Iðunn : nýr flokkur - 01.09.1933, Page 82

352
Geimgeislarnir.
iðunn
nokkra hugmynd um gerð efnisheimsins. En yfir þess-
ari heimsmynd grúfði svartur skuggi. Þróun alheimsins
sýndist í vissum skilningi stefna að endanlegum dauða
og tortímingu. Vér sáum orkuna dreifast í allar áttir
rúmsins, og jafnvel jiótt langur tími væri til stefnu,
gátum vér þú í fjarska eygt þann dag, er hin síðasta
sól hætti að geisla og lýsa, hitastigið yrði alls staðar
hið sama, geimurinn auðn ein og myrkurtóm. Orkan
hafði dreifst um rúmið og leitað jafnvægis, orku-um-
setningin var stöðvuð, hvers konar umbreyting úr sög-
unni. Alheimur var kominn inn. í það loka-ástand, sem
enginn kraftur gat framar haggað. Þessi heimsmynd
var dökk yfirlitum og gat af sér svartsýni og bölmóð.
Uppgötvun geimgeislanna gerir oss unt að líta nokk-
uð bjartari augum á framtíð alheimsins. Nú megum vér
gera ráð fyrir, að orkan safnist saman á ný og efnin
byggist upp aftur. Úti í rúminu myndast vatnsefni,
helíum, súrefni, kísill og vísast önnur frumefni. Um
-efniseindir þær, er þannig myndast, verður að gera ráð
fyrir, að þær með einum eða öðrum hætti safnist saman
i fyrirferðarmikil þokubákn, er siöan fyrir samdrátt
verði aö stórum, rauðum stjarnlíkömum með víðáttu-
miklu yfirborði og lágu hitastigi. Athugum vér eina
slíka rauða stjörnu, sem vegna stærðar sinnar er köll-
uð „rauði risinn", finnum vér, að hún geislar út frá sér
hita og dregst saman um leið. Við samdráttinn stígur
hitinn í iðrum stjörnunnar, og þrátt fyrir minkað yfir-
borð lýsir hún engu minna en áður, en nú er Ijós henn-
ar orðið gult. Við enn frekari samdrátt heldur hitastigiö
áfram að hækka, og ljós stjörnunnar verður hvítt.
Þegar stjarnan hefir náð þessu þróunarstigi, er út-
geislunin orðin það sterk, að samdrátturinn megnar
-ekki lengur að vega upp það orkutap, sem geislunin