Eimreiðin - 01.07.1928, Síða 59

eimreiðin ÞJÓÐLYGAR OG ÞEGNSKYLDA 251
stóð lýðurinn í Rómaborg sviftur sjálfsþroskaeinkennum sínum
og æpti á brauð og leika — panem et circenses — og fékk
hvorttveggja, til þess að þegja og hlýða. Ætíð þar sem hrörnun
er að byrja í þjóðlífinu gera þessi einkenni skapgerðarleysisins
vart við sig, unz fólkið hættir að hugsa sjálfstætt, verður að
lýð í lakri merkingu. Hér verður að forðast að blanda
saman blindu flokksfylgi og þjóðfélagslegri fórnfýsi. En þetta
er þó stundum gert í ræðu og riti. Það er ekki langt síðan
e2 heyrði manni einum hælt opinberlega fyrir það, að hann
vaeri ágætur flokksmaður. En það er ekki kunnugt, að sami
niaður hafi unnið eitt einasta þjóðfélagslegt þarfaverk. Hann
hefur aðeins verið ótrauður að elta. Hver sannur maður hlýtur
að bera lotningu fyrir þjónseðlinu og meta mikils umhyggjuna
fyrir velferð almennings. Hvorttveggja er fagur vottur um
vöxt andans, vöxt einstaklingseðlis þess manns, sem þessum
eiginleikum er gæddur. Allir erum vér meðstarfendur í hinu
rnikla sambýli, sem nefnist þjóðfélag. í hverjum manni, hve
lítilmótlegur sem hann er, blunda skapandi öfl, sem hægt er
að beita til heilla fyrir heildina. Hver um sig er gæddur sér-
eðli, sem verður að fá svigrúm. Ef þjóðfélaginu væri vel fyrir
komið, mundi þroskun einstaklingseðlisins talin mikilvægari en
allar áróðurssennur og æsingar til blinds fylgis við hin og
önnur mál, eins og nú er efst á baugi. Þar sem þroskaður
Wannsandi er annarsvegar, skifta háar tölur engu máli. Fjölda-
hugtakið er þar meiningarleysa. Einn einasti maður með
þroskað séreðli og trausta skapgerð getur verið meira virði
er> þúsundir annara manna. Alt, sem mannkynið hefur afrekað,
er verk einstaklinga, sem voru gæddir sjálfstæðum frumleik
°2 áttu það sálarþrek, að þeir treystust til að fara sínar eigin
leiðir í hugsunum, orðum og gerðum, án þess að láta heillast
af básúnublæstri þeirra, sem »hafa mætur á efsta sætinu
í samkundunum og að láta heilsa sér á torgunum*. Alt upp-
eldi á að miða að því að þroska hið frumlega og sérstæða í
hverjum manni, gera hann sjálfstæðan, svo að hann sé ekki
eins og reyr af vindi skekinn, er út í lífið kemur, og reiðubúinn
lil að hlaupa eftir hverjum hégóma, sem verður á vegi hans.
Þýzki heimspekingurinn og rithöfundurinn Hermann Keyser-
ling, einn úr fámennum hópi þeirra úrvalsmanna nútímans,