Muninn - 01.04.1966, Síða 9

Skólinn (og nmbótahugdettur)
Það má hverjum ljóst vera, sem athuga vill
skólamál okkar í dag af hlutlægni, að þar
er nánast um ófremdarástand að ræða, ekki
sízt á menntaskólastiginu. Sumir vilja nú
gjörbylta skólaskipulaginu og steypa það
upp á nýtt og vera kann, að það reynist
nauðsynlegt til gagngerra úrbóta. Ég hygg
þó, að gera megi þýðingarmiklar umbætur,
án þess að skipulagsrammi skólanna liðist í
sundur. Ég vil hér á eftir drepa á nokkur
atriði varðandi nám, námsefni og kennslu-
háttu hér í skólanum. Þótt rætt sé þannig
fram og aftur um skólamál, þá hljóta allar
raunhæfar breytingar að byggjast á niður-
stöðum rannsókna á skólakerfinu og
kennsluháttum.
Hlutverk menntaskólans er tvíþætt, ann-
ars vegar að veita þekkingu og hins vegar
uppeldi, fyrst og fremst andlegt, en einnig
siðferðilegt. Þekkingarforðinn er einkum
ætlaður sem lykill að frekara námi við há-
skóla, en einnig til að gera nemendur að
nýtari þjóðfélagsþegnum. Til þess að geta
orðið við fyrra hlutverkinu á árangursrík-
an hátt, er ekki nægilegt, að skólinn geti
veitt þessa þekkingu, lieldur þurfa nernend-
ur sjálfviljugar að veita henni móttöku. —
Þeir verða áð skilja tilganginn, þeir mega
ekki líta á nárnið sem tálmun á leiðinni til
enrbættis eða kapphlaups um próf og rétt-
indi. Aflið, sem knýr til lestrar og lærdóms,
þarf að korna frá nemandanum sjálfum, en
ekki að utan. Aflgjafinn þarf að vera áhugi
nemandans á efninu, og fyrsta boðorð kenn-
ara á að vera að kveikja þennan eld áhug-
ans. Kennarinn verður af öllum mætti að
freista þess að vekja áhuga nemandans og
réttlæta námsefnið, sýna fram á notagildi
og nauðsyn þekkingar í námsgreininni.
Vanti áhugann, verður námið einungis leið:
inlegt skyldustarf. Námið getur auðvitað
aldrei orðið skemmtilegt í hverju atriði, né
heldur hagnýtt að öllu leyti. Þetta verður
að gera nemandanum ljóst og skýra fyrir
honum nauðsyn leiðinlega námsins og verð-
mæti eða þroskagildi „tilgangslausa náms-
ins“. Þetta hlýtur að vera hægt, að öðrum
kosti á slíkt námsefni ekki rétt á sér í skóla.
Það jaðrar við að vera sorglegt, hve nem-
endur eru stundum sinnulausir um skóla-
námið, jafnvel hreyknir af, hversu illa þeir
lesa. Slíkt kæruleysi gagnvart náminu hlýt-
ur að vera að miklu leyti sök skólans. Hann
gerir ekki nægar kröfur á hendur nemend-
um. Skólinn á ekki að vera neinn griða-
staður, sem hlífir unglingum við vinnu.
Menntaskólanámið er starf, sem þjóðfélag-
ið gerir kröfur til að rækt sé sómasamlega
og kostað er af almannafé. Námið kemur
ekki einungis nemandanum sjálfum við,
heldur einnig þjóðarheildinni, og skólinn
liefur því ekki leyfi til að vera skeytingar-
laus um árangur nemenda sinna eða vægur
í kröfum sínum. Það hlýtur að hafa mann-
spillandi áhrif á nemendur, að skólinn skuli
líða slíkan slæpingjahátt; það er verið að
veita nemendum hlunnindi og forréttindi,
sem þeir verðskulda ekki. Skólinn má ekki
veita slíkt frjálsræði, ef nemendur kunna
ekki með það að fara og hljóta tjón af.
Hvað viðkemur andlegu uppeldi nem-
enda, þá stuðlar auðvitað allur lærdómur
að því, en veigamest er þó móðurmálsnám-
ið. íslenzkukennslan er í nokkuð góðu
horfi, en hún er síður en svo alfullkomin.
Mér finnst, að lesa mætti meira af fögrum
og góðurn bókmenntum, einungis með fag-
urfræðilegt og listrænt sjónarmið fyrir aug-
um; fara í efnið, hugsun þess og fegurð, út
frá bókmenntalegu sjónarmiði, en ekki mál-
fræðilegu. Þetta mundi stuðla að sjálfstæðri
MUNINN 117