Eimreiðin - 01.07.1928, Blaðsíða 58

250 ÞJÓÐLVGAR OG ÞEGNSKVLDA eimreiðin
beztu stoð. Miklir flokkadrættir eru ætíð merki hnignunar í
þjóðlífinu og bera vott um lágt menningarstig. Sá, sem lýgur
í landsmálum, afskræmir með því sína eigin mynd og verður
andlegur aumingi. Landsmálalygar eiga í því sammerkt við
aðrar lygar. En auk þess eitrar hann hugsunarhátt heillar
þjóðar, henni óafvitandi, og dregur hana niður. Maður, sem
vísvitandi fer með ósannindi í opinberum málum, er hættu-
legri en drepsóttir og dauði. Lýgi, sem óhindrað nær að verka
á almenning, lætur eftir sig sálarlega sýkingu, sem oftast reyn-
ist ólæknandi. Þjóðlýgi má með réttu kalla hana, þessa grein
lýginnar, og er hún þeim mun hættulegri, því óþroskaðri sem
skapgerð einstaklinga þjóðfélagsins er.
Ekkert skortir þá menningarstefnu, sem nú er efst á baugi
hér á landi, meira en réttan skilning á mikilvægi einstaklings-
þroskans. Séreðli manna er lítill gaumur gefinn, en reynt er
að steypa alla sem mest í sama mótið. Og ekki er nóg með
það, heldur er háð grimm og harðúðug barátta um skoðanir
einstaklinganna og reynt að sveigja þær til fylgis við ákveðnar
kenningar í stjórnmálum og öðrum opinberum málum. Flokk-
arnir blóðmarka sér æskulýð landsins, áður en hann getur
farið að hugsa sjálfur, eins og bændur marka lömb sín, áður
en rekið er á fjall, og skólarnir, eins og þeim er enn víðast
hvar fyrir komið, eru ekki sem bezt fallnir til að ala upp
sjálfstætt hugsandi menn. Skólakenslan er mest fólgin í þm
að troða í æskulýðinn svo og svo miklum fróðleik í sem flest-
um og óskildustum greinum, en þroskun einstaklingseðlis
nemendanna fær oftast að eiga sig. En áður en nemendurnir
koma úr skólunum er hin sístarfandi hönd sálnaveiðaranna
að verki. Og þegar skólanámi Iýkur, er rutt inn á æskumann-
inn þeim ókjörum af ómeltri sannfæringu flokkstólanna, að
hann verður viðnámslaus fyrir og flýtur með inn í þvöguna,
þar sem hver eltir annan og sefjast af áróðursatgangi for-
sprakkanna.
Það er ekki svo að skilja, að þetta ástand sé sérstakt fyrir
íslenzku þjóðina. Samskonar fyrirbrigða verður vart með öðr-
um þjóðum. Og svipað verður fyrir manni í sögunni, á tíma-
mótum hrörnunar og nýrrar menningar. Þegar rómverska ríkið
forna stóð á hátindi veldis síns og hrunið var framundan,