Sjómannadagsblaðið - 01.06.1994, Síða 30

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
28
undanþágu og engin umsóknareyðu-
blöð til, þar sem vissar grunnupplýs-
ingar voru skráðar.
Skipuð hafði verið fimm manna
nefnd undir forystu Kristins Gunnars-
sonar frá Samgönguráðuneytinu til
þess að koma lagi á þetta og tók ég
sæti í henni þegar Ingólfur Ingólfsson,
forveri minni í formannssæti Vél-
stjórafélags Islands, veiktist á árinu
1983. Aðrir í nefndinni voru Jónas
Haraldsson frá LIU og skólameistarar
Stýrimannaskólans og Vélskólans,
þeir Jónas Sigurðsson og Andrés Guð-
jónsson. Man ég að á fyrsta fundinum
sem ég sótti streymdu umsóknir inn í
ýmsu formi og sumar aðeins munn-
lega. Minnisstæðust er mér samt ein
sem skrifuð var á gamlan bíómiða!
Engin gerðabók var haldin, heldur
sögðu menn aðeins „já“ eða „nei“ til
skiptis. En langflestum var hleypt í
gegn, enda bara um málamyndafundi
að ræða.
Þegar ég fór að kynna mér nánar
hvernig þessar veitingar höfðu verið
komst ég að því að eitt sinn höfðu
þúsund undanþágur verið veittar til
vélstjórnar á sex mánaða tímabili. Þar
af voru 770 til manna sem engin rétt-
indi höfðu, enga reynslu - komu í
þetta beint af götunni. En ljóst var að
þetta ástand varð ekki lagt af á einum
degi - það segir sig sjálft. Flotinn
hefði stöðvast. En þarna var ákveðið
að koma á fót sérstökum réttindanám-
skeiðum og áttu þeir rétt á að taka þátt
í því sem verið höfðu í starfi 24 mán-
uði. Námið var ein önn og út úr því
fengu þeir 1000 ha. réttindi. Þarna var
eðlilegur námstími styttur um líklega
75% út á þennan siglingatíma sem
menn höfðu. En á einhverju varð að
byggja, einhvers staðar varð að byrja.
Stýrimannaskólinn var með svipuð
námskeið og þar var tíminn styttur um
hér um bil helming.
En síðan hafa þessi mál lagast og
þróast og eru nú komin í gott horf. Við
komum að þessu á síðasta aðalfundi
okkar og ef við lítum á yfirvélstjórana
fyrstu 6 mánuði liðins árs, þá eru þeir
sem gegna því starfi gegn á undan-
þágu ekki nema rúm 3% af stöðu-
gildafjölda. Aðeins lítill hluti af vél-
stjórum almennt starfa á undanþágu
og þeir þurfa að uppfylla viss skilyrði
til þess að þeim sé veitt undanþága.
Engir sinna vélstjórn núna sem ekkert
hafa. Lægsta gráðan, sem er vélavörð-
ur, byggir á fjögurra mánaða nám-
skeiði og fæst undanþága til að vera
vélavörður í flestum tilfellum gegn
yfirlýsingu um að viðkomandi muni
fara í nám innan ákveðins tíma og
ljúka því. Umsóknir þarf að útfylla á
sérstökum eyðublöðum. Eg er nokkuð
hreykinn af því að nýlega sá ég í
fréttabréfi LÍÚ að þeir eru stoltir af
hve hér hefur vel til tekist, en áður
höfðu þeir vantrú á að koma mætti
góðu lagi á þetta. Eg vil láta þess getið
að við höfum verið sérstaklega heppn-
ir með formanninn fyrir nefndinni
sem sér um þetta, sem er Magnús Jó-
hannesson fyrrum siglingamála-
stjóri.“
Undirbúningur kvótakerfisins
„Fleiri stórmál voru á döfinni í upp-
hafi ferils míns. Þegar ég byrjaði
hérna var verið að vinna að undirbún-
ingi kvótakerfisins, en það á upphaf
sitt að rekja til tillögu á Fiskiþingi
1983. Upphafið var að Sjávarútvegs-
ráðuneytið skipaði stóra og mikla
nefnd sem lagði meginlínurnar, en
síðan var það þriggja manna nefnd
sem útfærði þær í smærri atriðum. I
kringum þetta var mikil vinna. Ætlast
var til að sjómannasamtökin legðu til
einn mann í þriggja manna nefndina,
LÍÚ annan og loks Sjávarútvegsráðu-
neytið þann þriðja, sem jafnframt var
formaður. Að beiðni Guðjóns A.
Kristjánssonar og Óskars Vigfússonar
tók ég þarna sæti.
Starf okkar fólst í að fara yfir hvert
einasta skip, átta sig á hve það hefði
aflað mikið og meta frátafir, t.d. vegna
vélarbilana. Þá varð að ætla þeim afla.
Við unnum þetta upp, Kristján Ragn-
arsson, Stefán Þórarinsson (sem þá
var í Sjávarútvegsráðuneytinu) og ég.
Þetta tók einhverja mánuði og flest
kvöld eftir vinnu hittumst við vegna
þessa starfs og sátum til kl. 19-20 og
allar helgar að auki. Okkur fannst það
bera merki um að við hefðum unnið
vel að við fengum ekki eina einustu
kæru á okkur, þótt um afar viðkvæm
mál væri að ræða og miklir hagsmunir
í húfi.
Það er ekkert leyndarmál að ég hef
stutt kvótakerfið allt frá upphafi og
það er sannfæring mín að það sé skyn-
samlegasta veiðistýringin. Því til
áréttingar vil ég geta um að við ís-
lendingar höfum mikið verið að sækja
í úthafsrækju, karfa á Reykjaneshrygg
og í Smuguna frægu. Það er sannfær-
ing mín að hefðum við ekki haft þetta
kerfi og verið enn í samkeppnis- eða
skrapdagakerfinu, sem byggðist á að
ná sem mestum hlut úr tilteknum
heildarafla, þá hefði enginn gefið sig
að öðrum veiðum en þeim hefð-
bundnu.
Hitt er engin launung að kvótakerf-
ið hefur sína galla og ber þá fyrst að
telja þær sölur sem tíðkast hafa á
óveiddum fiski. En ég segi fyrir mína
parta að ef við leyfum ekki millifærsl-
una mun kerfið ekki virka eins og það
á að virka. Þá næst ekki út úr því
hámarkshagkvæmni. Mér hafa fundist
viðbrögð LÍÚ varðandi söluna á
óveidda fiskinum og þáttöku sjó-
manna í henni ákaflega óskynsamleg.
Það er vegna þess að þeir hafa verið
að ala upp í útgerðarmönnum að
brjóta gildandi kjarasamninga. Ef ég
sem formaður hér í Vélstjórafélaginu
væri að gefa út ákveðna stefnu varð-
andi einhver mál, þá ætlaðist ég frekar
til að mínir menn færu eftir henni. Það
sama á við um útgerðarmenn. Þeir
hljóta að fara eftir því sem þeirra for-
ysta er að segja. Þannig hafa þessi mál
orðið miklu erfiðari en þurft hefði að
vera.“
Aukið ábyrgðarsvið
yfirvélstjóra
„Af því sem helst hefur verið að ger-
ast í málum okkar vélstjóra að undan-
förnu er það að við höfum verið að
ræða við útgerðarmenn um breytingu
á ábyrgðarsviði yfirvélstjóra um borð
í skipunum. Fyrir um ári unnum við í
samstarfi við útgerðarmenn starfslýs-
ingu fyrir vélstjóra fiskiskipa. Þar er
gert ráð fyrir að yfirvélstjóri beri í
meginatriðum ábyrgð á öllu viðhaldi
um borð.
Þetta er þó ekki allskostar okkar
uppfinning. Ég hef sótt fundi samtaka
norrænna vélstjóra frá því 1979 og
fyrir þrem eða fjórum árum tóku Dan-
ir þessa skipan upp - varðandi kaup-
skipin. Þessi tilhögun hefur tekist
mjög vel hjá þeim og ég er ekki í vafa
um að hið sama á við um okkar menn.
Það er vegna þess að viðhaldskostn-
aður um borð í fiskiskipi er í kringum