Ægir - 01.07.1979, Blaðsíða 12

Hjálmar Vilhjálmsson og Páll Reynisson:
Stærð hrygningarstofna
loðnunnar 1979
Bráðabirgðatölur um hámarksafla á tímabilinu
ágúst 1979 - mars 1980
1. Bergmálsmælingar
1.1. Inngangur.
Allt frá því á 4. áratugnum, er fyrst varð ljóst að
fiskar og ýmsar aðrar sjávarlífverur endurvörpuðu
hljóðbylgjum og sáust því mætavel á bergmáls-
dýptarmælum ekki síður en neðansjávarlandslag,
hafa menn spurt sjálfa sig: Til hve mikils fisks
svara þessi endurvörp? Til skamms tíma hefur
svarið við þessari spurningu falist í talningu
endurvarpa, sem sannanlega stafa af stökum
fiskum, eða persónulegu mati skipstjórnar- eða
rannsóknamanns á útliti endurvarpsins ef ekki er
unnt að greina staka fiska. Gildir þá sú almenna
regla, að því dekkri sem lóðning er þeim mun meiri
fiskur undir flatarmálseiningu. Þessi aðferð var
notuð á Hafrannsóknastofnun í fjöldamörg ár t.d. í
sambandi við síldar- og loðnuleit. Var komið upp
eins konar einkunnaskala, lóðningar flokkaðar
samkvæmt vissum reglum og styrkleiki þeirra
skráður 0-4 eftir því sem við var talið eiga.
Slíkar aðferðir eru í hæsta máta ónákvæmar enda
þótt með þessu móti megi fá viðmiðun, sem er
gagnleg á margan hátt.
Eftir að almennt var farið að nota dýptarmæla
og seinna asdiktæki til fiskleitar og rannsókna
varð fljótlega ljóst að unnt myndi að tengja þessi
tæki sérstöku mælitæki, sem gæfi fiskmagnið til
kynna á miklu nákvæmari hátt. Hönnun slíks tækis
var ekki sérstakt vandamál. í fiskleitartækjum er
hljóðendurvörpum hvort sem er breytt í rafstraum
og spurningin því aðeins um það, hvort skrá skuli
styrkleikann sem mismunandi dökka mynd á
pappír, í línuritsformi eða í tölum.
Ýmsar útgáfur af ofangreindu mælitæki hafa
verið hannaðar og notaðar, en segja má, að þær
hafi verið á tilraunastigi fram um 1970 og eru
raunar í þróun enn. Það tæki, sem mesta útbreiðslu
hefur hlotið og hérlendis er notað við bergmá 5
mælingar, ber nafnið Simrad Echo Integrator sen1
hefur verið þýtt á íslensku með orðinu tegrunar
mælir. Eins og nafnið bendir til tekur tæki þetta
við endurvarpi frá hverri sendingu dýptarm*'18-
mælir styrkleika þess og skráir samanlagú311
styrkleika yfir ákveðna vegalengd, t.d. 1 sjómíl11-
Á 1. mynd sést dreifð fisklóðning á dýptar
mælispappír og tilsvarandi gildi eins og tegruna^
mælir skráir þau. Hér áður fyrr hefði breytmg ‘
þéttleika slíkrar lóðningar verið skráð 3-1, en el
og sjá má er hún nær því að vera 14-1. Til Pe
að réttar og um leið sambærilegar niðurstóo
fáist þurfa bæði tegrunar- og bergmálsm*
að vera kvarðanlegir og bergmálsmælirinn auk pe
að vera búinn sjálfvirkri dýpisleiðréttingu.
Unnt er að reikna fjölda fiska, t.d. á sig
sjómílu, ef endurvarp frá þekktum fjölda, sV°
kallaður endurvarpsstuðull, er þekkt. Nálgast n
endurvarpsstuðul viðkomandi fisktegundar me^
einfaldri talningu sem síðan er borin saman við rl
tegrunarmælis. Þessi aðferð telst fremur ónákvmm
en er handhæg ef aðstæður leyfa (lóðning .
lega þétt) og er því oft notuð. Svipað má se^
um mælingu á meðal hámarks styrkleika lóðm
ar frá stökum fiskum, sem hægt er að mælu ^
sveiflusjá. Sú aðferð sem teljast verður langörU^t
ust er hinsvegar, eins og oft vill verða, jafnfm
tímafrekust og tæknilega vandasömust. &
byggist á því að mæla endurvarp þekkts f)ö‘
fiska í þar til gerðu búri. .,t
Hérlendis hefur bergmálsaðferðum verið
til þess að ákvarða stofnstærð tveggja fisktegun ■
þ.e. síldar og loðnu. Þá hefur aðferðin, e®a.ajja
af henni, verið notaður við árlega könnun á f)u
og útbreiðslu fiskseiða við ísland og AuS
Grænland frá 1970.
392 — ÆGIR