Kirkjuritið - 01.04.1978, Qupperneq 60

Staðleysa (utopia) kristninnar og
krafa fræðilegrar skynsemi eru tví-
mælalaust gerólík horf við heiminum;
eflaust hefði þróun mannkynsins orðið
önnur ef „söguleg tilviljun“ hefði ekki
valdið því að þau mættust á miðöld-
um og tóku að móta saman menningar-
heim Vesturlanda. Án staðleysunnar
hefðu vísindin e. t. v. orðið trúarbrögð,
miklu fáránlegri og skelfilegri en nokk-
ur önnur; án vísindanna hefði stað-
leysan e. t. v. orðið gervivísindi eða
blekking.
Því fer fjarri að átökunum milli
þessara skauta hugsunar okkar sé
lokið. Hér á íslandi eru þau tæpast
hafin. Sá heimur sem vísindi og tækni
boða er heimur án helgra vætta. —
Sú veröld sem kristindómurinn boðar
er veröld án illra vætta. Bæði skyn-
samleg vísindi og sönn kristin trú
berjast gegn þeirri forneskju sem
byrgir mannkyninu framtíðarsýn, en
hvort á sinn hátt og stundum hvort
gegn öðru.
6. grein.
Sú kenning kann að þykja hæpin að
ólíklegt sé að vísindin hefðu eflst án
kristinnar trúar. Allir kannast við sög-
ur af ofsóknum kirkjunnar á hendur
fræðimönnum sem af fyrirhyggjuleysi
settu fram skoðanir, sem brutu í bága
við kennisetningar kirkjulegra yfir-
valda. Eins mun flestum kunnugt
hvernig sú heimsmynd sem menn hafa
viljað lesa út úr Biblíunni stangast á
við þann skilning á heiminum sem
vísindin veita.
í áðurnefndri grein, „Biblían, kirkj-
an og vísindin" ræðir Sigurbjörn Ein-
arsson biskup þessi mál og leitast við
að leiðrétta þann margháttaða mis-
skilning sem ýmsir, bæði trúaðir °g
vantrúaðir, hafa verið haldnir í þess-
um efnum. Meðal annars hrekur hann
nokkrar sögusagnir eða réttara sagt
skröksögur sem staðið hafa — og gott
ef þær standa ekki enn — í íslenskum
sögubókum af viðskiptum kennivalda
kirkjunnar og frumlegra fræðimanna-
En betur má ef duga skal til að eyða
fordómum manna í garð kirkjunnar,
ekki síst hinnar kaþólsku kirkju, °n
um hana virðast íslendingar almennt
hafa gert sér allrangar hugmyndir.
Hér er ekki staður til að hrekja
sögufalsanir og hleypidóma í 9ar
kaþólskrar kirkju. Ég vil hins vegar
reifa eina tilraun til skýringar á Þvl
hvers vegna átök um kennisetningar’
trúarlegar sem vísindalegar, stjórn
málalegar sem siðferðilegar, ber sv°
hátt í sögu kirkjunnar. Þessi skýrimð
hvílir á þeirri hugmynd að kennisetn
ingum sé yfirleitt ekki ætlað það hl°t
verk eitt að segja það sem satt ar’
heldur og að tryggja samstöðu urn
ákveðnar skoðanir og efla yfirráð °9
hagsmuni þeirra sem með völdin farn'
Þessari skoðun er vel lýst í eftirfaran |
tilvitnun í „Bréf til jafnaðarmanns
eftir Þórberg Þórðarson:
„Ef einhver íhugunarlítill sakleY^
ingi segir við mig, að trúarbrög 1 ^
megi ekki gera að tæki ákveði^
flokks eða stefnu, þá svara ég Þ®
um og segi: Öll trúarbrögð (el^
og allar aðrar hugsjónir) eru
hafa ávalit verið málsvarar ákv® ,
inna flokka og hreyfinga, bse 1 •
trúarlegum og pólitískum skiln|n^^
Katólskan er t. d. afturhaldstru
58