir mér sem ævi-
starf. Það eru svo margir
málarar á Spáni sem lepja
dauðann úr skel. Ég teikna
ennþá en er að vísu hættur
að nota olíu. Ég vann hjá
málaranum í þrjú ár og eftir
það vann ég til dæmis á
skrifstofu og sem bílstjóri."
KATALÓNSKAR
HEFÐIR
Nautaat, flamencodans, san-
gría og paella er eflaust það
sem margir hugsa um þegar
minnst er á spænskar hefðir.
Þessi upptalning þætti ef-
laust góð og gild ef einungis
væri rætt um syðsta hérað
Spánar, Andalúsíu, þangað
sem þúsundir íslendinga
flykkjast á hverju ári og flat-
maga áhyggjulausir í sólinni
við undirleik öldugjálfurs
Miðjarðarhafsins. Sardana-
dansinn er katalónskt fyrir-
bæri og tónlistin við hann er
dæmigerð fyrir Katalóníu.
Tónlistarmenn spila á litlar
flautur með annarri hendi og
einnig er spilað á katalónskt
hljóðfæri sem líkist klarín-
ettu. Ein katalónsk hefð felst
í því að menn stíga á herðar
hvers annars og mynda
þannig nokkrar hæðir. Á
flestum stöðum á Spáni eru
jólagjafir gefnar 5. janúar
vegna sögunnar um vitring-
ana þrjá sem komu þann
dag. En í Katalóníu eru gjafir
gefnar á aðfangadag. Krakk-
ar búa til trjábol úr pappír, í
hann eru settar gjafir sem
krakkarnir slá svo úr bolnum.
Á Jónsmessunótt skjóta
Katalóníumenn upp flugeld-
um, fólk drekkur mikið þá
nótt og fáum verður svefn-
samt. „Ef ég á að nefna
dæmigerðan katalónskan
mat vil ég benda á scalivada
sem er saltfiskur í þunnum
bitum. Með fiskinum er borð-
uð hálfsteikt paprika og einn-
ig er notuð blanda af olíu,
ediki, salti og fleiru. Sniglar
eru einnig dæmigerðir fyrir
Katalóníu og eru þeir bornir
fram með einhvers konar
tómatsósu. Einnig eru til alls
konar eftirréttir, til dæmis
crema cata/ana sem líkist
sætum búðingi."
ÍSBJARNARBLÚS VIÐ
MIDJARDARHAFID
Áður en Jesús ákvað að
koma hingað til lands vissi
hann einungis að höfuðborg-
in héti Reykjavík. „Árið áður
en ég kom, 1982, kynntist ég
strák sem hafði búið á ís-
landi í eitt ár. Hann hafði
unnið í fiski á Flateyri og
sagði mér mjög skrautlegar
sögur af lífi sínu í þorpinu.
Hann og franskur vinur hans
unnu kannski í tvo til þrjá
mánuði í fiski, fóru til Reykja-
víkur og eyddu öllum pen-
ingunum og fóru aftur vestur
til að vinna. Ég heyrði fyrstu
plötu Bubba Morthens, ís-
bjarnarblús, á Spáni. Núna
finnst mér hann vera mjög
skemmtilegur en ég man að
þegar ég heyrði fyrst í hon-
um fannst mér þetta vera
skrítin tónlist."
ERFIÐLEIKAR Á FRÓNI
„Þegar ég kom úr hernum
vildi ég fara til útlanda, ferð-
ast um og skoða heiminn og
ég kom hingað til lands sem
ferðamaður. Ég vildi vera
áfram á íslandi og fór því til
ræðismanns Spánar sem
þenti mér á útlendingaeftirlit-
ið en það var ekki hægt að
fá löglegt heimili hér á ís-
landi. Hjá útlendingaeftirlit-
inu var mér sagt að ég gæti
ekki fengið dvalarleyfi fyrr en
ég væri búinn að fá atvinnu-
leyfi og ekki var hægt að fá
atvinnuleyfi fyrr en maður
var búinn að fá dvalarleyfi.
Ég frétti að vinnu væri að fá
á Grundarfirði og skellti mér
þangað í fisk. Út af einhverri
tilviljun, vegna einhvers máls
sem tengdist dökkum strák
sem vann þar, athuguðu
starfsmenn útlendingaeftir-
litsins hvort fleiri ólöglegir
innflytjendur væru að vinna
á staðnum. Þeir fréttu af mér
og komu akandi í lögreglubíl
frá Reykjavík og um nóttina
gisti ég í fangelsi í Reykja-
vík. Þegar á þessu stóð
hafði ég hitt núverandi eig-
inkonu mína og ég vildi
hringja í hana til að láta
hana að minnsta kosti vita
hvað væri að gerast. Maður
hefur kannski séð of margar
kvikmyndir og ég hélt að ég
gæti hringt einu sinni úr
fangelsinu. Ég gat það ekki
og var lokaður inni eins og
krimmi. Klukkan sex morg-
uninn eftir var mér ekið út á
flugvöll þaðan sem ég gat
hringt í konuna. Seinna sótti
hún um atvinnuleyfi fyrir mig
og ég kom aftur til íslands en
á árunum 1986 - 1990
bjuggum við á Spáni. Stund-
um væri ég alveg til í að fara
héðan vegna þess að það er
eitthvað hérna sem ég skil
ekki eða finnst vera fárán-
legt.“ Jesús segir að það sé
kalt á íslandi og honum
finnst Spánverjar og íslend-
ingar vera ólíkir. „Á Spáni
býr fólk í allt öðruvísi and-
rúmslofti. ísland er einangr-
að land en Spánn er í miðj-
um ferðamannastraumnum.
í þrjú þúsund ár hafa nýir
þjóðflokkar sest að á Spáni
þannig að kynblöndun hefur
átt sér stað. ísland hefur
hins vegar verið mjög ein-
angrað og það hefur sitt að
segja. Við erum svo ólíkar
þjóðir að það er með ólíkind-
um.“ □
72 VIKAN 2. TBL. 1994