Eimreiðin - 01.01.1971, Blaðsíða 16

12
EIMREIÐIN
hugverka, þ. e. a. s. verka á sviði bókmennta og lista, vísinda og
tækni.
Réttarreglur um eignarrétt á svonefndum líkamlegum hluturn
eru ævafornar. Réttarvernd hugverka á sér hins vegar skamma sögu.
Er það skiljanlegt með hliðsjón af því, að h'kanrleg og andleg verð-
mæti eru svo ólíks eðlis, að réttarreglur um meðferð þeirra og vernd
hljóta að vera mjög ólíkar. Svo eru það líkamlegir hlutir, sem eig-
andi á eignarrétt til, eru venjulega í vörzlu tiltekins aðila á vís-
um stað, þar senr þeir eru hagnýttir. Andlegt verðmæti eru lrins
vegar lrvorki bundin við stað né stund. Af þeim nrá hafa fjárhags-
leg not og tekjur á nrörgunr stöðunr samtímis. Unr þau á ekki held-
ur við það, senr gildir unr svonefnda líkanrlega hluti, að þeir eyðist
eða rýrni við notkun. Af öllu þessu leiðir, að lagareglur unr eign-
arrétt á svokölluðum líkamlegunr verðnrætunr og hugverkum lrljóta
að verða nreð ólíkunr lrætti og þá einnig reglur unr vernd þeirra.
Enginn ágreiningur nrun nú lengur vera unr það nreðal nrenn-
ingarþjóða, að vernda beri nreð einhverjum lrætti eingarétt höfunda
að hugverkunr sínunr. Enn eru hins vegar skiptar skoðanir um
það, til lrvers konar hugverka slík vernd skuli ná, hversu langt hún
skuli ganga og hversu lengi lrún skuli vara. Smánr sanran hafa þó
reglur ýnrissa landa unr þessi efni verið sanrræmdar og gerðir hafa
verið alþjóðasáttmálar unr höfundarétt.
England var fyrst til þess að hefjast handa unr setningu lröfunda-
laga og var það árið 1709. Var þar bannað að gefa út rit án sanr-
þykkis höfunda, en opinber skráning ritsins gerð að skilyrði fyrir
verndun. Á 18. öld settu ýnrsar fleiri þjóðir sér lög unr bókaút-
gáfu, en þau nráttu frenrur teljast í hag útgefendunr en höfund-
unr. Á dögunr frönsku stjórnarbyltingarinnar var komið á í Frakk-
landi höfundalöggjöf, senr var nriklu fullkonrnari en nokkur önnur
löggjöf, unr slík efni, senr þá var í gildi. Á 19. öld bættust æ fleiri
lönd í hóp þeirra, sem settu sér lröfundalöggjöf. Þegar fram yfir
miðja öldina kom má segja, að höfundalöggjöf sé orðin alnrenn. Fyrst
í stað tók höfundalöggjöf aðeins til bókmennta og tónsnríða yfirleitt,
en síðar er hún einnig látin taka til fleiri listgreina, svo senr nrál-
aralistar og myndlistar.
En þótt flestar nrenningarþ jóðir liafi á síðari lrluta 19. aldar þeg-
ar sett sér höfundalög, þá var vandinn á þessu sviði engan veginn
leystur. Sérhver löggjöf hafði aðeins gildi í lrlutaðeigandi landi.
Hins vegar eru bókmenntir og listir hvers konar alþjóðlegar í eðli