Eimreiðin - 01.01.1972, Qupperneq 24

EIMREIÐIN
stundinni, gekk rakleiðis fram gólfið milli sætaraðanna, opn-
aði dyrnar og livarf út. Þá voru liðnar um það bil tíu mínútur
af tímanum. Við lilustendur litum fyrst vanbúnir við þessu hver
á annan. En svo var fri!
Ég leiði stundum liugann að þessu gamla smáatviki. Aldrei
fyrr hafði ég horft á bundið mál læsast um lesanda hreint og
beint sýnilega, rugla hegðun hans. Þarna sannaðist það sem oft
er nefnt í bókmenntaskrifum, að skáldum sé gefið að færa i
orð kenndir og reynslu annarra manna en sjálfra sín, og kom-
ið geti fyrir að þau hreyfi í brjósti lesandans streng sem er
stilltur nákvæmlega eins og sá var sem vakti Ijóð þeirra. Með
öðrum orðum: skáldverk er staður í tímanum þar sem höfund-
ur og lesandi mætast. Þess eru dæmi að heil kynslóð komi þar
til fundar við samtíðarskáld, en miklu færri þegar lengra líður,
og öfugt: í samtíð skáldsins koma ekki nema fáir til fundar við
það, en seinna kynslóðirnar hver af annarri. Enn eru þau skáld
sem jafnan hitta marga fyrir, og svo eru hin sem hitta fáa fyrir
hver sem tíminn er, en kunna að vera merk fyrir því.
Það er liklega ekki gott fyrir horgaralega sniðfestu að skáld-
verk geri mikið af þvi að rugla hegðun manna, til dæmis skóla-
kennara! Og er lestur skáldverka sannmenntandi nema rýnin
og hófstillt lestraraðferð haldist í hendur við tilfinningalega
innlifun?
Það vorar birtist í Helsingjum 1927, fjórðu bók Stefáns frá
Hvítadal, og er þannig eitt hinna seinni kvæða hans, ort á bú-
skaparárunum vestra í Bessatungu. í erindunum skín ósvikin
útibirta, og þau eru að því leyti „víðtækari“ en kenndarljóðin
í Söngvum förumannsins 1918, fyrstu bók skáldsins, að þar er
rúmhelgur vettvangur kveiktur saman við tilfinningalegt inn-
tak, hann er sunginn fram í kvæðinu jafnhliða hugblæ skálds-
ins. Það vorar er ekki heldur sjálfhverft í sömu merkingu og
kenndarljóðin í Söngvum förumannsins, því nú gefur lesand-
anum sýn til höfundarins sem einstaklings á þeim tiltekna vett-
vangi þar sem kvæðinu er búinn staður. Það er ort í fyrstu per-
sónu, en er um leið sviðs-mynd. Þessu er líkt farið um Bjartar
nætur, liinn dýrlega vorsöng Stefáns frá Hvítadal, þar sem
hann er í einu búandmaður og förumaður (frjáls ljóðsöngv-
ari). f báðum þessum kvæðum hefur landslag tilfinninganna,
ef svo má segja, verið kveikt saman við raunverulega stað-
hætti umhverfisins.
Það vorar er nokkru yngra kvæði en Bjartar nætur, en runn-
ið af sömu rótum, þótt það tjái allt annan hugblæ. Sú athugun
24