Æskan - 01.05.1974, Qupperneq 94

INGÓLFUR DAVÍÐSSON:
Ettu tannburstann
þinn!
FrumstæSar þjóSir hafa aS jafnaSi
góSar tennur, hvort heldur þær lifa
aðallega á kjöti og fiski eða á jurta-
fæðu. En „menningarþjóðirnar“ þjást
af tannþínu!
Mikil, og að sumu leyti óhentug fæðu-
breyting, er nú talin einhver helzta or-
sök tannskemmda. Og mesta breytingin
er óhemju aukin neyzla sykurs og alls
konar sælgætissætinda, víða samfara
mikilli notkun fínmalaðs, bætiefna-
snauðs hveitimjöls.
Um skeið var burstun tannanna talin
aðalhjálpræðið til varnar tannskemmd-
um. Raunar burstuðu frumstæðu, tann-
hraustu þjóðirnar aldrei tennurnar, en
skoluðu aðeins munninn með vatni til
hreinlætis. Sýrugerlum, sem prýðilega
þrífast í sætindum og fíngerðum mjöl-
mat, er oft kennt um tannskemmdir.
Óvíst er þó, hvort sýrugerlarnir vinna
að mun á heilbrigðum tönnum, en
skemma veiklaðar efalaust.
Fæðubreytingin varð fyrst á ríkisheim-
ilum og í kaupstöðum, og tannpfnan
fylgdi örugglega í slóðina. Mikil neyzla
sykurs, sætinda og fíngerðra mjölteg-
unda virðist hafa í för með sér skort
steinefna og bætiefna, og hefnir skortur-
inn sín á tönnunum o. fl. líffærum, sem
veiklast og skemmast. Brúkunarleysi
kjálka og tanna er líka athugavert
„menningarfyrirbæri". Fólk vill helzt,
að maturinn renni á tungunni, vill éta
eintómt mjúkmeti, og nennir margur
naumast að tyggja! Styrkjast þá kjálkar
og tennur ekki eðlilega.
Græðgi barna og ungiinga í tyggi-
gúmmí og sæigæti stendur ef tii vill að
nokkru í sambandi við óeðlilegt brúk-
unarleysi munnvöðvanna. Krakkarnir
„jórtra'1 tyggigúmmíið heldur en ekkert.
Burstun tannanna er sjálfsögð hreinlæt-
iskrafa, en engin allsherjar tannlækning.
Baráttan gegn tannskemmdunum bein-
ist nú meir að öðrum áhrifaríkari ráð-
um, í sambandi við matinn. Börn stríðs-
áranna fengu víða óvenju góðar tennur.
Hvers vegna? Þau borðuðu miklu minna
af sykri og sælgæti en endranær, en
meira af grænmeti, ávöxtum og ýmsu
gróffæði. Þetta er ærið umhugsunarefni.
Tannlæknar eru nú farnir að hugsa
meira en áður um að fyrirbyggja tann-
skemmdir, en láta sér ekki lengur nægja
að fylla í holur og draga úr ónýtar tenn-
ur. Bandarískir tannlæknar ráðleggja
Stundum berast hingað fiðrildi „á
vængjum vindanna" frá fjarlægum lönd-
um. Þetta er helzt á haustin í langvar-
andi suðaustanátt. Eriendir farfuglar
hrekjast þá jafnvel hingað, og jafnvel
berst hingað koiaryk frá Bretlandseyj-
um.
Sum fiðrildi eru regluleg fardýr, sem
haga ferðum sínum líkt og farfuglar, en
sérhverjum manni að snæða jafnan epli
eftir máltíð og hafa mjólk, hrátt graen-
meti og ávexti í aukamáltíðir. Baeði
bandarískir og ísienzkir tannlaeknar
telja, að mikil neyzla sykurs og alls
konar sætinda leiði jafnan til aukinna
tannskemmda. Sænskur heilsufræðing-
ur sagði nýlega:
Hver sælgætissala kostar þjóðina
stórfé í vinnumissi og sjúkrakostnað.
Burt með sælgætissölur 'frá skólunum!
Bandarískur læknir lét svo um maelt,
að ef maður æti eitt epli, þá hreinsaði
það tennurnar eins vel og þriggja mín-
útna burstun.
Á íslandi má eta hráar rófur og gul-
rætur með sama árangri. Auk þess eru
gulrófur auðugar af C bætiefni og gúl"
rætur af A-bætiefni (karótíni), en sael-
gæti fjörefnasnautt og tannskemmandi-
Það eru í rauninni engin vinahót að gefa
krakka sælgæti og mikinn sykur. Þvert
á móti. Styrkið tennur og kjálka heldur
á harðfiski. Og „éttu tannburstann þinn‘ ■
þ. e. borðaðu gulrætur eða epli til holl-
ustu og tannhreinsunar.
vindar hrekja þau oft af leið. Tvö skraut-
leg farfiðrildi berast alloft hingað, eink-
um til sunnanverðs landsins, þ. e. a3m'r'
álsfiSrildiS og þistilfiðrildiS (svört, hvít
og rauð á lit). En ekki lifa þau veturinn-
Þessi fiðrildi eru ótrúlega langt að kom-
in. Vetrarheimili þeirra eru jaðrar hinna
miklu eyðimerkurflæma í Norður-Afríku
(og Suðvestur-Asíu). Á vorin fljúga ÞaU
Langt ferðast fiðrildin