Eimreiðin - 01.10.1928, Page 77

eimreiðin
VIÐARKOL
381
klappaðir kaldir, en teknir fram eins og hinir, er þess þurfti,
þar til að þeir voru eigi orðnir nema spík ein.
Ljábrýnin voru steinbrýni, er fengust í verzlunum eins og
nú. Voru þau klofin eftir þörfum, en þóttu betri, ef þau voru
brend. Var það gert í lítilli holu á líkan hátt og kol, en elds-
neytið þótti bezt að væri þur mosi eða reiðingur. Þau urðu
að hitna hægt og kólna seint, annars duttu þau í mola, en
heppnaðist brenslan, urðu þau jafnmjúk og brýndu vel.
Elzti sláttuljár, sem ég hef séð, var ákaflega úrréttur, og á
enda þjósins var hak eða lítill broddur, sem gekk inn í orfið
til að stöðva ljáinn, sem þá var festur í orfið með Ijábönd-
unum, sem voru ólar úr ósútuðu leðri. En horn eða bein-
fleygar voru reknir sinn hvoru megin þjósins — kverk- og
hnakkafleygar — til þess að festa hann nægiiega.
Nærri má geta, að eigi hefur verið auðvelt að binda þessi
ólarljábönd í vætu svo vel, að ljárinn yrði ekki laus í, eða
að leysa þau í þurki, og hvorttveggja hefur hlotið að vera
ærið tafsamt.
Ljáböndin munu hafa lagst niður um 1825—30. Faðir minn,
sem var fæddur 1815, mundi þau vel og notaði, er hann
laerði slátt, líklega 8 ára. Og nokkuð eftir aldamótin hafa þau
l'ðkast á Norðurlandi, því þá kveður Bólu-Hjálmar:
„Skær þegar sólin skín á pólinn,
skurnar ól vid spíkarþjó. “
Mér er ekki kunnugt um, hvort orfhólkarnir eru íslenzk
uppfundning eða komnir frá útlöndum, sem ég tel þó líklegra,
en hvort heldur er og hver sem hefur innleitt þá, hefur það
verið til mikils hagræðis við sláttinn.
Arið 1867 er merkisár í sögu íslenzka landbúnaðarins og
skóganna. Þá kemur hinn nafnfrægi atorku- og hæfileikamaður
Torfi Bjarnason, síðar skólastjóri í Ólafsdal, frá námi í Skot-
landi og hafði meðferðis nýja tegund af ljáum, eða réttara
Sa9t ljáblöðum, sem svo þurfti að smíða bakka á. Hafði hann
hynst þesskonar ljáum í Skotlandi, en lét laga þá eftir íslenzk-
um staðháttum. Eru það hinir svokölluðu skozku Ijáir, sem
með lítilsháttar síðari breytingum, eru notaðir enn í dag.
Það drógst þó nokkur ár, að ljáir þessir næðu almennri
utbreiðslu, meðfram af venjulegri fastheldni eldri manna við