Heima er bezt - 01.10.1976, Blaðsíða 17

JÓNAS THORDARSON:
Vestur-íslenzkur bændakiöféin
á Birkinesi
- pM það leyti, sem afmælishátíðahöldunum á
Gimli í Manitoba var að ljúka sumarið 1975,
andaðist þar í hárri elli einhver merkasti land-
námsmaður þeirrar byggðar, Jón Björnsson
Johnson, eða Jón á Birkinesi eins og landar hans nefndu
hann á gamlan og góðan íslenzkan máta, en meðal alls
almennings gekk hann undir nafninu J. B. Johnson, eða
bara „J. B.“ og var mikil hlýja yfirleitt tengd þeirri
nafngift. Hann andaðist á elliheimilinu BETEL 6. ágúst,
1975, rúmlega 89 ára gamall. Elcki get ég ímyndað mér
annað en að hans muni ætíð getið sem eins hinna
fremstu afreksmanna, sem þessa íslenzku nýlendu á
strönd Winnipcgvatns byggðu allt frá landnámstíð og
táknrænt, að saga hans var öll er öldin var liðin frá
upphafi landnáms.
Jón fæddist á Egilsstöðum í Vopnafirði 4. júlí, 1886,
og voru foreldrar hans Björn Jónsson, fæddur í Teigi
í Vopnafirði 17. febr. 1844, og kona hans Guðrún
Grímsdóttir, fædd í Grímsey 15. okt., 1848. Foreldrar
hennar hétu Grímur Grímsson og Sigríður Vigfúsdótt-
ir, en foreldrar Björns voru Jón Björnsson og Guðný
Stefánsdóttir, er bjuggu á Hraunfelli í Vopnafirði um
miðja síðustu öld. Nokkru eftir fæðingu Jóns fluttu
foreldrar hans í Hróaldsstaði í Vopnafirði og þaðan
fluttu þau svo til Vesturheims árið 1892, þegar Jón er
sex ára gamall. Þau gerðúst frumbýlingar á Mýrum í
grennd við Gimli og bjuggu þar unz fjölskyldan flutti
inn í Gimlibæ 16 árum síðar. Á þessu landnámsheimili
ólst Jón upp ásamt systkinum sínum við almenn land-
búnaðarstörf og jafnframt við fiskveiðar á Winnipeg-
vatni, en það kom fljótt í ljós hjá honum að „hafið heill-
aði“ hann, þ. e. hið mikla Winnipcgvatn, sem er eins
og heilt úthaf yfir að sjá, að víðfeðmi og mikillcik.
Strax tólf ára gamall fer hann að „gera út“ á netafiskirí
á vatninu í félagi við annan mann. Veiddi hann nógan
fisk fyrir sitt heimili og sjálfsagt mikið meira og upp
frá því varð vatnið hans annar starfsvettvangur til ævi-
loka.
Hann er fimmtán ára þegar faðir hans deyr og verð-
ur hann þá fyrirvinna á búi móður sinnar og systkina
og stundar jöfnum höndum búskap og fiskveiðar. Alls
er .talið að hann hafi verið við fiskiveiðar í 75 ár á 180
vertíðum. Ýmist gerði hann út einn síns hðs eða í félagi
við aðra. Eins og áður sagði hóf hann útgerð 12 ára
gamall, en síðast dró hann fisk úr vatni 1972, þá 86 ára
og veiddi þá eins mikið og veiðileyfi hans sagði til um.
Jón kvæntist 3. maí, 1913, Jósefbínu (Bínu) Jósefs-
dóttur, f. 3. nóv., 1890. Foreldrar hennar voru Jósef
Sigurðsson frá Dvergstöðum í Eyjafirði, f. 17. des.,
1842, d. 26. febr., 1916 og kona hans Arnbjörg Jóns-
dóttir frá Dagverðareyri, f. 11. apríl, 1851, d. 29. okt.,
1934. Jón og Bína bjuggu fyrstu búskaparár sín á Gimli,
en 1919 reistu þau bú á Birkinesi, norður af Gimli og
bjuggu þar í 32 ár við mikla rausn og skörungsskap.
Var gestrisni þeirra og hjálpsemi við almenning, ásamt
mikilli þátttöku í öllum þeim málum sem til heilla
horfðu fyrir héraðið, víðfræg þar um slóðir. Þarna ólu
þau upp 9 mannvænleg börn sín og þar voru mæður
þeirra beggja í skjóli þeirra síðustu æviár sín, en þær
voru báðar annálaðar merkiskonur.
Þar sem Jón var mikið við veiðar allan ársins hring,
er augljóst að búskapurinn hvíldi að langmestu leyti á
Bínu konu hans. Þau höfðu stórt nautgripabú á Birki-
nesi og seldu mjólk í bæinn. Vinnufólk urðu þau að
hafa við búskapinn og þurfti húsmóðirin að stjórna því
þegar maður hennar var að heiman og hennar var einnig
að sjá um uppeldi barnanna. Einnig kom til mikill gesta-
gangur og öllum veittur bezti beini eins og tíðkaðist á
góðbúum hér á landi. Hún tólc mikinn þátt í störfum
kvenfélags og kirkju sinnar, eins og yfirleitt allar ís-
lenzkar konur gerðu vestanhafs og síðast en ekki sízt
sat í fyrirrúmi allskonar hjálpsemi við náungann. Störf
Bínu voru því bæði mikil og margbreytileg, þau árin
sem þau bjuggu á Birkinesi.
Starf Jóns var fyrst og fremst á vatninu og á allri
þcssari öld hafa sjálfsagt fáir verið því kunnugri, en
hann. Hann þekkti út í æsar kosti þess og galla; töfra
þess og duttlunga. Hann hafði víða um vatnið sett upp
stöðvar, bæði til veiða og fiskimóttöku. Þessar stöðvar
voru bæði nálægt byggðum og einnig lengst norður í
Heima er bezt 341