Heima er bezt - 01.10.1976, Blaðsíða 18

]ón B. Johnson
óbyggðum. Þær voru á eyjum, við voga 0g víkur og á
útnesjum, allt eftir því hvar veiðifanga var von. Sumar
þessar stöðvar þróuðust í fastar verstöðvar eða jafnvel
þorp hcr og þar um vatnið.
Enginn vafi er á því, að það sem úrslitum réði um
nýlenduval á þessari stóru strandlengju, var vonin um
björg í bú úr vatninu. Og þeim varð að von sinni.
Hinn góði fiskur úr Winnipegvatni varð þess valdandi
að hin íslenzka byggð festi rætur og varð að veruleika.
Og síðan hafa fiskiveiðar verið eitt aðallifibrauð þeirra
og íslendingar verið í fararbroddi í öllum útgerðarmál-
um við vatnið.
Það má segja að svo til hvert einasta heimili, sem land
átti að vatninu, hafi fljótt komist yfir bátskænu og net-
stúf, í fyrstu yfirleitt heimaunnið. Menn smíðuðu sér
fyrst smápramma, skut- og stefnislausa og sagt er, að
margir hafi notað í þessa pramma timbur úr stóru flat-
bytningunum, sem fyrstu landnámsmennirnir voru fcrj-
aðir á niður Rauðána og út á vatnið, þar sem þeir höfn-
uðu svo á Víðinesi. Timbur hefur verið mikið í þessum
stóru prömmum og verið notað til margskonar smíða
eftir að þeirra hlutverki var lokið. Fljótlega byggðu
þeir sér byttur, 12 til 14 feta langa báta, með stefni og
flötum skut og tveim þóftum. A þessum bátum voru
yfirleitt einn eða tveir menn við veiðar. Seinna komu
stærri seglbátar og enn seinna gasknúnir bátar, unz fiski-
skipafloti þeirra Ný-lslendinga er nú orðinn mjög ný-
tízkulegur og fullkominn í allan máta.
A fyrstu frumbýlingsárunum var að vísu um fleiri
farkosti að ræða, en hina litlu báta sem landnemarnir
smíðuðu sér, því fyrir landnámstíð voru komin til sög-
unnar stærri gufuskip, sem héldu uppi áætlunarferðum
og ýmissi fyrirgreiðslu til indíánabyggða og útstöðva
hér og þar um vatnið. Þessi skip munu hafa verið í um-
sjá stærri verzlunarfélaga eða opinberra aðila. T. d. var
COLVILLE, sem dró íslendingana inn á víkina við
Víðines, haustið 1875, gufuskip. Þessi skip urðu íslend-
ingum fljótt til mikilla nota til ýmiskonar flutninga
norður á vatnið, til að flytja fiskinn til byggða og til
verzlunar og viðskipta á ýmsan hátt. Síðar urðu ýmsir
Ný-íslendingar nafntogaðir skipstjórar á sumum þessara
skipa. Þrátt fyrir þetta notuðu fiskimennirnir mjög
mikið sínar eigin fleytur til flutninga, sem og til allra
veiða enda stóru skipin ekki alltaf til taks þegar þurfti
að flytja fólk og farangur í veiðistöðvar. Gefur að
skilja að slík ferðalög hafa verið bæði erfið og áhættu-
söm, ekki sízt að hausti til, þegar vatnið var að frjósa
og allra veðra von og kuldi og vosbúð hrjáði ferðafólk-
ið. Nú á tímum er þetta orðið allt öðruvísi og það er
altítt, að heilar fjölskyldur taki sig upp að vorinu og
fari norður á vatn á sumarvertíðina og búi í hinum ný-
tízkulegu veiðibátum sínum, sem eru þá með íbúð inn-
réttaða á þilfari.
Útgerð Jóns þróaðist með líkum hætti og annarra
fiskimanna við vatnið. Eins og áður segir byrjaði hann
að fiska á smákænu 12 ára gamall og lauk reyndar sín-
um veiðiskap 86 ára gamall, einn á smábáti sem nú er
geymdur á Minjasafninu á Gimh til minningar um 75
ára úthald Jóns. Mun þetta vera algert met í veiðiút-
haldi þar um slóðir.
Þótt hann hefði oft á sínum langa starfsferli marga
menn í vinnu, var hann þó sjálfur allt í senn: fiskimað-
ur á sínum smábáti, formaður á seglskipum og skip-
stjóri á mótorskipum, þegar þau komu til sögunnar.
En hans útgerðarstörf urðu þó enn víðtækari. Hann
kom upp fiskvinnslustöðvum, sem gerðu að fiski og
pökkuðu hann á Bandaríkjamarkað. Hann var einn af
stofnendum „Lake Winnipeg Fishermen’s Association“,
sem varð nokkurskonar stéttarfélag fiskimannanna við
Winnipegvatn og var lengi formaður þess. Þegar hann
svo fer yfir í fiskmóttöku og kaup og sölu á fiski þá
gengst hann, ásamt fleirum, fyrir stofnun fiskverkunar
og fisksölufélags, „Lake Winnipeg Packers Associati-
on“ og stjórnaði því um aldarfjórðungs bil. Hann lét
sig alltaf miklu varða hag beggja þessara félaga og á
efri árum var hann orðinn heiðursfélagi þeirra beggja.
Þótt Winnipegvatn sé oft fagurt og friðsælt þá er
það engu að síður mjög duttlungafullt. Óveður og stór-
sjóir æða oft um það þegar það er autt og hafa tekið
mörg mannslíf. Haustveiðarnar eru ekki síður erfiðar
vegna kulda og vosbúðar, enda þá oft mjög illviðra-
samt. Kaldast og verst er þó á vetrum, þegar stormar
og stórhríðar æða um ísilagt vatnið, ekkert skjól nein-
staðar og engin kennileiti að sjá svo mílum skiptir, ut-
an óljósar sleðaslóðir. Það þarf mikil hraustmenni til
að þola þessar hamfarir allar, en landarnir hafa staðist
þessar þolraunir með prýði.
342 Heima er bezt