Sjómannadagsblaðið - 01.06.1984, Page 39

Nú um stundir hafa ýmsir
áhyggjur af tveim þýðingarmikl-
um grunnlínupunktum, sumsé
Geirfugladrangi og Kolbeinsey,
en líklegt er að þessir útverðir hafi
látið nokkuð undan á þessari og á
seinustu öld. Má þetta merkja af
ýmsu. Til dæmis gátu mælinga-
menn séð til lands af Geirfugla-
drangi, sem nú er ekki unnt
lengur, en þetta sýnir okkur að
drangurinn hefur verið mun hærri
yfir sjó en hann er núna. Og einnig
ber mönnum saman um, að hætt
sé við, ef ekkert verður gert — ef
það þá er í valdi manna, að Kol-
beinsey hverfi í djúpið, ásamt
sinni stóru efnahagslögsögu, þar
sem eyjan er nú grunnlínupunktur
í fiskveiðilandhelginni.
Þetta leiðir hugann að ýmsum
skerjavitum, sem reistir hafa verið
og hafa staðið af sér mikla storma
og hafrót.
Skerjavitar við Bretlandseyjar
Nýverið kom út merkileg bók
um skerjavitana við strendur
Bretlands, eftir Christopher
Nicholson, og nefnist hún Rock
Lighthouses of Britain.
Ekki veit ég hvort mikið er til af
svona vitabókmenntum, en víst er
þó að vitabyggingar hafa í margra
augum verið einskonar tákn fyrir
baráttu mannsins og verkfræðinn-
ar við náttúruöflin. Þetta á einnig
við hér, og er þess skemmst að
minnast að Hlöðuviti og Mið-
fjarðarskersviti hurfu í djúpið, eða
brotnuðu í brotsjóum í vetur.
Saga vitanna er orðin löng, en
talið er að Egyptar hafi fyrst gjört
vita til þess að leiðbeina sæförum.
Og er vitinn á Pharos (eyja), er
leiðir inn til Alexandríu án efa
þekktasti viti í heimi, því hann var
til skamms tíma talinn vera eitt af
Sjö undrum veraldar, en vitinn var
hlaðinn úr steini 285 fyrir Krist.
Vitinn var stór um sig og teygði
sig, að talið er 132 metra. Vitinn
hrundi á 14. öld.
Þessi Ijósmynd hlaut á sínum tíma
Pulitzer-verðlaunin sem besta frétta-
myndin, en hana tók Kevin Cole af þessum
fyrsta vita, áður en hann hrundi. Takið
eftir því liversu liátt báturinn cr í davíð-
unum, en samt skolaði sjórinn honum á
brott.
Ennfremur byggðu Rómverjar
snemma vita. Til dæmis vitann í
Boulogne í Frakklandi, sem reist-
ur var á 2. öld. Hann stóðs ágang
sjávar þar til á 17. öld og bar ljós,
en þá hvarf hann í hafið. Hann var
heldur ekkert smásmíði, rúmlega
70 metra hár.
í áðurnefndri bók er fjallað
ítarlega um skerjavitana við Bret-
landseyjar, en Bretar voru lengi
iðnir vitasmiðir, enda víða hættu-
legar leiðir að fara fyrir sæfarend-
ur.
Auk þess hefur vitasagan breska
að geyma ýmsa merka og dular-
fulla atburði. Þar voru drýgðar
dáðir og voveiflegir atburðir hafa
orðið að þjóðsögum. Einnig hafa
vitaverðir á skerjunum unnið vís-
indaverk í vitafræðum, eins og
Stevensons fjölskyldan ...
Ekkert skal fullyrt um það,
hvort unnt verður að byggja
varanlega vita á Geirfugladrang,
eða á Kolbeinsey, en verðugt og
áhugavert væri það verk — og
ábatasamt, ef það yrði til þess að
tryggja stærð landhelginnar.
Stálvitinn á Minotskletti
Það er ekki auðvelt að finna
vita, þar sem sambærilegar að-
stæður eru og í Geirfugladrangi og
á Kolbeinsey. Ef til vill eru að-
stæður líkastar á Minotskletti á
Atlantshafsströnd Bandaríkjanna,
eða í Massachusett.
Vitinn á Minotsklettinum er hár
og umgirtur sjó á alla vegu, en
hann er sæfarendum til leiðbein-
ingar, þar sem eru hættuleg sker.
Vitinn er 38 metra hár og er tvær
mílur undan ströndinni þar sem
heitir Cohasset, en nafnið þýðir
eiginlega „skerjagarður" (Quona-
hassit).
Þarna fórst fjöldi skipa fyrr á
tímum og elsta skráða sjóslysið er
þegar skútan THERNODIA fórst
með manni og mús á skerjunum
árið 1693.
í raun og veru var þó harla lítið
unnt að gjöra, enda tækni skammt
á veg komin. Þó var reynt að setja
upp vita þegar árið 1811 á Cedar
Point í Scituate, en hann gjörði
lítið gagn, og meira að segja olli
hann slysum, því sæfarar tóku feil
á honum og Boston Light vit-
anum.
Þótt tækni væri skammt á veg
komin á 19. öld, þá höfðu yfirvöld
fullan hug á að hindra hina ógn-
vænlegu skipsskaða á Minots-
skerjunum. Sem dæmi um hætt-
una, þá var vitað um 40 skip sem
farist höfðu á skerjunum á ár-
unum 1817—1847 og manntjón
var mikið.
Um þessar mundir voru Eng-
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 39