Kirkjuritið - 01.03.1940, Blaðsíða 36

114
Árni Árnason:
Marz.
komast svo að orði, að i stað hverrar gátu, sem ráðin var,
liafi komið margar aðrar. Það, sem vér vitum, hendir
ótvírætt á, að til sé ótalmargt, sem menn hafa ekki fundið
né skilið, og hin takmarkaða skynjun vor bendir til þess,
að þar sé einnig ótalmargt, sem vér aldrei munum kom-
ast til þekkingar á. Þeir kunna að vera til, sem halda því
fram, að nú hafi verið komist fyrir uppruna og orsök allra
iiluta. Er rafmagnið þá upphaf og insta eðli allra hluta
alheimsins? Er það þá að vissu leyti guð efniheimsins ?
Það lítur stundum út fyrir, að efnishyggjumenn vorra
tíma, eða réttara sagt rafmagnshyggjumenn, vilji lialda
því fram. Til þess að geta fallist á það, verða menn að
vera þess fullvissir, að ekki sé um önnur öfl að ræða i
heiminum en rafmagnið. Er það sennilegt, eða sennileg-
ast? Það er fjarri því, að svo sé, og það brýtur meira að
segja bág við vísindalega hugsun. Undanfarin visindaleg
reynsla gefur ekki heldur neina ástæðu til að álykta, að
mennirnir hafi nú komist að því marki að finna frum-
orsök alls. Það er þvert á móti í samræmi við alla undan-
farna reynslu að álykta sem svo, að fyr eða síðar muni
takast að greina rafmagnið sundur, eins og atómin, eða
skýra það með enn öðru og frumstæðara, að sínu leyti
eins og gjört var um liitann, en liann er, eins og kunnugt
er, i þvi fólginn, að frumagnirnar í heitu efni eru á hrað-
ari hreyfingu en i köldu efni. Þegar á alt er litið, hefði
mátt búast við því, að þegar komist var að hinni undur-
samlegu niðurstöðu um rafmagnið og eðli efnisins, þá
væri opnuð leiðin að trúa öðrum undursamlegum öfluin
í tilverunni og að sú trú fengi byr undir báða vængi, að
ekkert væri ómögulegt eða óliugsandi. Það er eðli manns-
andans að hrjótast yfir öll takmörk og ryðja tálmunum
úr vegi, og þetta eðli kemur m. a. fram í vísindastarfsem-
inni. Mannsandinn er á flugi sinu ávalt á undan skynjun
og þekkingu. Þar kemur fram trú. Vísindamennirnir koma
fram með tilgátur um eðli og uppliaf lilutanna og orsakir
fyrirbrigðanna. Þær eru trú, þangað til þær eru sannaðar