Eimreiðin - 01.04.1941, Síða 66

178
RÆKTUN OG NOTKUN MATJURTA
eimreiðin
tóbaksjárn, en miklu breiðari og stærri ummáls. Þau voru aðeins
smíðuS til kálskurðar, og átti hvert heimili, sem ég þekkti, þessi
búsáhöld. Borðin voru sett á kassa eða koffort, og þeir, sem skáru,
sátu sinn við hvorn enda borðsins. Þegar búið var að skera kálið,
var það jafnóðum látið í lagarheldar tunnur. í kálleggjunum var
mikill og súrsætur lögur, og bar þó mest á sykurbragðinu. Þegar
kálið hafði beðið hálfsmánaðar tíma eða skemur, kom í það gerð,
og var þá lögurinn siaður frá og brúkaður í stað mjólkursýru til
að geyma í alls konar mat, sem sýra átti. En kálið var brúkað í
alla grauta og súpur aðrar en mjólkurmat. Ég man aldrei eftir,
að eldaður væri annar grautur en kálgrautur, ■ sem brúkuð var
mjólk út á, allan veturinn, nema á jólum og stórhátiðum.
Lítið var brúkað af kaffi þar í eyjum á mínum æskuárum, en
í þess stað var brúkað te af íslenzkum jurtum. Því var safnað að
sumrinu og þurrkað á þann hátt, að það var látið í gisna lérefts-
poka og hengt til þerris í spelahjall, þar sem ekki skein á sól. Það
var blandað saman þrem jöfnum hlutum blóðbergs, vallhumals
og ljónslappa og dálitlu af rjúpnalaufi, sem er beiskt á bragðið,
en bætir þó smekkinn, sé mátulega litið af því brúkað.
Eins og ég þegar hef sagt, var aldrei brúkað kaffi að vetrinuni
nema á sunnudögum. Þá fengum við kaffi um nónbilið, því að á
þeim var tvímælt, en aðra daga vikunnar þrimælt. Líkt má segja
um brauð eða flatkökur, að það var sjaldgæfur matur í þá daga,
nema á tyllidögum og hátíðum, en þá var líka skammtað svo, að til
margra vikna nægði. Ég man það, að við fengum ávallt heila flat-
köku á öskudaginn, og þótti það ekki lítill fengur. En aðalköku-
dagar og kjöthátíðar voru tvisvar á ári, gamlaársdagur og sumar-
dagurinn fyrsti. Fyrir ]>á daga voru búnar til jafnmargar flat-
kökur og heimilisfólkið var, á að gizka 30 cm. í þvermál og 3 á
þykkt. Þessar kökur var mikill vandi að baka vel, og gerðu það
vanalega húsmæðurnar sjálfar. Það var gert á þann hátt, að lögð
var þykk og hreið járnhella yfir hlóðirnar (því að þá voru ekki
komnar eldavélar). Á þeim voru kökurnar bakaðar við hægan eld
og síðast glóð. Mikið var nú hlakkað til gamlaárskveldsins, því
að þá áttum við von á þessum tröllakökum, sem á var raðað alls
konar sælgætismat, svo sem smjöri, reyktum magál og lunda-
bagga, freðriklingi og rafabelti hertu, sem í þá daga þótti herra-
inannsmatin. Á nýársdag fengum við svo hrísgrjónagraut nieð
rjóma eða súrmjólk út á, og að sama skapi mikið af hangikjöti
sem maturinn var á stóru kökunni kveldið áður. Á jólunum feng-
um við aldrei neina köku, en góða nýja kjötsúpu á aðfangadags-