Kirkjuritið - 01.04.1978, Blaðsíða 50

í samfélaginu. Þá mun ég reyna að
skýra nokkuð hugtakið hugmyndafræði
og freista þess að greina nokkur at-
riði sem varpað geta Ijósi á stöðu
kristninnar í þjóðfélaginu.
/ sjöundu og siðustu greininni mun
ég víkja að því hvort þær skýringar
sem komið haía fram á áhriíamætti
kristninnar geri okkur kleift að skilja
boðskap Krists.
1. grein.
Sú staðreynd hve kristindómurinn er
sjálfsagður og eðlilegur þáttur í þjóð-
lífinu, virðist mér öðru fremur koma
í veg fyrir að við getum réttilega metið
og skilið boðskap Krists og áhrifa-
mátt hans. Margir — ef til vill meiri
hluti íslendinga — telja kirkjuna gegna
tiltölulega lítilfjörlegu þjónustuhlut-
verki; prestar eru kallaðir til að skíra,
ferma, gifta, jarðsyngja, og til að
bregða viðeigandi helgi- eða hátíðar-
blæ yfir viðhafnar- eða tildurstund.
Auðveldlega mætti sinna þessu þjón-
ustuhlutverki með allt öðrum og ef-
laust einfaldari hætti; en nóg um það.
Þótt í því sé fóigin nokkur þversögn
má e. t. v. með sanni segja að sökum
raunverulegrar stöðu sinnar sem þjón-
ustustofnun hylji kirkjan fremur en
birti þann boðskap sem hún þó flytur.
Af þessum sökum kann að reynast
ógerlegt að átta sig á því hvort (og þá
í hvaða skilningi) íslendingar eru
kristnir eða trúa á Krist; við vitum
jafnvel ekki sjálf hver áhrif hins kristna
boðskapar eru á okkur, ekki fremur
en við vitum á hvaða hátt þankagang-
ur okkar er mótaður af þeirri hugsun
sem býr að baki vísindum og tækni
nútímans; við gerum okkur heldur
ekki Ijósa grein fyrir áhrifum alls kyns
hugmynda um álfa og drauga og vaett'
ir sem einkennt hafa alþýðutrú okkar
um aldir. Mér er mjög til efs að nokkr-
ar félagsfræðilegar kannanir þeirrar
tegundar sem nú tíðkast geti veitt
okkur áreiðanlega vitneskju um raun-
verulegar trúarskoðanir eða trúarsann-
færingu íslendinga, einmitt vegna þess
hversu trúarhugmyndir okkar eru rug1'
ingslegar og óljósar. Spurningalistar
félagsfræðinnar eru oft betur til ÞeSJ
fallnir að vekja skoðanir með fólki en
kanna skoðanir þess.
Þess vegna verður að reyna a
skýra trúarhugmyndir manna rökleg3-
Því fer víðs fjarri að ég treysti me
til að sundurliða röklega helstu trúaf
hugmyndir íslendinga til fullnustu-
verð því að láta nægja að nefna atn
tengd ruglingi í trúarskoðunum manna'
trúaðra sem vantrúaðra. Þessi tug^
ingur kemur Ijósast fram í Þvl
.... A PÍO^
menn gera ekki greinarmun a
trúarafstöðu og boðskapnum, sem P
trúa eða trúa ekki. Ef þessi 9rein5jr
munur er látinn sigla sinn sjó ver
öll umræða um trúmál ófrjó o9 ^
gangslftil. í stað þess að deila
skoðanir og rök fyrir skoðunum i
menn aðeins eigin sannfæringu,
í Ijós afstöðu sína eða tína til 0
deilanlegar „staðreyndir" án s
hengis. .kj|„
Sannfæring og staðreynd eru m'
væg fyrirbæri, en hvorugt er tök
skoðun: sannfæring er einstak1
bundin afstaða með eða á móti e^
hverri skoðun og þarf sjálf ei<kltað-
grundvallast á neinum rökum, ^
reyndir einar sér segja hvorki ®
neitt, þær verða merkingartaekar
48