Ægir - 01.07.1979, Blaðsíða 43

en flestar aðrar starfsstéttir. Ef til.vill er það sú
nana snerting við þau öfl, sem kennir sjómönnum
-Vrgðina. I náttúrunni þekkjast engar falslausnir
°§ náttúran tekur undantekningarlaust ábyrga
stöðu. Spurningin er hvað er ábyrg afstaða og
hyað ekki.
^Hagræðing við loðnulöndun“
Eg las grein í ,,Ægi“ um það bil er ég var að
SetJa þennan texta saman. Hún var eftir lngjald
,..annibalsson og hét ,,Hagræðing við loðnu-
°ndun“, 0g mun vera úrdráttur úr doktorsritgerð
er hann varði við ríkisháskólann í Ohio. Ingjaldur
,r hér með erindi næstur á eftir mér samkvæmt
ntsendri dagskrá. Um leið og ég þakka honum
, ninguna og þann áhuga sem hann með þessu
s-nir sjávarútvegi, leyfi ég mér að vona að hann
""svirði ekki þó ég taki niðurlagsorð viðkomandi
f£re'nar umfjöllunar. Að öðru leyti mun ég ekki
8gja neitt mat á efni hennar. Niðurlagsorðin
, ru þessi: ,,Með þessum aðferðum (sem hann áður
- lr i greininni) ætti að mega ná fram heppilegustu
^Ptingu báta á verksmiðjur og .þar með mestum
gsanlegum afla, sem hlýtur að vera meginmark-
ln' 3**ra Þátttakenda í loðnuveiðum“. Ef ég skil
jy&iald rétt er hann með þessu t.d. að halda því
sé^h* meginmarkmið einstakra loðnuverksmiðja
Se að heildarvinnsla á landsmælikvarða gangi
best. Að meðalnýting allra verksmiðjanna verði
a . mest og meðalkostnaður í lágmarki. Síðan sem
ej ,amarkmið hafi viðkomandi verksmiðja að efla
þ n hag en alls ekki á kostnað heildarinnar.
v Aa hæmi mætti að sjálfsögðu heimfæra uppá
1S*C'^ a sama hátt. Ég leyfi mér að taka þetta
Verið' ®re'n Ingjalds vegna þess að þarna er
s:. _að fjalla um vissa hagkvæmnisaðgerð í
ag arútve8i, og hún gefur tilefni til umfjöllunar
er ^j'nu mati hér og nú. Mín persónulega skoðun
0r*SU þetta sem Ingjaldur segir í niðurlags-
ég a^num vær' gott fyrirkomulag. En því miður held
ga .Vl® eigum nokkuð langt í land með að hlutirnir
hald' SV° ^rtr s'£' verðum fyrst og fremst að
þett3 °*c*CUr v'ð þekktar staðreyndir og því miður,
f)ejr. er rangt mat á viðhorfum sjómanna og reyndar
°g 'aúUa. Að byggja á svona mati er óraunhæft
Sem ^tur að gefa ranga niðurstöðu. Hver og einn
hnna' hrærist í þessu þjóðfélagi hlýtur að
ehki& ^etta a sjálfum sér. Við búum einfaldlega
"rinn^ svona kerfi. Hér hefur samkeppnisþátt-
gleymst. Og öll hagsmunatogstreitan milli
hinna ýmsu aðila veiða og vinnslu. Dæmin eru svo
hrópandi að ástæðulaust er að tíunda þau frekar.
Auðvitað selur ávaxtakaupmaðurinn eins mikið af
ávöxtum og hann getur án tillits til þess hvort
þjóðin fær of mikið eða of lítið af vítamínum.
Ég geng þannig út frá því sem staðreynd að hver og
einn sem við veiðar og vinnslu fæst hugsi fyrst og
fremst um eigin hag, hag „eigin“ skips, hag „eigin“
verksmiðju eða fiskvinnslu, áður en hagur heildar-
innar er metinn. í því kerfi sem við búum við
eru svo aftur aðrir menn og ýmiss konar stofnanir
sem hafa það verkefni að leitast við að samræma og
sveigja þessa margslungnu hagsmuni á þann veg að
sem mest hagkvæmni náist þjóðhagslega séð, þetta
gerist ýmist með beinu valdboði eða á óbeinan hátt.
Eitt það fyrsta sem sjómenn velta fyrir sér þegar
einhver tiltekin hagkvæmnisaðgerð er á döfinni er:
Miðar þetta að bættum kjörum fiskimanna? Ef
svo er, gerist það þá strax eða er þarna um að
ræða óljóst loforð upp á framtíðina? Er þetta
kannski bara fyrir útgerðina, ellegar þá fiskvinnsl-
una? Kannski á tiltekin breyting, „bara“ að efla
þjóðarhag og ekki að snerta sjómenn sérstaklega
umfram aðrar atvinnustéttir, utan e.t.v. að auka
þeim vinnu í einhverri mynd. Allt eru þetta fletir
á málinu sem skoðaðir eru áður en afstaða ræðst.
í þessu sambandi er vert að hafa í huga að oftast
eru laun sjómanna hlutfall af afla skips. Hag-
kvæmnisaðgerðir sem kynnu að leiða af sér breyt-
ingu, beina eða óbeina, á þessu atriði eru mjög
viðkvæmt mál á marga lund og vandmeðfarin.
En ég mun ekki ræða það nánar hér. Nokkrir
stunda sjómennsku af hugsjón og margir hafa sem
betur fer mikla ánægju af þessu starfi. En vafa-
samt er að gera of mikið úr hugsjónum og ánægju
sjómanna þegar meta skal hvað ræður afstöðu
þeirra til hagkvæmnisaðgerða.
Afstaðan mótast af hagsmunum
Hvar liggur skýringin? Ég held að hún sé tiltölu-
lega einföld og blasi við okkur öllum og eigi við
allar atvinnustéttir þjóðfélagsins. Afstaðasjómanna
til hinna ýmsu hagkvæmnisaðgerða í sjávarútvegi
mótast af hagsmunum. Sjaldan beinlínis persónu-
legum hagsmunum. Oftar hagsmunum áhafnar, út-
gerðaraðila, e.t.v. landshluta eða tiltekinna veiði-
aðferða. Kannski stéttarhagsmunum. Um fram allt
einhvers konar hagsmunum sem eru áþreifanlegri
á líðandi stund en svokallaðir þjóðarhagsmunir.
Miðað við það kerfi sem við búum við á öllum
ÆGIR — 423