Heima er bezt - 01.10.1976, Blaðsíða 12

SIR WILLIAM CRAIGIE:
Erindi flutt í Glasgow háskóla 11. nóuember 1949
í minningu um W. P. Ker
FYRRI HLUTI
FORMÁLSORÐ ÞÝÐARANS
Erindi þetta nefnist á frummálinu The Romantic Foetry of lce-
land, og þann titil hefi ég kosið að þýða eftir orðanna hljóðan.
En „Rímnaskáldskapur á fslandi" hefði verið alveg eins rétt, og
svo ætla ég að höfundurinn mundi sjálfur hafa nefnt erindið
ef hann hefði flutt það á íslenzku. Vel fer á, að það sé nú látið
birtast á okkar tungu, svo að hver sá íslendingur, er það vill vita,
megi sjá af hve mikilli snilli sérstæðasta og stærsta grein bók-
mennta okkar er hér kynnt erlendum menntamönnum, er alls
ekkert þekktu til hennar. Hlutverk ræðumanns var, að skapa hjá
þeim á einni klukkustund nokkuð ljósa hugmynd um efnið. Sá
er það vildi gera, varð sjálfur að hafa geysilega sterk tök á því
og þekkja það út í yztu æsar. Og allt til þessa dags er Sir William
Sir William
Craigie.
Craigie eini erlendi maðurinn, sem náð hefir á því slíkum tökum.
Meira að segja hefir hann líldega aleinn erlendra manna til fulls
getað notið rímnakveðskaparins á við þá menn íslenzka, sem gott
skyn báru á skáldskap, þekktu til hlítar skáldamál okkar, og höfðu
kynnzt rímum frá blautu barnsbeini.
En þessi ritgerð hans á meira og margbrotnara erindi til þorra
íslenzkra lesenda en þetta eitt og stórum mikilvægara. Hún á til
þeirra svipað erindi sem hinn frægi formáli Einars Benedikts-
sonar fyrir Olafs rímu Grænlendings. Hún er árétting á því,
sem Einar sagði þá, bæði í formálanum og mansöngnum. Og hún
skýrir fyrir þeim margt það, er þeim var flestum lítt eða ekki
Ijóst áður eða höfðu verulega gaumgæft. Eftir lestur hennar má
ætla að þeir viti sumt það, sem sómasamlegra er að vita en að
vita ekki. Það er ömurlegur misskilningur á íslenzkri bókmennta-
sögu að telja sig hafa skammlausa kunnáttu í henni, en vera þó
alls-ófróður í þeirri grein hennar, er mestan þáttinn átti í varð-
veizlu tungunnar, og um langt skeið meira að segja auðgaði
hana mest.
Það var ekki einungis að Craigie hefði yfirgripsmikla og
grundvallaða þekkingu á rímunum, sögu þeirra, efni þeirra og
málfari öllu, heldur var það og hitt, að þessi þekking hans var
svo fágætlega lifandi og innileg. Ágallar rímnanna voru engum
manni ljósari en honum, en kostina og verðleikana má vel vera
að fár eða enginn hafi kunnað að meta á við hann. Líklega að
aftur þarna sé Einar helzt til samanburðar, þeirra manna, er
ritað hafa um efnið. Skilninginn er Einar þegar búinn að öðl-
ast er hann gefur út Úrvalsrit Sigurðar Breiðfjörðs nokkru fyrir
aldamót. En dýpri og innilegri er skilningur hans orðinn tuttugu
árum síðar. Því miður tókst honum þá ekki með afreksverki sínu
að vinna rímnaskáldskapnum þann sigur er hann gerði sér
vonir um. Ennþá tala heimskir menn um rímur með fyrirlitning
— vitandi ekkert um hvað þeir eru að tala.
Sir William Craigie elskaði íslenzku þjóðina. Og hann var
vitur maður, sem skildi að fortíð og nútíð eru ein órofa heild.
„Ég finn til mæðra og feðra stríðs og fortíð-nútíð verða eitt“,
336 Heima er bezt