Sjómannadagsblaðið - 01.06.1994, Blaðsíða 67

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
65
eru störf okkar farmanna. Verði ekki
brugðist við strax er hætta á að þau
fari sömu leið og skipasmíðaiðnaður-
inn
Þú nefndir að þér þætti
ríkisvaldið svifaseint að gera
eitthvað til úrbóta?
,,Já, okkur farmönnum finnst það. Ég
minntist hér áðan á Sinettuslysið.
Hverjir skyldu það vera sem taka skip
eins og Sinettu á leigu til mjölflutn-
inga og annars? Það voru Síldarverk-
smiðjur ríkisins! Þarna erþá ríkisfyr-
irtæki sem gengur á undan öðrum í
því að svipta íslenska farmenn atvinn-
unni. Hér kemur skammsýni nútíma-
hagfræði enn í ljós - hagstæðar tölur
fást fram í bili, en dæmið er aldrei
reiknað til enda. Ekkert af þeim pen-
ingum sem fara úr landi í mynd flutn-
ingsgjalda og fleira mun skila sér aftur
í sköttum til íslenska ríkisins.
Ég var hjá Ríkisskip þrjú síðustu
árin sem það fyrirtæki var rekið og þar
varð ég vitni að mörgu undarlegu.
Alltaf vorum við að verða vitni að því
að vörur sem ríkisfyrirtæki áttu voru
flutt með einhverjum öðrum - Eim-
skip, Samskip eða þá með flutninga-
bílum. Viðkvæðið var að þeir hjá Rík-
isskip væru að bjóða í fragtina vegna
einokunaraðstöðu sinnar - og þau
„rök“ virtust nægja. Þannig buðu Rík-
isskip í áfengisflutninga út á land, en
fengu þá ekki - vegna þess að þeir
voru með lægstu tilboðin. Þeir hefðu
svosem ekki fengið flutningana held-
ur þótt þeir hefðu verið með hæstu
tilboðin. En til hvers erum við (og ég
segi við þar sem við sem ekki höfum
efni á að kaupa bréf í þessum hlutafé-
lögum eigum þó óumdeilanlega ríkis-
fyrirtækin) að vinna gegn því að þau
geti borið sig. Ég tel að hver sá sem á
flutningafyrirtæki mundi flytja eigin
vörur á þess vegum. En Ríkisskip
fengu aldrei að hækka flutningsgjöld
sín og skoðun mín er sú að markvisst
hafi verið unnið að því að fyrirtækið
bæri sig ekki. Gaman væri að vita hve
mikið kom í ríkiskassann þegar ríkis-
fyrirtækið Ríkisskip var selt - eða var
það gefið? Önnur skipafélög eru nú að
vísu farin að sigla á ströndina, en ekki
er ég viss um að þjónustan sé sú
sama.“
En svo við víkjum að þér sjálf-
um. Hve lengi varstu á sjónum?
„Ég byrjaði á sjó hjá Landhelgisgæsl-
unni þegar ég var sextán eða sautján
ára gamall. Skipið var Óðinn og ég
var dagmaður í vél. En það átti illa við
mig að vera niðri í vélarrúmi þar sem
ég var sífellt sjóveikur. En einn dag-
inn var ég lánaður upp á dekk og þar
með hvarf sjóveikin. „Þú átt að vera á
dekki!“ sagði bátsmaðurinn, og
nokkru eftir að við komum heim var
haft samband við mig (enginn sími
var heima, svo þeir sendu einn af há-
setunum) og mér var boðið pláss sem
viðvaningur. Ég var farinn að halda að
ég yrði aldrei sjómaður, en nú breytt-
ist það. Aftur á móti ætlaði ég mér að
verða farmaður og ekkert annað.
Sumarið þegar ég var átján ára var ég
við síldarútskipun á Reyðarfirði, en
þar er ég fæddur, og um haustið rættist
draumurinn: Ég fékk vinnu um borð í
Helgafellinu og var þar í rúmt ár.
Nokkru síðar hóf ég siglingar hjá
Eimskip og var þar uns ég fór í Stýri-
mannaskólann 1967.
Síðasta veturinn minn í skólanum
var atvinnuástand orðið slæmt hjá far-
mönnum og ekki ólíkt því sem nú er.
Þó var það ekki eins slæmt og orsak-
irnar voru aðrar - einkum meira fram-
boð á mönnum. Þegar ég lauk prófi
hafði ég því skrifað til Danmerkur og
fengið pláss hjá dönsku útgerðarfélagi
sem hét Ove Skou. Á skipum þess
sigldi ég í fimm ár, kom ekki heim
nema í fríum. Ég var kvæntur þegar ég
fór utan en fráskilinn þegar ég kom
heim í fyrsta fríið, en úthaldið var 12-
16 mánuðir.
Vorið 1975 réði ég mig til Hafskipa
og var þar í tæpt ár, en eftir það var ég
hjá Eimskip í heil þrettán ár. Þá lá
leiðin til Ríkisskip eins og ég gat um,
en undir lokin var ég hjá Herjólfi, eða
til síðustu áramóta.“
Þú komst talsvert
við sögu í Herjólfsdeilunni?
„Ég var stýrimaður á Herjólfi þegar
við fórum í verkfall þar. Ég var þá
orðinn formaður Stýrimannafélags Is-
lands og varð því að standa í samn-
ingagerð og öðru sem að deilunni laut.
Stjórn Herjólfs þurfti að finna sér ein-
hvern blóraböggul, þrátt fyrir að þeir
vissu að deilan snerist um gamalt
vandamál sem orðið var til inni á
borði hjá þeim sjálfum. En þeir voru
ekki menn til þess að taka á hlutunum,
heldur hlupu undir pilsfald stjórn-
málamanna og VSÍ.
En einhvern sökudólg varð sem sagt
að finna: Hann fundu þeir í mér og ég
var látinn fara. Þegar þar að kom var
ekkert starf að hafa, hvorki hjá Eim-
skip né Samskip og ég vann við þrif
um tíma en er atvinnulaus þegar þetta
er talað. Ég vona auðvitað að úr því
rætist, því það er mikið atriði að hafa
vinnu og skiptir þá ekki alltaf öllu
hvað unnið er við. Ég hef aldrei talið
eftir mér að vinna hvað sem er þegar
þörf krefur.
Auðvitað var óánægjan orðin mikil
á Herjólfi, eins og alltaf hlýtur að
verða þegar yfirmennirnir þurfa að
horfa upp á það að undirmenn þeirra
fá alltaf þykkara launaumslag og oft
fyrir styttri vinnutíma. Stöðugt var
verið að segja að nú gengi þetta ekki
lengur og yrði að lagfærast - en ekkert
var gert. Þegar dómurinn loks gekk
var hann í þá veru að lækka laun und-
irmanna. Ein forsenda dómsniður-
stöðunnar var sú að verið væri að taka
mið af launaþróun í landinu og þetta
þýddi að auki að við yfirmennirnir
mundum enga kjarabót fá. En vissu-
lega var ekki verið að taka mið af
neinni launaþróun með því að lækka
þau laun sem menn höfðu áður haft.
Það var siðleysi.
Þegar við yfirmennirnir vorum í
verkfalli var sem kunnugt er ekki
hægt að ræða við okkur vegna þess að
þeir gátu ekki fengið undirmenn að
samningaborðinu. En þegar undir-
menn hótuðu verkfalli fyrir áramót
var rokið upp til handa og fóta og
samið við þá í skyndi. Við okkur var
ekkert samband haft þótt okkar samn-
ingar væru lausir líka.
En ég fullyrði að þótt hér hafi orr-
usta tapast, þá er stríðið ekki búið. Á
þeim tíma sem ég hef verið formaður
Stýrimannafélags Islands hefur fátt
gerst sem til meiri tíðinda má telja, því
mál standa svo að fátt verður aðhafst í
hinum stærri málum. En ég vona að ég
hverfi ekki svo úr þessu starfi að Her-
jólfsmálið verði þá enn í því horfi sem
það nú er.“
AM