Menntamál - 01.08.1972, Síða 5

♦—---------------------«
Símon Jóh. Ágústsson:
Hugleiðingar
um barna- og
unglingabækur
og hlutverk
þeirra
Eg vil taka skýrt fram, að ég tel óumdeilan-
lega þörf vera á sérstökum barna- og unglinga-
bókum, einkum til 12—13 ára aldurs, en á öllu
veltur, hvernig þær gegna því lilutverki, sem þeim
er ætlað. Bæði þarf að sernja sérstakar bækur,
sem hæfa aldri barnanna og þroskastigi og grein-
ast allglöggt frá öðrum bókum að inntaki og
innri gerð, og í öðru lagi þarf að gefa þær út á
sérstakan og aðlaðandi hátt. Brot, stærð, letur
og myndskreyting verða að vera við hæfi barna.
Hið sarna gildir um ytri gerð bóka, senr uppruna-
lega voru ætlaðar almennum lesendum, en liæfa
vel börnum: þjóðsögur, ævintýri og ýnris skáld-
verk.
Það er ekki úr vegi, að ég ræði fyrst nokkuð,
hvað barna- og unglingabókmenntir eru eigin-
lega. Virðast nrætti, að auðvelt væri að afmarka
og skýrgreina þetta hugtak, en svo er ekki. Venju-
legasta og þrengsta skýrgreiningin er sú að telja
til barna- og unglingabóka allar bókmenntir,
sem ritaðar eru handa börnum og unglingum til
lestrar i tómstundum þeirra og gefnar eru út
sérstaklega handa þeim. Undir þessa skýrgrein-
ingu konra því ekki bækur, senr notaðar eru til
lestrarnáms og frumþjálfunar í lestri, nánrsbæk-
ur í einstökum greinum, svo og bækur, senr fjalla
beint unr kristindóms- og siðgæðisfræðslu.
En hér senr víðar er torvelt að draga lrreinar
markalínur. Sunrum, senr kannað hafa, hvað
börn og unglingar lesa raunverulega (lasfrekvens)
og hvaða lestrarefni fellur þeinr bezt í geð (las-
preferens), þykir þessi skýrgreining of þröng. í
ljós kemur, að börn og unglingar lesa í tónr-
stundum sínunr nrargt annað en bækur og sögur,
senr eru sérstaklega ritaðar og gefnar út handa
Jreinr. Má Jrar til nefna ævintýri og þjóðsögur,
sern upprunalega voru ætlaðar öldnunr sem ung-
unr, en hæfa ágætlega börnunr. Mörg slík rit
eru gefin út í sérstökunr útgáfum handa börn-
unr til Jress að laða Jrau að Jreinr. En auðvitað
er enginn eðlismunur á Jrvi, lrvort börn lesa
Jressar sögur í venjulegum útgáfum eða í sérstök-
unr barnaútgáfum, Jregar textinn er óbreyttur.
Margar aðrar iiinna svo nefndu sígildu eða
klassisku barna- og unglingabóka voru uppruna-
lega ritaðar handa almennum lesendum, en börn
MENNTAMÁL
143