Heimilisblaðið - 01.07.1968, Blaðsíða 4

í hálsinn Eftir það hoppaði fuglinn í loft
upp hvað eftir annað, líklega til þess að fá
fæðuna til að jafna sig í maganum, og þegar
hann hafði hoppað lengi vel, líklega í hálf-
tíma, lagðist hann fyrir og mókti í stundar-
fjórðung. En strax er hann raknaði við, tók
hann að betla meiri mat!
Atvinnufiskimenn kvarta einatt undan því,
að pelíkanar séu einum um of ásæknir í fisk-
inn. En dýrafræðingar segja, að 90 hundr-
aðshlutar af þeim fiski sem pelíkanar éti séu
annaðhvort einskisvirði fyrir veiðimenn ell-
egar séu til í svo miklu magni, að skerfur
pelíkananna skipti engu máli. Pelíkanar veiða
aðallega á grunnmiðum, þar sem fiskurinn
syndir gjarnan upp undir yfirborðið.
Pelíkanar eru nefnilega mjög lélegir kaf-
arar. Líkami þeirra flýtur of vel til þess að
geta kafað nokkuð að ráði. Þegar pelíkani
kemur auga á fisk, dregur hann að sér væng-
ina og steypir sér niður á sjóinn, oft úr
fimmtán metra hæð. Svo ágætlega miðar hann,
að liann kemur sjaldan upp aftur án þess
að hafa fisk í gogginum. En enda þótt hann
teygi úr hálsi og goggi sem mest hann má,
nær hann sjaldan í fisk sem syndir dýpra
en 50—60 centimetra undir yfirborðinu.
En jafnvel pelíkanar geta stundum tekið
skakt mið, og þeim getur missýnzt. Eitt sinn
tók ég eftir pelíkana, sem auðsjáanlega kom
auga á eitthvað undir yfirborðinu og kafaði
eftir nákvæma miðun að venju. Þegar liann
kom upp aftur og opnaði gogginn, valt út
úr honum lítil önd, sem flaug burtu og garg-
aði hæðnislega í áttina að skömmsutulegum
pelíkananum.
Þegar veiðimenn eru að vitja neta sinna,
getur pelíkaninn einnig orðið þeim að liði.
Meðan verið er að draga inn netin, situr pelí-
kaninn oft á duflinu eða sveimar yfir til þess
að reyna að krækja sér í æti. Þetta veldur
því, að fiskurinn heldur sig við botninn á
netinu og getur því síður sloppið upp úr.
Eftir á, þegar bviið er að flokka fiskinn, fær
pelíkaninn sín laun; veiðimennirnir henda
þá gjarnan til lians smáfiski þeim, sem á
annað borð er ekki liirtur.
Algengasta pelíkanategundir, sá brúnleiti,
hefur tveggja metra langt vængjahaf. Höfuð
hans er gulleitt og hálsinn gráhvítur (nema
um fengitímann, þegar brún rák myndast
frá höfði og niður eftir hálsinum). — Efri
hluti skrokksins er grár, en neðri hlutinn
brúnn. Fyrir kemur, að hann sést langt inni
í landi, en yfirleitt lifir hann í hlýju lofts-
lagi með ströndum fram.
Ollu stærri og fegurri er hvíti pelíkaninn,
sem lifir við vesturströnd Bandaríkjanna-
Vængir hans eru svartir og þenjast upp í
þrjá metra; goggurinn hefur fagran appel-
sínugulan lit. Það er tilkomumikil sjón að
sjá þennan fugl velta sér í ölduimi á bláuffi
sjónum eða hnita stóra hringi undir heið-
skírum himni.
Hvíti pelíkaninn kafar aldrei eftir fæðu
sinni. Þess í stað fara þeir í hópum út yfif
sjó til þess að leita uppi fiskitorfur sem
stefna til strandar Þá setjast þeir á sjóinn
rétt aftan við torfuna og lireltja hana inn á
grunnsævið sem næst landi. Ef fiskarnir
reyna að snúa við, ýfir pelíkaninn sjóinn
með vængjunum og hræðir þá, svo að þeir
hrekjast til baka. Þegar fiskarnir hafa koin-
izt á grynningar, tekur pelíkaninn til við
að skófla þeim upp í belgvíða nefskjóðuna-
Heimsæki maður varplönd pelíkananna —
þar sem mörg hundruð fuglar hafast við.—
kemst maður að raun um, að einhver stærsta
dyggð þessara fugla er sú, hversu hljóðlátir
þeir eru. Að vísu kvaka ungarnir eftir mat
sínum hásri hvískurröddu, en venjulega heyr-
ist ekki annað hljóð frá fullvöxnum fugluia
en þyturinn , vængjunum þegar þeir fljúga,
eða hátt og nokkuð hvellt hljóð séu þeir
soltnir eða reiðir. Örsjaldan — til dæmis ef
þeir fara að slást um fisk — reka þeir upp
svipað hljóð og þeir gerðu á meðan þeir
voru fuglsungar.
I varplandinu spranga karlfuglamir stolt-
aralega til og frá, blaka vængjum og þenja
sig upp í fjaðurbelgi til þess að ganga í aug'
un á kvenfuglunum. En einnig þetta fer
fram í kyrrð og ró. Þegar bónorðið er utf1
garð gengið, fara karlfuglinn og kvenfugl'
inn að gera sér hreiður af náinni samvizkii'
semi og eindrægni. Hreiðurgerðin er engaU
veginn áhrifamikil, aðeins stór hlaði greina
og braks, sem lagt er á sandströndina, úti íl
hárri eyju eða í skjóli nálægt vatni. Það
má heita furða, hvað margir ungar lifa að'
búnaðinn af.
Fljótt verður maður þess var, að kveU'
fuglinn kærir sig ekki um óboðna gesti 1
varplandið. Þær leggja ekki beinlínis til at'
136
HEIMILISBLAÐl®