Uppeldi og menntun - 01.01.2004, Page 143

LOFTUR GUTTORMSSON
frásögnin fyrir það. Þannig verður ekki sagt með vissu hve hátt hlutfall 10-14 ára
barna á Eyrarbakka sótti skólann fyrstu áratugina sem hann starfaði (sjá þó bls. 72).
Aftur á móti eru til glöggar heimildir um tekjur og gjöld skólans frá 1887 að telja og
gerir höfundur sér góðan mat úr þeim (sjá bls. 84-87).
Fyrir utan umfjöllun um kennsluefni eru það kennarar og skólastjórar sem skipa
öndvegi í sjálfum skólasöguþáttunum. Vissulega fara þeir með meginhlutverk á leik-
sviði skólans; en hlutverk þeirra vill vaxa nokkuð úr hófi í ritinu samanborið við
nemendurna sem koma hér næsta lítið við sögu (sjá þó, varðandi miðtímabilið, bls.
142-146). Skylt er að viðurkenna að örðugt er, eins og heimildakosti er háttað, að
komast hjá því að „skólasaga" snúist að miklu leyti í „kennarasögu"; en hjá Arna
Daníel magnast þessi slagsíða með því að víða á spássíum birtast myndir af skóla-
stjórum og kennurum ásamt nákvæmri æviferilsrakningu þeirra (yfirleitt eftir
Kennaratali; jafnvel eru taldir kennarar sem störfuðu ekki nema eitt skólaár við „skól-
ann við ströndina", sjá bls. 187). Megnið af þessum æviupplýsingum hefur tak-
markað gildi, enda ekki unnið úr þeim eins og auðvelt hefði þó verið til að sýna
„prófíl" hópsins í tilliti til kynferðis, menntunar o.þ.h.
Innan ramma kennarasögunnar hefur höfundur aflað margháttaðra upplýsinga,
m.a. með viðtölum, sem varpa ljósi á sérstakar aðstæður barnaskólahalds í þessum
strandbyggðum. M.a. rekur hann hversu seint sóttist á fimmta áratug aldarinnar sem
leið að koma á fót skólahúsi og skólastjórabústað; þá var Guðmundur Daníelsson rit-
höfundur tekinn við skólastjórn á Eyrarbakka og barðist árangurslaust fyrir bygg-
ingu bílskúrs við bústaðinn: það sem sóknarprestinum og lækninum hafði veist þótti
fræðsluyfirvöldum ofrausn við skólastjóra! (sjá bls. 187). Tilfærðar eru í löngu máli
dagbókarfærslur rithöfundarins sem veita fróðlega innsýn í hversdagstilveru hins
sískrifandi skólastjóra; sama er að segja um viðtöl höfundar við þá sem stjórnað hafa
skóla síðustu áratugi. En í þessum síðasta hluta ritsins er birt meira af hráu heimilda-
efni en í hinum fyrri (hvað ekki skortir þó þar, sjá t.d. bls. 132-142) og fyrir vikið verð-
ur síðasti hlutinn æðisundurlaus. En hann endar á fróðlegu yfirliti, byggðu aðallega
á gerðabókum skólanefnda, yfir framkvæmd fræðslulaganna 1946 og grunnskólalag-
anna 1974 í skólunum tveimur, á Eyrarbakka og Stokkseyri (þeir voru ekki samein-
aðir fyrr en 1997).
Þó að lítið fari fyrir nemendum í texta ritsins, birtast þeir víða ljóslifandi í
myndefni þess; myndirnar undirstrika m.a. breytingarnar sem tíminn hefur í för með
sér á klæðnaði og yfirbragði nemenda (sbr. myndirnar af nemendahópnum á bls.
58-59, frá skólaárinu 1919-1920 (hin sama, að breyttu breytanda, og birt er á kápu
sem og á bls. 8-9 þótt ekki sé þess getið í Heimildir mynda bls. 273) og á bls. 248-249
frá 2002. Margar merkilegar myndir úr skólalífinu eru sóttar í safn Aðalsteins
Sigmundssonar skólastjóra á Eyrarakka 1919-1929, hins þekkta skóla- og uppeldis-
frömuðar (sjá einkum bls. 101-141). Margar menningarsögulegar myndperlur prýða
auk þessa ritið, sjá t.d. bls. 15 (óársett í myndaskrá), 42-43, 82-83, 93 (efri) og 99
(efsta), o.s.frv. Flestar myndanna eru sæmilega skýrar, undantekning er þó opnu-
mynd bls. 116-117. Þarflaust verður að telja að birta í myndaskrá (Heimildir mynda bls.
273-282) sömu skýringar og fylgja myndunum á síðum bókarinnar; í staðinn hefði
141