Heima er bezt - 01.08.1967, Page 14

mundur sjálfur eins og sést af eftirfarandi tilvitnun í til-
efni af málalokum hans við Sturlusyni, vegna áverka
þeirra, sem Magnús systursonur hans fékk:
„Þá er Sæmundur kom í búð sína, þá talaði einn hans
maður, at enn færi sem oftar, at Sæmundur hefði einn
virðing af málum þessum. Sæmundur svaraði: Hvat
tjóir slíkt at mæla, því at bræður þessir draga sig svo
fram, at nær engir menn halda sik til fulls við þá“.
Sæmundur hefur fundið, að hann átti ekki því fylgi að
fagna sem faðir hans hafði haft. Hann hefur einnig
skilið, að í höndum óskilgetinna margra sona sinna, væri
Oddaverjavaldinu hætta búin eins og á daginn kom.
Synir Sæmundar, Filippus og Haraldur, fórust með
skipi á heimleið úr Noregsför, eftir að hafa afsalað Há-
koni gamla Noregskonungi goðorðum sínum. Eftir það
virðist Andrés bróðir þeirra hafa tekið undir sig Odda-
verja völd og Þórður sonur hans. Eftir fráfall Sæmundar
virðist raunar allt á hverfanda hveli um áhrif og völd
sona hans. Hinn mikli auður Oddaverja sundrast milli
barna hans, og Oddi virðist hafa legið milli hluta, þar til
að Steinvör kona (ekkja?) Hálfdáns keypti staðinn
handa sonum sínum, en þeir urðu að afhenda hann kirkj-
unni og fluttu þá norður í Eyjafjörð að Grund.
Solveig, hin skilgetna dóttir Jóns Loftssonar, var kona
hins ágæta manns Guðmundar gríss Amundasonar á
Þingvöllum, eins og áður segir. — Börn þeirra voru
Magnús allsherjargoði og Þórur tvær, auðkenndar eldri
og yngri Þóra. Magnús var friðarins maður og gætir
ekki mikið í frásögum. Þórurnar tvær urðu frægar af
spjalli sínu yfir þvottinum á Þingvöllum um giftingar-
mál sín. Eldri Þóra varð kona Jóns Sigmundssonar og
um skeið húsfreyja á Valþjófsstað. Sonur þeirra var
Ormur Svínfellingur, vinsæll maður, en synir Orms voru
Sæmundur, Guðmundur og Ormur ungi. í Sæmundi
ólgaði konungsblóðið frá Odda. Ofsi hans varð honum
að bana, þar sem hann stofnaði til ófriðar við Ogmund í
Kirkjubæ og frændur sína Þórarinssyni frá Valþjófs-
stað. Enti sá ófriður með því, að Ögmundur sat fyrir
Sæmundi og Guðmundi bræðrum og tók þá afdífi. Yngri
Þóra varð seinni kona Þorvaldar Gissurarsonar í Hruna,
og var Gissur jarl sonur þeirra. Líklega hefur enginn af
afkomendum Magnúsar konungs berfætts á fslandi verið
líkari frændum sínum af konungsættum í Noregi en
Gissur jarl, enda viðurkenndi Hákon gamli fúslega
frændsemi við hann. Gissur var mikilhæfur höfðingi og
góður íslendingur. En ill örlög urðu þess valdandi, að
ævi hans varð önnur en efni stóðu til. Eftir handtöku
hans á Apavatni, var saga hans blóði drifin og reikul
— og var aftaka Þórðar Andréssonar í Þrándarholti 1264
einskonar lokaþáttur í þeim hrikaleik. Hið gagnkvæma
hatur, sem var milli frændanna Gissurar og Þórðar virð-
ist sprottið af því, að Gissur hefur véfengt rétt afkom-
enda Sæmundar Jónssonar til valda, og e. t. v. eigna
Oddaverja, þar sem Sæmundur átti engin skilgetin börn.
Að vísu verður ekkert fullyrt um þetta, en hinar örvænt-
ingarfullu tilraunir Þórðar til að ráða Gissur af dögum,
benda ótvírætt til þess, að svo hafi verið.
Hér hefur verið stiklað á stóru um Oddaverja. Með
Sæmundi fróða og sonum hans nær Oddi hámarki sem
friðar- og menningarsetur. Má raunar með nokkrum rétti
telja, að svo hafi einnig verið í tíð Jóns Loftssonar, þó
meira gæti veraldarvafsturs og deilna við Þorlák biskup
en samrýmst geti þeirri stefnu, sem fylgt hafði staðn-
um. Með Sæmundi Jónssyni fer svo vegur Oddaverja
smáminnkandi, unz hann hverfur í tímans haf eftir af-
töku Þórðar Andréssonar.
Það leynir sér ekki, að höfðingjar Sturlungaaldarinnar
voru mikilhæfir og að flestu vel gerðir. Þeir voru börn
sinnar tíðar. Noregsferðir og öll samskipti við Norð-
menn opnuðu þeim útsýni yfir hætti höfðingjalífsins í
Noregi. Allt frá tímum Haraldar hárfagra til Hákonar
gamla, átti sér stað sífelld barátta milli niðja hans um
völd þar í landi. Þessi faraldur barst til Islands, og með
dvínandi áhrifavalds Alþingis færðist yfirgangur of-
beldismannanna í aukana. Hafliði Másson sá það rétt, að
ef sekir menn eins og Þorgils Oddason fengju að koma
á helgan þingstað með her manns, var öllu skipulagi og
réttarfari hætta búin. Við þetta bættist svo sókn hinnar
alþjóðlegu stofnunar, Rómversk katólsku kirkjunnar, —
Ægivald hennar yfir sálum manna á þeim tímum, bug-
aði margan fullhugann. Siðgæðishugsjónir kristindóms-
ins lutu þá einnig í lægra haldi fyrir tímans straumi. —
Upplausn og vanmáttur sigldu í kjölfarið. Þessar að-
stæður ber að hafa í huga, þegar athugað er um afdrif
þjóðveldisins á þrettándu öld.
A tuttugustu öld sækir alþjóðlegt peningavald mjög
fram og á aðra hönd alþjóðlegur kommúnismi. Eru ís-
lendingar nútímans færir um að standast þá sókn? Við
skulum vona það.
BRÉFASKIPTI
Jón Grimsson, Engjavegi 30, ísafirði, óskar eftir bréfaskiptum
við stúlkur á aldrinum 13—14 ára. Mynd fylgi fyrsta bréfi.
Kristin Guðjónsdóttir, Kjörvogi, Strandasýslu, óskar eftir bréfa-
skiptum við pilta á aldrinum 17—19 ára. — Æskilegt að mynd
fylgi fyrsta bréfi.
Guðbjörg Þorsteinsdóttir, Finnbogastöðum, Strandasýslu, óskar
eftir bréfaskiptum við pilta á aldrinum 18—20 ára. — Æskilegt að
mynd fylgi fyrsta bréfi.
Stefania Rósa Jóhannsdóttir, Ásunnarstöðum, Breiðdal, S.-Múla-
sýslu, óskar eftir bréfaskiptum við pilta á aldrinum 15—17 ára.
Stefanía Ósk Stefánsdóltir, Skriðu, Breiðdal, S.-Múlasýslu, óskar
eftir bréfaskiptum við pilta á aldrinum 15—17 ára.
Kolbrún Ingvarsdóttir, Sunnuhlíð, Eskifirði, óskar eftir bréfa-
skiptum við pilta á aldrinum 19—21 árs.
Rannveig Pálsdóttir, Lindarbrekku, Eskifirði, óskar eftir bréfa-
skiptum við pilta á aldrinum 19—21 árs.
270 Heima er bezt