Vikan - 20.03.1995, Blaðsíða 34

HEILSAN
heilbrigðisstétt. Annað, sem
getur hjálpað þunglyndum
mæðrum, er að koma í veg
fyrir að þær einangrist; og í
því sambandi nefnir Marga
mömmumorgnana sem eru
víða I söfnuðum. Auk þess
er konum ráðlagt að stunda
útiveru og holla hreyfingu.
Ef ekkert er að gert getur
konan þjáðst af þunglyndi í
mörg ár.
Marga segir að þung-
lyndi sé þó ekki eins alvar-
legt og þau verstu geð-
rænu vandamál sem geta
komið upp eftir barnsburð,
eins og sturlun. „Flestir
mundu hins vegar taka
fljótlega eftir því ef kona
þjáðist af fæðingarsturlun
þannig að meiri líkur eru á
að hún fengi fljótlega með-
ferð. En þunglyndi er svo
þögult vandamál en það er
engu að síður alvarlegt
vegna þess að það hefur
svo mikil áhrif á lífsgæði.
Það takmarkar konur
stundum verulega í að
sinna daglegum þörfum
sjálfra sín, barnsins og
jafnvel annarra fjölskyldu-
meðlima. Ef miðað er við
sængurkvennagrát annars
vegar og sturlun hins vegar
SKYNJAÐI ALLT
ÖÐRUVÍSI EN ÁÐUR
Strákurinn situr, stór og
myndarlegur, með Ijósbrúnar
krullur, við hliðina á mömmu
sinni í stofusófanum á heimili
þeirra í Kópavogi. Hann er
eins og hálfs árs og það virð-
ist ótrúlegt að í kjölfar fæðing-
ar hans hafi móðir hans,
Kristín, orðið þunglynd. En sú
varð einmitt raunin. I stað
þess að verða kát og glöð,
eins og allir ímynda sér að
nýbakaðar mæður verði þeg-
ar í heiminn er komið bráð-
efnilegt og hraust barn, sökk
hún niður í þunglyndi og
missti raunveruleikatengsl við
það sem hún var að gera.
„Ég var mjög hress alla
meðgönguna og fannst ég
ekkert vera ófrísk," segir
Kristín sem er heimavinnandi
húsmóðir. „Ég fór í foreldraf-
ræðslutíma og þar var minnst
á fæðingarþunglyndi í nokkr-
um setningum. Þær sögðu
manni ekki neitt. Ég hugsaði
með mér að ef þetta kæmi
fyrir mig færi ég strax til lækn-
is. En það var talað um að
konur yrðu grátgjarnar og
niðurdregnar. Ég varð það
ekki fyrr en löngu seinna. Eft-
ir fæðinguna varð ég hins
Margar
konur
veröa
varar vió
fæöing-
arþung-
lyndi
strax á
fæöing-
ardeild-
inni.
þá stendur fæðingarþung-
lyndið svona í miðju hvað
varðar alvarleika."
Marga hvetur þær konur,
sem fínna fyrir þunglyndis-
einkennum, að leita til
heilsugæslustöðva eða
ræða við maka, foreldra
eða vinkonur. „Þær eiga
ekki að þegja um vanlíðan
sína og halda að þetta sé
eitthvað sem þurfi að
byrgja inni. Það hjálpar að
tjá sig um líðan sína en
það getur oft verið erfitt að
átta sig á því hvað sé eig-
inlega um að vera.“
vegar fljótt ringluð og þreytt
og datt því fæðingarþung-
lyndi ekkert í hug. Auk þess
var fæðingin mjög erfið og
mér leið illa uppi á fæðingar-
deild út af sængurkvenna-
gráti. Mér fannst ég heldur
ekki hafa nógu mikið næði til
að hvíla mig. Þegar heim
kom gekk þetta svona upp og
niður. Brjóstagjöfin var erfið
og ég hætti henni eftir þrjá
mánuði. Ég varð ofsalega
minnislaus, framtakslaus og
þreytt og hélt að þetta mundi
lagast með tímanum. En mér
hélt áfram að versna. Ég átti
I Marga Thome hjúkrun-
arfraeðingur, Ijósmóðir og
dósenl við Hóskóla islands
hefur rannsakað þá vanlið-
an sem svo margar islensk-
ar konur verða varar við
eftir fæðingu. Fæðingar-
þunglyndi er sjúkdómur
sem á sér sfað i sveiflum;
stundum eru konur mjög
langt niðri en þess á milli
getur þeim liðið nokkuð vel
andlega. Fyrirspurn frá les-
anda Vikunnar varðandi
þessa tegund geðtruflana
varð til þess að meðfylgj-
andi upplýsinga var aflað.
orðið erfitt með að fylgjast
með þegar fólk ræddi saman
og þótt sjónvarpið eða út-
varpið væri lágt stillt fannst
mér það vera stillt allt of hátt.
Ef kalt var úti fannst mér vera
nístingskuldi. Ég skynjaði allt
einhvern veginn öðruvísi en
ég hafði gert áður. Dæmi um
minnisleysi er að einhvern
tímann var ég úti að keyra
barnavagninn. í dálitla stund
vissi ég ekkert af mér en allt í
einu rankaði ég við mér þar
sem ég var að ganga á gang-
stéttinni. Ég missti raunveru-
leikatengsl við það sem ég
var að gera. Einn daginn fór
ég ein á bílnum í verslun í
bænum. Ég varð strax ringl-
uð í hávaðanum og mér leist
ekkert á það þegar ég keyrði
oft á með innkaupakerruna;
það var eins og ég væri sjón-
laus eða drukkin. Og þegar
ég ætlaði heim, rataði ég
ekki. Ég gat ekki farið að
hringja heim vegna þess að
þá hefði mér ekki verið treyst
til að vera ein á ferð. Ég
keyrði því af stað, sá vegvísi,
sem sýndi í hvaða átt Kópa-
vogur væri, og keyrði í þá átt.
Þannig komst ég heim. Það
var mjög skrítið að rata ekki í
sínu eigin umhverfi. En ég
fann hvorki fyrir kvíða né
hræðslu, heldur bara þreytu."
Kristín segir að maðurinn
hennar hafi ekki gert sér
grein fyrir því að hún væri
haldin fæðingarþunglyndi.
Honum fannst hún einungis
vera æst en honum fannst
ekkert óeðlilegt við hana þar
sem hún sinnti barninu mjög
vel.
Kristín þjáist ennþá af fæð-
ingarþunglyndi þótt líðanin
lagist smátt og smátt. í fyrstu
voru þunglyndisköstin mjög
sveiflukennd en með tíman-
um lengjast þau tímabíl sem
hún er góð. Þunglyndið upp-
götvaðist þegar hún fór á
sjúkrahús vegna annarra
veikinda fjórum mánuðum
eftir fæðingu sonarins. Hún
var á róandi lyfjum en á
sjúkrahúsinu var hún látin
taka þunglyndislyf sem fór
svo illa í hana að hún varð
mjög veik. Lyfið olli því að
hún varð mjög ör, gerði alls
konar vitleysu og vissi ekki
hvort það væri dagur eða
nótt. Þá var hún aftur látin
taka róandi lyf. „Þegar ég
varð svona veik voru þung-
lyndislyfin tekin af mér. Ég
þurfti að bíða í þrjá mánuði
eftir að komast í rannsókn og
síðan var ég aftur lögð inn.
Þá voru róandi lyfin tekin af
mér þannig að ég veiktist aft-
ur. Eftir það fékk ég þung-
lyndislyf, sem fóru vel í mig,
og líðanin hefur verið að lag-
ast með tímanum. En þau
reyndust hins vegar ekki vera
nógu góð þannig að núna er
verið að skipta um lyf.“ Sam-
hliða lyfjameðferðinni er
Kristín í samtalsmeðferð hjá
geðlækni. Hún fékk alltaf nið-
ursveiflur í hvert sinn sem
hún var á blæðingum og varð
mjög niðurdregin. En eftir því
sem tíminn líður er þetta ekki
eins slæmt í hvert sinn og
stendur jafnframt styttra yfir.
Þegar hún ber saman tímann
núna og fyrir áramót, finnur
hún að hún er betri. „Þannig
geri ég mér grein fyrir því að
mér er að batna,“ segir hún.
DATT i HUG AÐ GEFA
BARNID
Ólöf á eins og hálfs árs
son. Hann var tekinn með
keisaraskurði og var hún fljót
að ná sér líkamlega. En eftir
fæðinguna var nýbakaða
móðirin ekki eins og hún átti
að sér að vera. Hún hafði
verið kvíðin á meðgöngutím-
anum þar sem hún vissi að
taka ætti barnið með keis-
araskurði. „Ég miklaði þetta
fyrir mér,“ segir Ólöf. „Og ég
hef stundum tilhneigingu til
að mikla hluti fyrir mér. En
34 VIKAN 3 TBL. 1995