Eimreiðin - 01.01.1972, Page 35

ÉIMREIÐIN
úðar og sundurlyndis í þjóðfélagínu. Það er eðlilegt andsvar,
þegar einstaklingsbundin eða hópbundin athafnalöngun er bæld
niður; af hlýzt mótþrói, sem stuðlað getur að „andfélagslegum
athöfnum“. Ef stefnt er að þvi að ná jafnræði með verulegri
takmörkun einstaklingsfrelsisins, er tæplega hægt að ímynda
sér, að unnt sé að koma í veg fyrir „andfélagslegar athafnir“
af þessu tagi, nema með afnámi skoðanafrelsis. Um það bera
þekkt dæmi vitni. „Sérhver hugrenning, sem Valdinu er ekki
þóknanleg, er hættuleg. Óttinn er grunur allra tilfinninga, hlýðn-
in og auðsveipnin æðsta skylda . . . Veruleikinn er ekki sá veru-
leiki, sem við mannfólkið lifum í, heldur er sá einn veruleiki
sannur, sem lýst er í forskriftum að Ofan. Hver sá, sem ekki
lifir i þessum abstrakta eina sanna veruleik, á á hættu að vera
stimplaður „óvinur þjóðarinnar“.“ (Arnór Hannibalsson: Vald-
ið og þjóðin; Reykjavik 1963). Þessi hefur orðið raunin á í
Sovétríkjunum, sem eitt sinn voru þó lýsandi stjarna, er vís-
aði veginn til frelsis og mannúðar. Nú er þar svartnætti; jafn-
vel í augum sumra þeirra, er áður fengu ofbirtu i augun, er þeir
litu stjörnuna sýnum.
Einstaklingshyggj a i lýðræðisþjóðfélagi knýr á hinn bóg-
mn hvern mann til þess að gera kröfur til sjálfs sín og skynja
eðli og takmörk mannlegs samfélags. Aukinn þroski einstak-
lingsins gerir heildina hæfari til þess að starfa saman. Almenn
upplýsing er því nauðsynleg undirstaða einstaklingsfrelsis. Ein-
staklingurinn er knúinn til þess að taka samfélagslega afstöðu,
ella verða griðrof: Sættirnar milli einstaklingsfrelsisins og þarfa
þjóðfélagsins eru ekki lengur fyrir hendi. Því má e. t. v. segja
uieð réttu, að eitt veigamesta verkefni þjóðfélagsmála á hverj-
um tíma sé að búa svo um hnútana, að jafnvægi sé á milli
frelsis og jafnréttis.
Algjör jöfnuður er ekki takmark í sjálfu sér eins og margir
halda nú fram. Hitt verður að tryggja, að menn hafi jafna mögu-
leika til þess að þroska hæfileika sína og njóta atorku sinnar á
andlegum og efnalegum sviðum. Hvort tveggja er einstaklingn-
um og um leið heildinni jafnmikilvægt. Þetta þýðir, að ein-
staklingshyggj a, sem reist er á lýðræðislegum grundvelli, líður
ú a. m. ekki ótakmarkaðan efnalegan mismun. Borgaralega
þenkjandi stjórnmálamaður, sem heldur þvi fram, að takmarka-
laus gróði og aftur gróði dugmikilla einstaklinga sé aðall ein-
staklingshyggjunnar, virðist allt eins vera að mæla fyrir for-
réttindum eins og frelsi fólksins, einstaklingsfrelsi, samkvæmt
þeirri merkingu, sem hér hefur verið lögð í það orð. Einstak-
hngshyggja i lýðræðisþjóðfélagi viðurkennir ekki, að menn séu
35