Sjómannadagsblaðið - 01.06.1994, Qupperneq 35

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
skólanum. Ástvaldur var afar harður
kennari og eftirgangssamur, þótt
prestlærður væri. Eg man að fyrstu
vikurnar eftir að ég byrjaði vaknaði ég
oft með andfælum eftir að hafa
dreymt að ég væri í stærðfræðitíma
hjá Ástvaldi og að hann gengi á mig
að leysa erfitt dæmi.
Ekki má ég gleyma Jakob Gíslasyni
rafmagnsverkfræðingi, sem lengi var
forstjóri Rafmagnseftirlits ríkisins.
Hann hafði yfirumsjón með raf-
magnsdeildinni og kenndi þar bóklega
fræðigrein rafmagnsfræðinnar. Þetta
var rólegur og mjög prúður maður, og
hann gerði miklar kröfur til fágaðrar
framkomu og ástundunar okkar nem-
enda. Bóklega rafmagnsfræðin var þr-
jár klukkustundir samfleytt á hverjum
degi, fimm daga skólavikunnar. Þetta
var því stíft nám, mest stærðfræðilegir
útreikningar til skilnings á rafmagns-
fræðinni. Nú vorum við aðeins þrír
nemar í rafmagnsdeildinni og fengum
því hver um sig að standa við töfluna
eina stund á hverjum degi og reikna,
teikna og svara spurningum Jakobs úr
námsefninu. Þannig varð ekki hjá því
komist að lesa undir tímana hjá þess-
um góða kennara.
Þá er að nefna Friðgeir Grímsson.
Hann kenndi vélfræði og fagteikn-
ingu, mikið ljúfmenni og drengur
góður.
Ég hugsa oft með þakklæti til þess-
ara ágætu manna sem lögðust á eitt
um að gera okkur að nýtum mönnum.
Vélstjóraprófinu lauk ég 1942. Að
prófi loknu var ég í tvö ár vélstjóri á
sjó - var í strandsiglingum á Esjunni
og fór nokkra túra með togurum. En
eins og fyrr segir knúði sjóveikin mig
til að setjast að um kyrrt í landi. Um
þessar mundir var auglýst eftir vél-
stjórum hjá Hitaveitunni og ég sótti
um og fékk starf hjá þeim uppi á
Reykjum. Þá var verið að byrja að
dæla vatni til borgarinnar úr Mosfells-
sveitinni og varð þetta mitt aðalstarf.
Eg fluttist upp að Reykjum og vann
hjá fyrirtækinu í 39 ár eða til 1982.“
Félagsstörf og formennska í
Vélstj órafélaginu
,,Eftir að ég lauk prófi var auðvitað
falast eftir að ég gengi í Vélstjórafé-
lagið. Ég tók senn að mæta á fundi
þess. Þar sem ég hafði uppi einhvern
forhertan munnsöfnuð hlaut ég að
enda í stjórn - fyrst þó aðeins sem
meðstjórnandi. Þetta var árið 1948.
Ég sat svo í stjórn félagsins allt til
ársins 1971 að undanskildu einu ári
þegar ég hugðist hætta, en lét telja mig
á að taka að mér trúnaðarstörf að nýju.
Ég varð fyrst formaður Vélstjórafé-
lagsins 1956 og gegndi starfi til 1959,
en tók við formennsku aftur 1962 og
sat til 1970. Starfið fólst einkum í því
að fylgjast með og berjast fyrir kaupi
og kjörum vélstjóra, svo og að standa
vörð um að auka menntun stéttarinnar
í samræmi við framþróunina. I þetta
hefur Vélstjórafélagið alltaf lagt mik-
inn tíma og tilkostnað.
Þá er að telja að á þessum árum eða
1961 var Sparisjóði vélstjóra komið á
stofn, fyrst og fremst í þeim tilgangi
að hann yrði vélstjórum og raunar sjó-
mönnum öllum stoð og stytta. Orsök-
in var ekki síst sú að oft gekk mönn-
um illa að fá fyrirgreiðslu í bönkum á
þeim tíma og mjög nána grein varð að
gera fyrir fyrirhugaðri ráðstöfun láns-
fjárins og svo framvegis. Þetta fyrir-
tæki heppnaðist vel og stendur spari-
sjóðurinn nú með miklum blóma eins
og alkunna er.
Ég og við vélstjórar bárum ávallt
fyrir brjósti að sjómannastéttin stæði
sem sameinuðust á félagsmálasvið-
inu. Ég nefni til dæmis Sjómanna-
blaðið Víking og stuðning okkar við
hann. Vélstjórar tóku að gefa út sér-
stakt félagsblað þegar árið 1909 og
hét það Vélstjóraritið. Kom það út ár-
lega í fyrstu en síðar mánaðarlega.
Þegar útgáfa Sjómannablaðsins Vík-
ings hófst 1939 unnu vélstjórar það til
að leggja þetta rit sitt, sem þeir voru
mjög stoltir af, niður. Hugmyndin var
að styðja því betur við Víking og
flytja nú það efni sem Vélstjóraritið
hafði verið vettvangur fyrir yfir á síð-
ur hans. Létu vélstjórar heldur ekki
sitt eftir liggja við útgáfuna, enda var
keppni milli sjómannafélaganna þá að
skrifa sem mest í ritið en margir rit-
færir menn voru innan stéttarinnar.
Slík samstaða vildi ég að væri enn
fyrir hendi.
Víkingur hefur að vísu lifað fram á
þennan dag, þótt nú sé ekki fyrirhug-
uð nema útgáfa fjögurra blaða á ári.
Mér finnst leitt að ekki skuli vera
samstaða meðal allra sjómanna um
blaðið. Við höfum til dæmis aldrei
33
fengið Sjómannasambandið með til
þess að standa undir blaðinu. Þar með
vantar alla undirmenn með í útgáfuna
og mun FFSÍ standa eitt undir blaðinu
nú. Vélstjórar eru farnir að gefa út sitt
eigið blað - „Vélstýringu.“
Þá var meira mark á okkur
tekið en verið hafði áður
„í framhaldi af þessu vil ég geta um
merkan áfanga hvað samstöðu meðal
sjómanna hér áður varðar, en hann var
þegar félögin innan Farmanna- og
fiskimannasambands Islands fara í
fyrsta skipti saman fram í kaupdeilu.
Þetta gerðist árið 1957, en ég var þá
orðinn formaður í Vélstjórafélaginu.
Fram til þess tíma hafði FFSI fyrst
og fremst verið menningar- og
fræðslusamband og undirrótin að
stofnun þess hafði einkum verið sam-
hugur sjómanna um byggingu á nýrri
byggingu fyrir Sjómannaskólann. Það
tókst sem menn vita, en hefði lengi
dregist ef sambandið hefði ekki beitt
sér í því máli.
En 1957 gerist það sem sagt að sam-
bandið beitir sér á breiðara grundvelli
- þ.e. í kjaramálum sjómanna. Margir
höfðu komið auga á að það var ekki
gott að sjómenn ættu í innbyrðis deil-
um þegar samningar við útgerðar-
menn um kaup og kjör voru annars
vegar. Þeir yrðu að jafna málin fyrst í
eigin hópi og 1957 náðist þessi breiða
samstaða fram. Þar tókst að koma
ákveðnum kauphlutföllum á og þar
með gátum við farið sameinaðir fram,
þótt það kostaði sex vikna verkfall á
kaupskipaflotanum. Þá sýndi það sig
áþreifanlega að með samstöðunni
mátti ná ýmsu fram sem ekki fékkst
ella. Við fundum líka að næstu árin á
eftir var meira mark á okkur tekið en
fyrr hafði verið."
Útgerðaráform FFSÍ
„Það var ýmislegt sem á góma bar á
þingum Farmanna- og fiskimanna-
sambandsins á þessum árum. Eftir
1957 kom ég fram með þá tillögu að
við færum út í atvinnurekstur og vildi
byrja á að við hæfum útgerð á flutn-
ingakipi. Það fannst mér nærtækast í
ljósi þess að við höfðum þá nýverið
átt í þessu stóra verkfalli vegna flutn-
ingaskipanna. Fannst mér ekki fráleitt